Warmere temperaturen bedreigen Europese volksgezondheid

Nieuws

Ook verre reizen en snelle verstedelijking oorzaak van toename tropische ziekten

Warmere temperaturen bedreigen Europese volksgezondheid

Warmere temperaturen bedreigen Europese volksgezondheid
Warmere temperaturen bedreigen Europese volksgezondheid

IPS - Ed Holt

17 september 2018

Klimaat- en gezondheidsexperts waarschuwen voor een toenemende dreiging van de klimaatverandering voor de Europese volksgezondheid. De stijgende temperaturen veroorzaken een snellere verspreiding van ziektekiemen die in bepaalde gevallen dodelijk zijn.

James Gathany, CDC CC BY 2.5

Larven van de steekmug in stilstaand water

James Gathany, CDC CC BY 2.5​

Afgelopen zomer was Europa in de greep van recordtemperaturen, droogte, hitte-onweders en bosbranden.

Eveneens werd er melding gemaakt van een piek in het aantal besmettingen met het westnijlvirus. Begin september had de ziekte al 71 levens geclaimd in het gebied rond de uitzonderlijk warme Baltische zee. Het westnijlvirus is een virale infectie die wordt verspreid door muggen. De ziekte kan neurologische aandoeningen en zelfs de dood tot gevolg hebben.

Muggen en andere ziekteoverdragers

Verder waren er meldingen van het feit dat de opwarming van de aarde het risico verhoogt op ziekten die door teken worden overgedragen, en dat ook muggen hun geografische gebied verbreden en zo ziektes zoals dengue (knokkelkoorts), chikungunya en zika dichterbij brengen.

Artsen wijzen er wel op dat de klimaatverandering slechts één mogelijke oorzaak is voor de toename van tropische ziekten in Europa. Ook halen ze de toename van het aantal verre reizen, snelle verstedelijking en nog een aantal andere factoren aan.

Medische experts zijn het er wel over eens dat een globaal stijgende temperatuur, meer regen en een hoge vochtigheidsgraad de ideale voorwaarden zijn voor muggen en andere ziekteoverdragers om te overleven en infecties sneller te verspreiden.

De verschillende bacteriële infecties –soms dodelijk voor mensen met een verzwakt immuunstelsel- in de Baltische regio dit jaar blijken rechtstreeks te kunnen worden gelinkt aan de hogere temperaturen.

‘De opwarming van de Baltische Zee houdt duidelijk verband met de wereldwijde klimaatverandering. De toename van de oppervlaktetemperatuur op zee leidt tot een toename van cholera’

Jan Semenza van het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) zegt dat ‘de opwarming van de Baltische Zee duidelijk verband houdt met de wereldwijde klimaatverandering. De toename van de oppervlaktetemperatuur op zee leidt tot een toename van cholera. Er lijkt dus een verband te bestaan tussen het veranderende klimaat en het voorkomen van meer bacteriële infecties.’

Verder stelt hij dat ‘projecties van de effecten van de klimaatverandering op de temperatuur van het zeeoppervlak duiden op een opwaartse trend tijdens de zomermaanden en een toename van het relatieve risico van deze infecties in de komende decennia.’

Publieke bewustzijn

Organisaties die zich bezighouden met de gevolgen van de klimaatverandering voor de gezondheid menen dat dit jaar een keerpunt is geweest in de Europese perceptie op de klimaatverandering en de gevolgen ervan.

‘In termen van publiek bewustzijn heeft de hittegolf deze zomer mensen echt laten inzien dat de klimaatverandering aan het gebeuren is in Europa en we de dreiging ervan ondervinden’, zegt Anne Stauffer, directeur strategie bij de ngo Health and Environment Alliance (HEAL), waar ze de effecten van de klimaatverandering op de menselijke gezondheid onderzoeken.

‘In voorgaande jaren dachten mensen dat de gevolgen van klimaatverandering beperkt bleven tot Afrika en nog wat andere plaatsen, maar niet opgingen voor Europa. Nu zien ze dat ook Europa voor uitdagingen staat.’ Het publieke bewustzijn is al wat toegenomen, maar kan nog beter, zegt ze nog.

Tropische ziekten in Europa

Deskundigen op het gebied van tropische ziekten zijn het erover eens dat mensen in sommige landen begrijpelijkerwijs onwetend zijn over zelfs nog maar de aanwezigheid van bepaalde ziekten in Europa.

‘Het komt waarschijnlijk bij weinig mensen op om na te denken over het westnijlvirus als ze bijvoorbeeld naar Roemenië afreizen’, zegt Rachel Lowe, assistent-professor aan de London School of Hygiene and Tropical Medicine.

‘Toenemende temperaturen in Europa maken het mogelijk voor tropische en semi-tropische virussen om hier te overleven en ziektes te veroorzaken’

Meldingen van de westnijlziekte, sinds enkele jaren aanwezig in bepaalde delen van Europa, waren deze zomer vele malen hoger dan de afgelopen jaren. In Midden- en Zuid-Europa was er ook een duidelijke toename van het aantal gevallen van encefalitis (ontsteking van het hersenweefsel), overgedragen door teken.

Geïnfecteerde teken werden de laatste jaren ook steeds meer noordelijk aangetroffen. Ook hier zijn zachtere winters en hetere zomers een belangrijk deel van de verklaring.

‘Toenemende temperaturen in Europa maken het mogelijk voor tropische en semi-tropische virussen om hier te overleven en ziektes te veroorzaken’, stelt de Wereldgezondheidsorganisatie. ‘Vroeger kwam het vaak niet zo ver omdat ze niet in staat waren om te overwinteren.’

Deze potentiële dreiging wordt door de WHO dan ook gezien als een van de grote uitdagingen voor de komende jaren. Daarom werd onder meer een regionaal systeem voor de screening van muggen ontwikkeld en vraagt de organisatie aandacht, politieke betrokkenheid en middelen voor betere opvolging.

Meer hete zomers

Volgens verschillende experts moet ook het publieke bewustzijn groter worden. Vooral gezien het feit dat modellen aantonen dat meer zachte winters en meer hete zomers ons te wachten staan. De kans bestaat dus dat Europese landen met de uitbraak van ziektes te maken krijgen die in het verleden onbestaande waren.

‘Globalisering, het toegenomen toerisme naar verre bestemmingen, handel en weerpatronen zijn de combinatie die het mogelijk maakt dat infectieziekten waar we vroeger nooit mee te maken kregen, ons deel worden’, zegt de WHO. Om snelle detectie mogelijk te maken moet er meer publiek bewustzijn gecreëerd worden.

‘Mensen moeten zich meer bewust zijn dat deze tropische ziekten ook in Europa kunnen voorkomen’, zegt Lowe. ‘Maar ook andere zaken zijn nodig zoals een nauwgezette controle van de verspreiding van bepaalde muggen.’

De WHO stelt dat gezondheidsadvies nodig is zodat mensen zichzelf beter kunnen beschermen. Aan de overheden luidt de boodschap dat ze de broedplaatsen van muggen moeten draineren zodat de overlevingskansen van muggen sterk beperkt worden. Artsen moeten, aldus de WHO, op regelmatige basis trainingen krijgen over het herkennen en detecteren van de symptomen van ziektes die eerder nog niet voorkwamen in Europa.

Strijd tegen de klimaatverandering

Eerder dan al deze maatregelen vinden andere experts dat overheden zich moeten bezighouden met de strijd tegen de klimaatverandering, zodat de mogelijke uitbraak van ziekten bij de bron wordt aangepakt.

‘Wat de voorbije zomer ons leerde is dat we de inspanningen in de strijd tegen de klimaatverandering moeten opvoeren, en niet enkel de gezondheidsmaatregelen aanpassen om met een warmer klimaat te kunnen omgaan’, zegt Stauffer.

‘We moeten nadenken over de volksgezondheid door naar de oorzaken van de klimaatverandering zelf te kijken.’