In drie vierde van de dossiers wordt in Vlaanderen wapenexport toegelaten zonder dat de eindgebruiker bekend is. Vlaamse wapens werden eerder ook al gebruikt tijdens de Saoedische inval in Bahrein, of door de Filipijnse regering bij het controleren van de oppositie.
Het Vlaams Vredesinstituut presenteerde op dinsdag zijn rapport “Van Vlaamse makelij: Het eindgebruik van Vlaams militair materiaal” voor de commissie voor buitenlands beleid van het Vlaams Parlement.
Het rapport toont aan dat Vlaams militair materiaal gemakkelijk in slechte handen kan vallen. In drie vierde van de dossiers kent de Vlaamse regering de eindgebruiker gewoon niet. Dit kan zeer kwalijke gevolgen hebben.
De Filipijnen gebruikten zo materiaal van het Mechelse Varec NV in de “ordehandhaving” op de eilanden Masbate en Mindanao. Ook bevestigde de studie dat materiaal van het bedrijf Mol uit Hooglede gebruikt werd bij de gewelddadige “bevriende” interventie van Saoedi-Arabië in Bahrein, in maart 2011.
‘Deze casussen zijn slechts enkele voorbeelden. Meer dan zeventig procent van de –niet onderzochte– gevallen zijn onbekend’, zegt Nils Duquet, auteur van het rapport, aan MO*.
Nood aan sterk decreet
In het Vlaams Parlement ligt nu een ontwerp van decreet op tafel, dat de Vlaamse wapenhandel moet aanpassen aan Europese richtlijnen. Dit zal de controle op de eindgebruiker in de wapenexport nog verder bemoeilijken.
‘Pas na afloop van de toekenning van de vergunning zal gecontroleerd worden wie de eindgebruiker is’, verduidelijkt de directeur van het Vredesinstituut Tomas Baum aan MO*. ‘In de feiten zal je de aanvragen helemaal niet meer zien passeren. Ook zal het parlement maar drie jaar tijd hebben om mogelijke overtredingen op te sporen.’
Vlaams parlementslid Jan Roegiers, die de thematiek opvolgt voor sp.a, geeft toe dat ‘we natuurlijk zoveel mogelijk controle willen hebben op de wapenexport uit Vlaanderen. Maar we moeten aanvaarden dat Europa hier afspraken over maakt. De uitdaging ligt erin om met het decreet een zo hoog mogelijke controle te behouden.’
Materiaal van het bedrijf Mol uit Hooglede werd gebruikt bij de gewelddadige “bevriende” interventie van Saoedi-Arabië in Bahrein
Het Vredesinstituut beveelt het parlement aan om de eindgebruiker van het militair materiaal zo goed mogelijk te betrekken in het behandelen van de vergunningen. ‘Meer inzicht verwerven is wel degelijk mogelijk’, stelt Nils Duquet. ‘De fabrikanten en de overheid moeten aangespoord worden om informatie te vragen en te geven.’
Het decreet wordt begin volgend jaar besproken in het parlement. Het zou –bij benadering– tegen juni 2012 in werking treden.
Vlaamse wapenwereld
De meest recente cijfers geven aan dat Vlaanderen voor 320,5 miljoen euro wapens exporteerde in 2010. Hiermee werden 330 vergunningen toegekend. Slechts twee vergunningen werden geweigerd. In totaal verdubbelde daarmee de Vlaamse export in vijf jaar.
Twee derde van deze export was bestemd voor de buitenlandse industrie, om zo vaak doorverkocht te worden. Hierdoor is de eindgebruiker van het Vlaams materiaal vaak onbekend. Tot zestig procent van de uitvoer ging naar Europese landen. Daarnaast zijn vooral de Verenigde Staten en Azië belangrijke afzetmarkten.
Voor tien procent van de export in 2010 bevond de laatst gerapporteerde gebruiker zich in het Midden-Oosten of de Magreb. Onder de afnemers: Saoedi-Arabië, Egypte en Bahrein. MO* berichtte eerder ook over de zijwegen waarlangs Vlaamse wapens in de handen van twijfelachtige regimes terecht komen.
De Vlaamse wapenindustrie is een derde van de omvang van die in Wallonië. Vlaanderen produceert vooral hoogtechnologische componenten, die dan in het buitenland geassembleerd worden tot wapensystemen. In Wallonië worden ook volledige wapens gemaakt, waarvan de wapenleveringen van FN Herstal aan Kadhafi’s regime eerder al zorgden voor ophef.
Het Vlaams Vredesinstituut –voluit Vlaams Instituut voor Vrede en Geweldpreventie– is een onafhankelijk onderzoeksinstelling van het Vlaams Parlement. Het geeft advies aan het parlement, en maakt informatie beschikbaar voor het brede publiek.
Het instituut werd in mei 2004 opgericht. Dit is de eerste keer dat het instituut een rapport uitbrengt over het eindgebruik van de Vlaamse wapens.