Zo probeert Zuid-Afrika de digitale kloof in het vaccinatieprogramma te dichten

In een van de zwaarst getroffen landen van Afrika zetten goede doelen, kerken en zelfs supermarkten alles op alles om ervoor te zorgen dat álle gepensioneerden worden ingeënt tegen COVID-19.

De 71-jarige Esther Dhlamini keek vreemd op toen ze haar pensioen kwam innen in Soweto, Johannesburg: ze werd opgewacht door een plaatselijke bisschop om haar angsten over de coronavaccinatie weg te nemen en haar direct – met zijn mobiele telefoon - in te schrijven voor de prik.

Dergelijke ‘hulplijnen’ uit de gemeenschappen, zoals deze bisschop, behoren tot de vele middelen die in Zuid-Afrika worden ingezet om de digitale kloof te dichten. Die bedreigt namelijk de vaccinatiegraad onder mensen zonder internettoegang – onder wie veel gepensioneerden.

‘Ik was bang om me te laten vaccineren en wist niet hoe’, vertelt Dhlamini voor de ingang van de Boxer-supermarkt waar ze elke maand haar pensioentoelage van 1900 rand (117 euro) ophaalt. ‘Maar toen liet de bisschop me een video zien waarin hij werd gevaccineerd. En hij leeft nog, dus ik liet hem me inschrijven.’

Nationale vaccinatieprogramma verloopt traag

Tienduizenden gepensioneerden zijn het doelwit van samenwerkingsverbanden tussen lokale autoriteiten, liefdadigheidsinstellingen en kerken. Samen proberen die ervoor te zorgen dat niet alleen de rijken of mensen met toegang tot het internet straks zijn ingeënt tegen COVID-19.

Terwijl in het zwaarst getroffen land van Afrika de dagelijkse coronabesmettingen nog altijd toenemen, verloopt de voortgang van het nationale vaccinatieprogramma traag. Experts vrezen dat mensen die op het platteland wonen en mensen zonder toegang tot een internetverbinding of particuliere medische zorg, achterblijven.

‘Het lijkt wel alsof bepaalde groepen in de samenleving - analfabeten, ouderen, mensen zonder technische toegang - worden vergeten.’

Tot dusver heeft volgens een telling van Reuters 3,7 procent van de ongeveer 58 miljoen Zuid-Afrikaanse inwoners ten minste één dosis van het vaccin gekregen. Momenteel komen alleen nog zorgmedewerkers en 60-plussers in aanmerking.

‘De gesprekken die over COVID-19 gevoerd worden zijn heel elitair’, zegt Thami Nkosi van lokale liefdadigheidsinstelling Right2Know, dat werkt aan het verbeteren van de toegang tot openbare informatiecampagnes.

‘We gebruiken ingewikkelde cijfers, kaarten en informatie, het lijkt wel alsof bepaalde groepen in de samenleving - analfabeten, ouderen, mensen zonder technische toegang - worden vergeten’, aldus Nkosi.

Ministerie bereikt mensen zonder internet

Bijna alle 38 miljoen Zuid-Afrikanen - bijna tweederde van de bevolking - die toegang hebben tot het internet, gebruiken hun mobiele telefoon om online te gaan, volgens dataportaal Statista. Maar databundels zijn duur in Zuid-Afrika: onderzoeksbureau Cable.co.uk plaatst het land in de bovenste helft van de wereldwijde prijzen voor data.

Het ministerie van Volksgezondheid heeft met verschillende vaccinatie-initiatieven geprobeerd te profiteren van de relatief hoge connectiviteitsgraad en wijdverspreide gebruik van mobiele telefoons in het land – zonder de gebruikers op extra kosten te jagen.

Zo lanceerde het ministerie een gratis hotline en gratis snelle USSD-code om mensen zonder databundel of toegang tot internet te helpen registreren voor vaccinatie.

Ook kerken kunnen helpen

Ambtenaren van het ministerie van Volksgezondheid waren niet beschikbaar voor commentaar over het wijdverbreide gebruik van dergelijke diensten. Maar met hun samenwerking met de South African Council of Churches (SACC) - een raad die kerkleden en organisaties verenigt - en filialen van Boxer-supermarkten in het hele land hebben ze tot nu toe zeker 120.000 mensen bereikt.

‘Het is belangrijk voor kerken om mee te doen, omdat we een nauwe band hebben met de gemeenschap.’

Vrijwilligers benaderen gepensioneerden die in de rij staan, bespreken met hen de mythes en desinformatie over het coronavirus. En als de gepensioneerden ermee instemmen, maken ze op hun telefoon direct een vaccinatie-afspraak voor hen.

‘Door deze campagne te starten, hadden we maar één doel voor ogen: helpen bij de inspanningen van de regering om zoveel mogelijk van onze burgers zo snel mogelijk te vaccineren’, zegt Ian Bamber, woordvoerder van Boxer.

Bisschop Shadrack Moloi, voorzitter van de Raad van Afrikaanse Onafhankelijke Kerken, SACC-lid, zegt dat kerken ‘een geweldige bron van hulp’ kunnen zijn in de vaccinatiecampagne. ‘Het is belangrijk voor kerken om mee te doen, omdat we een nauwe band hebben met de gemeenschap.’

Flyers verspreiden

Andere initiatieven waren onder meer de verspreiding van 200.000 flyers met informatie over vaccins door het hele land en campagnes op sociale media om jonge Zuid-Afrikanen aan te moedigen hun grootouders te helpen registreren.

Een vrachtwagen gecoördineerd door de provinciale gezondheidsafdelingen en Unicef, vertoont door het hele land filmpjes van mensen die in uiteenlopende lokale talen COVID-19-verhalen delen. En vrijwilligersnetwerken, zoals COVID-Comms SA, verspreiden videoboodschappen waarin de verschillende manieren van registreren worden uitgelegd.

Ouderen ertoe bewegen zich aan te melden voor vaccinatie is slechts de eerste stap, zegt Jane Simmonds, manager bij de South African Medical Research Council (SAMRC), een paramedische onderzoeksorganisatie.

‘Registratie is belangrijk, maar kan geen levens redden. Naalden met vaccins in de armen van mensen, die redden levens’, zegt Simmonds, die betrokken is bij de vaccincommunicatiestrategie van het land.

‘Iedereen heeft dit vaccin nodig’, zegt Bisschop Moloi. Het is volgens hem cruciaal om te zorgen dat niemand achterblijft in een land dat al eeuwenlang strijdt tegen ongelijkheid en armoede. ‘Door alleen de rijken of mensen met internettoegang te vaccineren, houden we juist die kloof in stand.’

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Thomson Reuters Foundation.