‘Zuid-Aziatische politiek negeert klimaatmigratie’

Tasura Begum komt overeind van het plukken van een aantal groene pepers en kijkt uit over de machtige rivier Padma. Ze mijmert over de vraag wiens leven de rivier vandaag verwoest heeft. Begum herinnert zich hoe zij en haar man de rivier steeds dichter bij hun huis en kleine boerderij in het dorp Beparikandi in Bangladesh zagen komen. Tot de noodlottige dag dat alles overstroomde.

Haar man ging noodgedwongen als ongeschoolde arbeider aan de slag bij een bouwproject in Saoedi-Arabië, om de lening te kunnen terugbetalen die ze moesten sluiten om eten te kopen en een nieuw onderkomen te bouwen. Hun tienerzoon vertrok naar de hoofdstad Dhaka, waardoor Begum achterbleef met alleen haar vierjarig zoontje en een opgroeiende dochter die ervan droomde om arts te worden, zodat ze iets zou kunnen doen aan haar moeders pijnlijke nierkwaal.

Het verhaal van Begum is symbolisch voor de situatie van veel andere Zuid-Aziaten.

Onrust en massamigratie

Drie internationale organisaties, ActionAid, het Climate Action Network en de Duitse ngo Brot für die Welt, waarschuwen in het rapport Climate Change knows no Borders voor escalatie van de migratieproblematiek als gevolg van de klimaatverandering, vooral in landen als Bangladesh, India, Nepal en Sri Lanka. Ze roepen overheden op in te zien dat hier beleid op gemaakt moet worden, iets wat momenteel nauwelijks gebeurt. Adequaat beleid moet onrust, massamigratie en grootschalige conflicten over grondstoffen voorkomen.

Als dit soort rampen herhaaldelijk gebeuren, verliezen mensen al hun spaargeld en bezittingen.

Plotselinge gebeurtenissen zoals cyclonen en overstromingen kunnen leiden tot tijdelijke ontheemding. Als dit soort rampen echter herhaaldelijk gebeuren, verliezen mensen al hun spaargeld en bezittingen, en bestaat de kans dat ze uiteindelijk gedwongen worden naar steden of het buitenland te vluchten. Daar gaan ze op zoek naar werk, soms illegaal.

Rampen die zich langzaam voltrekken, zoals verzilting door een stijgende zeespiegel en verlies van land door erosie, verdrijven mensen ook uit hun huizen in Zuid-Azië. Zuid-Aziaten zijn voor hun levensonderhoud vaak afhankelijk van natuurlijke hulpbronnen, terwijl er tegelijkertijd veel armoede heerst.

Droogte en cyclonen

In mei 2016 raasde de cycloon Roanu over Sri Lanka, India en Bangladesh, waar hij veel schade aanrichtte. De wederopbouwkosten werden geschat op 1,7 miljard dollar. Ook de impact van droogte was dit jaar voelbaar in India, Nepal, Bangladesh en Sri Lanka. Alleen al in India werden 330 miljoen mensen getroffen.

Tussen 2008 en 2013 raakten 46 miljoen mensen ontheemd door plotselinge rampen in Zuid-Azië.

In 2015 registreerde Zuid-Azië 52 rampen en 14.650 doden. Dat is 64 procent van de wereldwijde doden als gevolg van rampen. Daarmee is het het meest kwetsbare gebied in de regio Azië en de Pacific, dat als geheel het gebied is dat wereldwijd het meest kwetsbaar is voor rampen, volgens de Economische en Sociale Commissie voor Azië en de Pacific van de VN (Unescap).

Tussen 2008 en 2013 raakten 46 miljoen mensen ontheemd door plotselinge rampen in Zuid-Azië. India telde met 26 miljoen ontheemden de meeste slachtoffers, schat het Internal Displacement Monitoring Centre (IDMC) in Genève. Volgens de Global Environment Outlook 2016 (GEO-6) van de VN, lopen 40 miljoen Indiërs en 25 miljoen Bengalezen (respectievelijk ongeveer 3 procent en 16 procent van de bevolking) in de periode tot 2050 risico’s door de stijgende zeespiegel.

Onzichtbaar

‘Ondanks de duidelijke voortekenen, blijft de klimaatverandering als aanjager van extra migratie grotendeels onzichtbaar in het migratiedebat’, zegt Harjeet Singh van ActionAid. ‘De onzichtbaarheid van mensen die uit hun huis zijn gejaagd door de klimaatverandering, leidt ertoe dat ze tussen wal en schip vallen bij de beleidsvorming door de politiek. Ze krijgen waarschijnlijk niet dezelfde bescherming en rechten die intern ontheemden of vluchtelingen krijgen’, zegt Singh.

‘Mensen die moeten migreren uit wanhoop of gebrek aan mogelijkheden, hebben de minste zekerheid als ze hun land verlaten op zoek naar een nieuwe toekomst. Ze moeten slecht betaald werk aannemen, worden vaak uitgebuit en krijgen te maken met intimidatie’, zegt Sanjay Vashist, Zuid-Azië-directeur bij Climate Action Network.

Vrouwenhandel

Het rapport wijst ook op de groeiende en alarmerende trend dat vrouwen en meisjes slachtoffer worden van vrouwenhandel en seksuele uitbuiting als gevolg van migratie. Vrouwen krijgen daarnaast vaak een disproportionele last te dragen als ze achterblijven terwijl hun echtgenoten zich, net als in het geval van Tasura Begum, gedwongen zien elders werk te zoeken.

Vrouwen die alleen de grens overgaan zijn het meest kwetsbaar voor exploitatie en misbruik.

Vrouwen die alleen de grens overgaan zijn het meest kwetsbaar voor exploitatie en misbruik. Jonge Nepalese en Bengalese vrouwen die naar India vertrekken om werk te zoeken, hebben meestal als enig contactadres een lokale “agent” die belooft werk te regelen. Meestal is dat werk als hulp in de huishouding. In veel gevallen zijn deze agenten in werkelijkheid echter vrouwenhandelaren. Als de meisjes arriveren in de stad, kunnen ze tegen hun wil terechtkomen in bordelen.

Hoewel dit verschijnsel zich al jarenlang voordoet, is de mate waarin de klimaatverandering bijdraagt aan de onveilige omstandigheden van meisjes, nog niet volledig in beeld, staat in het rapport.

Stress

Volgens de Wereldbank staat een vrouw aan het hoofd van het gezin in 12,5 procent van de huishoudens in Bangladesh, 14 procent van de huishoudens in India en 28 procent in Nepal. In veel gevallen is dat het gevolg van migratie. Vrouwen die achterblijven krijgen relatief vaak te maken met werkgerelateerde stress, extra zorg voor de kinderen, een zware huishoudlast, slechte gezondheid en de dreiging van seksueel of fysiek geweld, blijkt uit documentatie van VN-Vrouwen uit 2015.

‘Er moeten betere definities komen van klimaatmigratie en -ontheemding. Die moeten de basis worden voor het verzamelen van data, analyse en een duidelijk mensenrechtenbeleid’, zei Singh tijdens een forum over migratie en ontwikkeling dat eerder deze week werd gehouden in Bangladesh.

Politiek ingewikkeld

Grensoverschrijdende waterkwesties, die politiek vaak zeer ingewikkeld liggen, maken de bevolking extra kwetsbaar voor de klimaatverandering, staat in het rapport. De rivieren Ganges, Brahmaputra en Indus ontspringen in het Himalaya-gebergte en stromen door twee of meer landen. Deze rivieren leveren water voor irrigatie, huishoudelijke gebruik en andere doeleinden aan honderden miljoenen mensen die leven in het stroomgebied.

‘De regeringen van Zuid-Azië moeten erkennen dat de klimaatverandering geen grenzen kent’

India, Nepal, Bangladesh, Pakistan en China hebben geprobeerd te onderhandelen over deze grensoverschrijdende rivieren. Afspraken staan echter vaak onder druk door geopolitieke machtskwesties, en nieuwe dammen of ontwikkelingen op het gebied van waterkrachtcentrales voegen constant nieuwe dimensies toe aan de onderhandelingen.

‘De regeringen van Zuid-Azië moeten erkennen dat de klimaatverandering geen grenzen kent’, zegt Vashist. Regeringen hebben volgens hem de verantwoordelijkheid samen te zoeken naar oplossingen voor droogte, de stijgende zeespiegel en watertekorten.

‘Gezamenlijke initiatieven zoals regionale waarschuwingssystemen, voedselbanken en eerlijk grensoverschrijdend watermanagement kan de samenwerking, kennis en veerkracht versterken’, zegt Singh. ‘Solidariteit in Zuid-Azië kan ook regionale xenofobie in de kiem smoren’, concludeert hij.