Wim Haghenbeek
Kritische kunst aan banden in conservatief Spanje
“‘Alles komt terug, ook de Spaanse inquisitie’
Het zijn grauwe tijden voor de democratie in Spanje. Volgens Wim Haghenbeek is Franco helemaal terug van nooit weggeweest.
Inquisitierechtbank door Francisco Goya
Francisco de Goya/Google Art Project (CC0)
Vanop het terras van het restaurant in Barcelona waar ik zaterdagmiddag zat te lunchen, had ik een goed zicht op de uitgang van het metrostation Vallcarca. Hoewel de toeristen in deze halte tijdens het weekend de Barcelonezen soms overtreffen in aantal (Parc Güell ligt vlakbij), viel het op hoeveel mensen het station uitstapten met een geel rouwlintje op hun jas gespeld. Het zijn grauwe tijden voor de democratie in Spanje.
Sinds het Catalaanse referendum van 1 oktober vorig jaar weet heel de wereld dat de strafrechtelijke Spaanse aanpak van de politieke crisis het alleen maar nog moeilijker maakt om de dialoog met Catalonië te recupereren. De inquisitie en heksenjacht zijn helemaal terug. Symptomatisch voor een zieke democratie met aan het hoofd een ranzige minderheidsregering van de Partido Popular die zienderogen afzakt naar wat men in internationale begrippen kwalificeert als een “zorgwekkende rechtsstaat”.
De Partido Popular trekt aan de touwtjes van het gerecht om dissidente stemmen het zwijgen op te leggen, wraak te nemen op politieke tegenstanders en zijn eigen ideologie op te leggen.
De Partido Popular trekt aan de touwtjes van het gerecht om dissidente stemmen het zwijgen op te leggen, wraak te nemen op politieke tegenstanders en zijn eigen ideologie op te leggen. De partij gaat voorlopig nog vrijuit in de verschillende processen die lopen i.v.m. illegale partijfinanciering.
De Catalaanse kwestie is daarom een geschenk uit de hemel voor premier Mariano Rajoy en co. De aanpak van de politieke crisis van de afgelopen maanden heeft een klimaat gecreëerd waarin iedereen het recht heeft om niet beledigd te worden. Afgelopen week waren er drie rechterlijke uitspraken die het democratisch debat hierover hoog deden oplaaien.
“Fariña”, het boek van de journalist Nacho Carretero over de Gallicische drugstrafiek in de jaren 80 en 90 is sinds kort even bekend als Cervantes’ Don Quichotte. De ex-burgemeester van het Gallicische dorp O Grove, José Alfredo Bea, legde in 2016 klacht neer wegens spot en laster voor de ocharme drie lijntjes die in het boek aan hem werden gewijd over nochtans bewezen misdrijven. De rechtbank besloot om het boek uit distributie te nemen. Een financiële ramp voor de kleinschalige uitgever. Op de tweedehands markt swingt de prijs van het boek plots de pan uit.
18-jarige rapper
Afgelopen week kreeg de Mallorcaanse rapper Valtonyc in beroep 3,5 jaar gevangenis voor verheerlijking van terrorisme, zware beledigingen aan het adres van de koning en bedreigingen in 16 nummers die hij tussen 2012 en 2013 op het internet zette. Hij was toen nog maar 18 jaar. In de VS kleven ze sinds de jaren 90 op platen van gansta rappers met een grote bek een Parental Advisory sticker. Beluisteren op eigen risico. In de tijd van Franco kregen te pittige platenhoezen een ander jasje of werden ze gewoon niet uitgebracht en doodgezwegen.
In een perscommuniqué verkondigde het bekende Primavera Sound festival in Barcelona dat ze de inhoud en vorm van Valtonycs rap niet delen maar dat iedere muzikant wel zou moeten beschermd worden door het recht op vrije meningsuiting.
Binnen het Spaans gerechtelijk apparaat is er onenigheid over de uitspraak. Volgens sommige juristen strookt de Spaanse invulling van spot aan de koning niet met wat het Europees Verdrag van de mensenrechten hieronder verstaat. Ook de uitspraak van de rechter dat er aanzet zou zijn tot plegen van terrorisme door de verheerlijking ervan is flinterdun omdat het uit de mond van een artiest komt, niet van een persoon met een maatschappelijk-politieke functie.
Vijfentwintig muziekfestivals en vijftig concertzalen, niet ontoevallig van Catalaanse origine, zullen Valtonyc als uiting van protest opnemen in hun programmatie van 2018. In een perscommuniqué verkondigde het bekende Primavera Sound festival in Barcelona dat ze de inhoud en vorm van Valtonycs rap niet delen maar dat iedere muzikant wel zou moeten beschermd worden door het recht op vrije meningsuiting. Het festival bekritiseerde ook dat in het huidige wettelijke kader bepaalde artistieke uitingen kunnen beschouwd worden als een delict dat buitensporig hard wordt bestraft zonder rekening te houden met het principe van de proportionaliteit.
Valtonyc is alvast van plan om naar het Europees Hof van de Rechten van de Mens in Straatsburg te stappen.
Op dit ogenblik vindt in Madrid de Internationale Beurs van Hedendaagse Kunst plaats, de belangrijkste kunstbeurs van Spanje. Net voor de opening eiste de voorzitter van het beursgebouw dat het werk “Politieke gevangenen in hedendaags Spanje” van de omstreden kunstenaar Santiago Sierra zou worden verwijderd. Het werk bestaat uit twintig zwartwit foto’s van onder meer Oriol Junqueras, Jordi Cuixart en Jordi Sànchez, die sinds vorig najaar in de gevangenis zitten voor hun bijdrage aan het Catalaanse onafhankelijkheidsproces.
Reden van de censuur: de vrees voor controverse. Het verwijderen van het werk heeft zijn doel volledig gemist want het heeft in heel Spanje meer controverse veroorzaakt dan het werk zelf. Nog een geluk bij een ongeluk. Kunst moet een beetje polemiek zijn.
Ahoi Rajoy!
Uitgerekend vorige week verscheen het jaarrapport van Amnesty International. Spanje krijgt hierin een veeg uit de pan omdat het vorig jaar herhaaldelijk basisrechten van de mens met de voeten heeft getreden naar aanleiding van het Catalaanse onafhankelijkheidsproces. De mensenrechtenorganisatie ziet dus in tegenstelling tot de EU geen verschil tussen landen als Polen en Hongarije. Terwijl de EU onder het mom van geen recht op inmenging in de Spaanse interne keuken die Oost-Europese landen daarentegen wel al op de vingers heeft getikt omdat ze het recht op vrije mening niet gewaarborgd zag in de wetgeving van die landen.
Spanje krijgt een veeg uit de pan van Amnesty International omdat het vorig jaar herhaaldelijk basisrechten van de mens met de voeten heeft getreden naar aanleiding van het Catalaanse onafhankelijkheidsproces.
In navolging van Carles Puigdemont en vier van zijn ex-ministers is ook de ex-fractieleidster van het extreemlinkse, anarchistisch getinte CUP niet ingegaan op het bevel om voor de onderzoeksrechter in Madrid te verschijnen om zo een dreigende voorhechtenis te ontlopen. De 42 jarige juriste Anna Gabriel wil vanuit Genève, de Europese zetel van de Verenigde Naties, ook een poging ondernemen om de politieke aanpak (of het gebrek daaraan) van de Partido Popular te internationaliseren. Ze heeft hiervoor zelfs haar strijdvaardige activisten-look achtergelaten in Barcelona.
Gabriel is naar eigen zeggen niet op de vlucht voor de Spaanse justitie. Integendeel, wie er volgens haar onder verdenking zou moeten worden gesteld is de Spaanse staat. Door haar vertrek uit Catalonië wil ze gerechtigheid door aan de wereld uit te leggen dat Spanje geen gerechtigheid garandeert. Vanuit de gevangenis kan ze dat niet doen. Ze koos Zwitserland omdat het een land is dat zijn inwoners geregeld laat stemmen over verschillende kwesties. Genève is bovendien een kosmopolitische stad met veel inwoners die werkzaam zijn in de sector van de mensenrechten.
Volgens de laatste electorale peilingen in Spanje lijkt de Partido Popular te worden afgestraft voor haar politieke stilstand en repressieve aanpak van de Catalaanse crisis. Het liberale Ciudadanos, dat in Catalonië ooit werd opgericht als een antwoord op het Catalaanse nationalisme, zou de grootste partij van het land worden.
De Partido Popular reageert zenuwachtig en debatteert luidop over herbronning om de liberale hype in te dammen. Alleen lijkt premier Rajoy nog niet te beseffen dat ook zijn eigen partij hem buiten begint te kijken. Onlangs zei hij in een radio interview dat hij een derde kandidatuur voor het premierschap in overweging zou nemen mocht de gelegenheid zich voordoen. Hoe weinig kan een mens in de realiteit staan !?