Chinezen vertrappelen: 'De zwakken worden platgewalst'

Op de nacht van 31 december op 1 januari werden in Shanghai een tachtigtal mensen vertrappeld door de mensenmassa die na het vuurwerk naar huis ging. 36 mensen vonden de dood, 47 raakten gewond. Andries Beck woont in China en probeert de hysterie in China’s miljoenensteden te begrijpen.

  • Kevin Dean (CC BY-NC-SA 2.0) De doordeweekse Chinees negeert het westerse Nieuwjaar, maar in Shanghai, een stad waar de westerse wind sterker door de straten waait dan elders in China, is er wel plaats voor vuurwerk en feest op 1 januari. Kevin Dean (CC BY-NC-SA 2.0)

Nieuwjaar is niet eens populair in China. De doordeweekse Chinees negeert het westerse Nieuwjaar en spaart zijn krachten voor Chinees Nieuwjaar (Festival van de Lente), dat ongeveer eind januari, begin februari valt, al naargelang de maandkalender. 1 januari is geen verlofdag in China. Het is simpelweg een administratieve aanpassing, van het ene jaar naar het andere.

Maar in Shanghai, een stad waar de westerse wind sterker door de straten waait dan elders in China, is er wel plaats voor vuurwerk en feest op 1 januari. De Bund, een historische kade aan de rivier de Huangpu in het centrum van de stad, is het hoofddecor van de evenementen, en het is daar dat de jonge generaties Chinezen en buitenlanders verzamelen blazen om Nieuwjaar te vieren en een glas te heffen op het stadsleven van de 21e eeuw.

Het vuurwerk weerkaatste tegen de skyline van Pudong, een van de paradepaardjes van het mondiale kapitalisme, en na afloop zette de mensenzee zich in beweging, naar de uitgang van de Bund, via de trappen voor Nanjing Road. Het is op die trappen dat een persoon in paniek raakte, stopte, anderen tegenhield, en opgeslokt werd door de mensenzee die hen langs achteren bestormde. 35 mensen vonden de dood onder de schoenzolen van duizenden anderen, en 42 mensen raakten gewond.

Mensenzee

‘Soms moet je je lichaam aan de menigte toevertrouwen in de dichtbevolkte steden van China.’

Het is pas in de Chinese steden, waar mensen met miljoenen samenwonen (Shanghai telt ongeveer 30 miljoen inwoners), dat het woord ‘mensenmassa’ werkelijk betekenis krijgt. De metro nemen op spitsuur voelt letterlijk aan als een duik nemen in een kolkende zee. Je kan beter niet te veel nadenken en je gewoon laten meevoeren met de stroom.

De Chinezen lijken dat bovendien niet zo erg te vinden. Hoewel niemand het fijn vindt dicht opeen gepakt te zitten op de metro, vinden de Chinezen veel mensen samen op één plek doorgaans niet zo enerverend als westerlingen. ‘Renao’ is het Chinese woord dat zich moeilijk laat vertalen als ‘gezellige drukte’. Soms moet je je lichaam aan de menigte toevertrouwen in de dichtbevolkte steden van China, en het niet proberen te beschermen tegen aanraking met anderen.

‘Een stad van boeren’

Iedereen die een keer in China de metro heeft genomen zal enthousiast toeknikken: mensen die op het toestel willen, wachten amper totdat de mensen die eraf moeten, afgestapt zijn. ‘Beste reizigers, wanneer de metro aankomt, gelieve dan eerst af te stappen en daarna pas op te stappen,’ blijft tevergeefs uit de luidsprekers schallen.

Het gedrang op de metro is een van de voorbeelden van wat de Chinezen ondertussen 素质不好 zijn gaan noemen, ‘suzhi buhao’, ofwel ‘slechtgemanierdheid’. De keel rochelen op straat is een ander voorbeeld, net zoals afval op straat gooien. Leiders van de grootste steden in China voeren ondertussen campagnes om de stadsbewoners bewust te maken van een betere en meer gecultiveerde leefomgeving.

Een stad in China ontstaat niet op dezelfde manier zoals steden in Europa zijn ontstaan. Chinese steden in de 21e eeuw worden eerst uitgetekend, gepland, gebouwd, inclusief metro, en pas daarna komen de inwoners. In Europa groeiden de steden min of meer organisch samen met de komst van de inwoners, die zich samen met de stad een nieuw leven aanmaten. In China zijn er de afgelopen 20 jaar honderden miljoenen mensen van het platteland naar steden verhuisd in de grootste migratie ooit in de geschiedenis van de mens. Om sloppenwijken te vermijden, is de overheid verplicht om in te grijpen en kant-en-klare steden te bouwen voor de toekomst. De nieuwe inwoners hebben niet geleerd hoe je een metro neemt, hoe je aanschuift voor een ticketje, wat hoffelijkheid is in een menigte. Die mensen komen niet voor een citytrip naar de stad, maar wel om te overleven. Een Chinese stad, dat is een “stad van boeren”, zoals ook het mooie boek van voormalig Chinacorrespondent Floris-Jan Van Luyn heet.

Bowen Chin (CC BY-NC-ND.0)

 

Stad van Onrust

Daar komt bij dat mensen angst hebben voor een gebrek aan slaap. Veel metroreizigers zitten een uur lang op de metro, van een buitenwijk naar het centrum van de stad, of andersom. De meesten werken acht uur per dag en daar komen vaak lange overuren bij. Twee uur per dag op de metro, dat doe je liever zittend dan rechtstaand, want zittend kan je slaap inhalen. Niet zelden zie je mensen rechtopstaand de ogen sluiten, het hoofd leunend op een arm die aan een ijzeren bar hangt, heen en weer schuddend op het ritme van de rails.

Voor de miljoenen en miljoenen arbeiders die China telt, is voldoende slaap van groot belang. Er zijn voorbeelden te over van fabriekswerkers die tijdens het werk in slaap vallen en ontslagen worden. In een land in ontwikkeling, waar iedereen vecht voor zijn eigen plaats, ga je al snel voorkruipen, duwen, stoten voor een plaatsje op de metro. Het biedt ook een verklaring voor het grote ongeduld met Nieuwjaar om naar huis te gaan. Eén januari was een werkdag.

Stad van Wantrouwen

De Culturele Revolutie van Mao Zedong ligt niet ver achter ons. Mensen die nu zestig zijn, waren twintig toen de revolutie tot een eind kwam. In de periode van ‘66 tot ‘76 kwamen miljoenen mensen om het leven, door moord of honger, en was iedereen een potentiële vijand van het communistische systeem. Chinezen zeggen wel eens dat Mao 70% goed gedaan heeft en 30% slecht. Tot die 30% kunnen we een diep ingeburgerd gebrek aan vertrouwen in de medemens rekenen. En omdat een groot deel van de Chinese bevolking op dit moment de culturele revolutie nog heeft meegemaakt, is dat vertrouwen nog niet hersteld en is het aanwezig in de opvoeding van de volgende generaties.

Gezondheidszorg

‘Wil de patiënt in het staatsziekenhuis geopereerd worden met proper materiaal, dan schuift hij de poetsvrouw best wat geld toe.’

Onder Mao was gezondheidszorg gratis. Tot in de kleinste dorpen in verafgelegen gebieden genoten mensen van de zorgen van geneesheren, die te voet met een geneeskit door de bergen trokken. Onder Deng werd gratis gezondheid te duur, en privéziekenhuizen openden hun deuren.

Anno 2015 heeft een Chinese patiënt de keuze: een goedkoop staatsziekenhuis, of een peperduur privéziekenhuis. Maar wil de patiënt in het staatsziekenhuis geopereerd worden met proper materiaal, dan schuift hij de poetsvrouw best wat geld toe. Wil hij dat de dokter zijn werk liever perfect uitvoert dan iets minder perfect, dan laat de patiënt best zijn krant achter op het bureau van de dokter, die weet dat er een ‘hongbao’ in zit, een rode envelop met geld.

De gezondheidszorg in China is een grote kopzorg voor de huidige politieke leiders. Ze kijken wel naar West-Europa, maar een systeem als het Belgische is onbetaalbaar voor China. Het gevolg is dat Chinezen niet terug kunnen vallen op steun van de overheid wanneer ze ziek worden. Medische kosten in verkeersongevallen komen bijvoorbeeld voor de rekening van de dader.

Dat leidt al een paar decennia tot gruwelijke situaties, zoals mensen die zichzelf voor een auto werpen om kans te maken op een uitkering voor een handicap, of de beruchte chauffeur die in 2011 een kind van twee aanreed om er vervolgens nog een keer overheen te rijden om er zeker van te zijn dat het kind dood was en niet gehandicapt zou blijven. Zijn eigen leven zou ingestort zijn wanneer hij de handicap van een kind veroorzaakte, omdat zijn loon voor een groot deel zou opgaan naar schadevergoedingen.

Of de achttien passanten die het kind op de weg zagen liggen en het niet hielpen, uit angst dat zij aansprakelijk gesteld zouden worden. De Chinese media berichten regelmatig over mensen die in het ziekenhuis plots beginnen te roepen dat de persoon die hen binnenbracht de dader is. So it goes.

Goedkope en goede verpleging voor verkeersslachtoffers, goedbetaalde dokters, een uitkering voor een handicap, dat zijn de grondstoffen voor een maatschappij waarin mensen elkaar kunnen vertrouwen en zonder te vrezen voor het eigen leven elkaar kunnen helpen.  

Instinct

‘在这个世界上你只能靠自己’ Dat is wat ik geleerd heb van de Chinezen: ‘In deze wereld kan je enkel en alleen jezelf vertrouwen.’ Het is een waarheid als een rots in een communistisch land als China. Het is de meest liberale van alle werelden, waarbij het individu enkel en alleen aan zichzelf denkt. ‘Ik moet op de metro, dus ik ga op de metro. Met nieuwjaarsavond wil ik naar huis, dus ik ga naar huis.’

Eerst aan jezelf denken, want dat doet de rest ook. Wring je jezelf niet op de metro, dan zal niemand je erop laten. Stop je in de menigte, dan zal men over je heen lopen. Help je iemand recht, dan zal die persoon jou vertrappelen. De zwakken worden platgewalst. Het is de Animal Farm van George Orwell: ‘Alle dieren zijn gelijk, maar sommige dieren zijn meer gelijk dan anderen.’ Het is de Survival of the Fittest op een kapitalistische planeet. We zijn allemaal dieren, we hebben allemaal het instinct te overleven. 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.