Coronacrisis ontmaskert mythe van onoverwinnelijke markt
De coronacrisis laat zien dat een samenleving waarin de markten allesbepalend zijn, een zwakke samenleving is, zeggen experts Mai Hui Lim en Michael Heng. Ze pleiten voor een evenwichtiger financieel systeem na de crisis.
Het Chinese woord voor crisis bestaat uit twee karakters – weiji. Wei betekent gevaar en ji betekent kans. Elke crisis draagt gevaren en risico’s in zich, maar ook kansen. Sommigen verdienen er geld aan, anderen leren belangrijke lessen en de samenleving heroriënteert zich of herstructureert prioriteiten, instituten en zelfs het systeem.
Grote crises zijn momenten waarop de klassen in de samenleving strijden om de macht om de economie, politiek en samenleving te herstructureren. Het falen van president Hoover om goed te reageren op de schadelijke gevolgen van de Grote Depressie leidde tot de verkiezing van president Franklin Roosevelt (1933-1938). Hij voerde structurele hervormingen door in de economie, financiën en politiek.
Franklin Roosevelt
Roosevelt kwam met de 3 R’s: relief, recovery en reforms (hulp, herstel en hervormingen). Hij implementeerde grootschalige openbare werken om de werkloosheid tegen te gaan, introduceerde een sociaal vangnet dat nu nog bestaat en temde en reguleerde de financiën door een scheiding aan te brengen tussen zakelijke banken en commerciële banken. De laatsten, waar ook geld van spaarders werd gestald, werden strenger gereguleerd. Ook kwamen er regulerende instanties voor de aandelenmarkten.
Waarschuwingen genegeerd
De negatieve aspecten van de coronacrisis zijn al uitgebreid aan bod gekomen in de massamedia. Daar gaan we nu niet op in. Als deze donkere wolk al een klein zilveren randje heeft, dan moeten we die zoeken bij de onverwachte positieve gevolgen van deze crisis – de dalende CO2-uitstoot, verminderde files, dalende misdaadcijfers, verminderde afvalberg, mensen die elkaar helpen en de natuur die zijn plaats opeist.
We zouden de rentmeesters van deze aarde moeten zijn, maar in plaats daarvan maakten we er misbruik van
Sommige mensen zien deze pandemie als een manier van de natuur om de onbalans de herstellen die de mens heeft veroorzaakt. We zouden de rentmeesters van deze aarde moeten zijn, maar in plaats daarvan maakten we er misbruik van.
Ontbossing en de verwoesting van natuurlijke habitats verkleinde de ruimte tussen mensen en wilde dieren. Daarmee ontstonden er grotere risico’s op de overdracht van ziekten. Epidemiologen waarschuwen al tientallen jaren voor het gevaar van een nieuwe, wereldwijde (virus)epidemie.
Maar hun waarschuwingen vonden geen gehoor. Dit zal helaas ook niet de laatste epidemie zijn.
Hyperconsumentisme
De meervoudige crisis waar de mensheid mee kampt – gezondheid, financiën en milieu – is een wake-up-call. We moeten onze economie die gebaseerd is op hyperconsumentisme, die groei boven alles stelt en die een kleine groep mensen rijk maakt ten koste van de meerderheid, heroverwegen.
Deze crisis spoort ons aan serieuzer na te denken over het herstructureren van de samenleving, zodat die socialer en economisch gelijker wordt, de natuur en het milieu meer respecteert en de balans herstelt tussen niet-materialisme en materialisme.
Blijf op de hoogte
Premier Jacinta Ardern van Nieuw-Zeeland zei recentelijk het welzijn van haar volk boven economische groei te stellen
Het kleine land Bhutan liep voorop met het alternatieve concept bruto nationaal geluk. Maar de bewegingen in deze richting verdwenen naar de zijlijn. Deze nieuwe crisis biedt ons ook een nieuwe kans het concept opnieuw onder de aandacht te brengen. Premier Jacinta Ardern van Nieuw-Zeeland zei recentelijk het welzijn van haar volk boven economische groei te stellen.
Marktsamenleving
Zeventig jaar geleden publiceerde Karl Polanyi The Great Transformation. Daarin stelt hij dat markten al duizenden jaren bestonden, voor opkomst van het industriële kapitalisme in de achttiende eeuw. Markten waar goederen en diensten werden uitgewisseld die tegemoet kwamen aan de sociale behoeften, waren ondergeschikt aan sociale, politiek en culturele normen.
Deze afspraak werd omver geworpen toen de markt boven alles werd gesteld en het enige organiserende principe werd in de samenleving. Waar eerst sprake was van markten in de samenleving, ontstond nu een marktsamenleving.
Neoliberalisme
Polanyi had een vooruitziende blik. Hij voorspelde dat een door marktliberalisme geïnspireerde politiek, zonder beperkingen, zou uitlopen op de verwoesting van de menselijke samenleving, de natuurlijke omgeving en zelfs de productie.
Het klassieke marktliberalisme begon in de jaren 1930 te haperen met het loslaten van de goudstandaard. Maar vijftig jaar later stond het weer op in de vorm van neoliberalisme dat in veel landen sinds het einde de jaren 1970 de basis vormde van het overheidsbeleid.
Markten zijn ingestort en de staat moet ingrijpen om de crisis op te lossen
Deze crisis ontmaskert de mythe van de onoverwinnelijkheid van de markt. Markten zijn ingestort en de staat moet ingrijpen om de crisis op te lossen – van bail-outs van bedrijven en het doorbetalen van lonen van werknemers, tot het verlagen van de rente, zachte, door de overheid gegarandeerde leningen aan kleine bedrijven, enzovoort.
Business as usual
In de Verenigde Staten klinken oproepen aan de president om bedrijven te verplichten belangrijke materialen voor de zorgsector te produceren, om de epidemie te kunnen bestrijden. Als we dit allemaal achter de rug hebben, is het niet het moment om terug te keren naar business as usual.
Markten zullen blijven bestaan en een belangrijke rol spelen in de economie. Maar ze moeten ondergeschikt zijn aan de samenleving en gereguleerd worden door de overheid, om een hoger doel te dienen. Om een markt goed te laten functioneren als publiek goed moet die markt niet alleen vrij zijn, maar ook eerlijk.
Vrij en eerlijk zijn allebei even belangrijk, zoals de twee vleugels van een vogel. In de nieuwe economie moet zowel het welzijn van de mens als dat van de natuur boven de winst voor enkelen worden gesteld.
Mah Hui Lim is voormalig universitair docent en bankier, onder meer bij de Aziatische Ontwikkelingsbank. Michael Heng is managementwetenschapper. Hij was verbonden aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en diverse andere universiteiten wereldwijd.
Maak MO* mee mogelijk.
Word proMO* net als 2770 andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.
Meer verhalen
-
Extra
-
Nieuws
-
Extra
-
Analyse
-
Column
-
Interview