'De Croo vervulde rol als minister én mens in Congo'

In de week na de aanslagen op Charlie Hebdo in Frankrijk waren Congolese militairen en politie volop bezig met het arresteren van demonstraten in Kinshasa en Goma. Demonstraten die wilden voorkomen dat in het parlement een wet wordt aangenomen die verkiezingen in 2016 afhankelijk zou maken van een volkstelling.

De gegronde vrees was dat president Joseph Kabila, die al grondwettelijk zijn twee termijnen in 2016 achter de rug heeft, de boel zou manipuleren om de verkiezingen uit te stellen en langer aan de macht te blijven. Zoals Congolezen weten dat van uitstel afstel komt, gingen ze de straat op. Er vielen doden. Internet- en sms-verkeer werd door de Congolese regering afgesloten, oppositieleiders en mensenrechtenactivisten als Jean Claude Muyambo en Christofer Ngoyi Mutamba werden opgepakt en in de gevangenis gestopt.

Krachtig

Niet alleen als minister, maar vooral als mens met werkende zintuigen, kon De Croo deze situatie niet onbesproken laten.

Dit plaatje, bovenop de endemische corruptie en erbarmelijke sociale malaise waarin de Congolese bevolking dag in dag uit verkeert, zou niemand onverschillig moeten laten.

Ook De Croo niet. Niet alleen als minister, maar vooral als mens met werkende zintuigen, kon hij deze situatie niet onbesproken laten. Hij sprak zich uit. Met kracht ook. ‘De situatie die we nu hebben, met arrestaties, willekeur van justitie, mobiel internet en sms-verkeer dat onderbroken wordt, is niet ok,’ zei de minister. Hij voegde daaraan toe: ‘De Belgisch-Congolese vriendschap is geen vrijblijvende vriendschap. We moeten daar iets mee doen opdat de situatie van de bevolking verbetert.’

En hoe kan het anders? RTBF, de Franstalige tv-zender, ging snel met de microfoon bij Lambert Mende, de welbespraakte woordvoerder van de Congolese regering die zelfs slapend de juiste woorden vindt om de bemoeienis van buitenlanders te veroordelen. En dat deed hij behoorlijk. Buitenlanders aan wie hij zonder meer zijn regime te danken heeft.

John Kerry

‘Als je door een buitenlandse bemoeienis aan de macht komt, waarom zou je dan schreeuwen wanneer je verzocht wordt om de macht terug te geven’

In het weekend van 3 mei 2014 was John Kerry, Amerikaans minister van Buitenlandse zaken, in Kinshasa. Hij zei dat Kabila weliswaar een rol kan spelen voor zijn land, maar niet meer als president. Ik was toen ook in Kinshasa. Ik vroeg aan Congolese journalisten wat ze van de bemoeienis van Kerry vonden. Hun antwoord sprak boekdelen. ‘Als je door een buitenlandse bemoeienis aan de macht komt, waarom zou je dan schreeuwen wanneer je verzocht wordt om de macht terug te geven.’

Niet enkel het Congolese regime is niet opgetogen het optreden van De Croo, ook in België zijn er kritische stemmen. De discussie heeft er ethische en strategische wendingen aangenomen.

De Croo zou een goede boodschap in een verkeerde verpakking aan het regime in Kinshasa hebben gebracht. ‘De Croo had beter eerst gezegd wat hij positief vindt, namelijk dat het parlement zijn staart heeft ingetrokken en dat de paragraaf over de volkstelling geschrapt is. De presidentsverkiezingen zullen voor eind 2016 plaatsvinden,’ zegt professor Filip Reyntjens.

Colette Braeckman, Congo-kenner bij de Franstalige krant Le Soir, kon ook niet verteren dat De Croo, ‘een jonge man met oude reflexen’, de Franstalige en ervaren Reynders in Congo overschaduwde met zijn optreden. Braeckman pakte haar epistilaire Kalasjnikov en richtte die op De Croo: ‘Is het voor Brussel opportuun om verder te blijven hameren, om te beklemtonen dat het glas niet alleen halfvol is maar dat de stand ervan drastisch achteruitgaat?’ schrijft ze.

Tangodiplomatie

Soms vraagt diplomatie daadkracht.

Ik zou ook liever willen dat niemand zich met Congo zou bemoeien. Niet met verkiezingen, niet met vluchtkapitaal naar het buitenland, niet met de corruptie, niet met wapens, en niet met de plundering van de grondstoffen. Ik zou ook willen dat de internationale gemeenschap tegen Poetin zou zeggen: ‘Meneer Poetin, u bent goed bezig. U heeft het akkoord in Minsk ondertekend, dat is een goede zaak. Zou ik u nu mogen vragen of u alstublieft tegen uw mensen in Oost-Oekraïne wil zeggen dat ze zich aan het staakt het vuren moeten houden?’.

Maar is dit het soort diplomatie dat we willen? Een tangodiplomatie waarbij het puur om het romantische decor en liefde voor de dans gaat, maar niet werkelijk om de liefde tussen de twee partners?

Ik vind van niet. Soms vraagt diplomatie daadkracht. Zeker voor landen als Congo waar buitenlandse bemoeienissen de koers van het regime bepalen. Congo maakt deel uit van de wereld die een dorp is geworden. In dat dorp heeft Alexander De Croo zijn rol als minister, maar ook als mens, goed vervuld. Inhoudelijk hebben critici geen punt. Kosmetisch wel.

Het gaat hen om de verhouding tussen Brussel en Kinshasa, tussen de eliten dus. Wat hebben jonge Belgen en Congolezen aan die kosmetische verhouding en verpakking zonder inhoud?

Ik ben blij dat Didier Reynders deze keer niet alleen met zijn vuile was in zijn koffers uit Congo terugkeert. Voor de eerste keer gaat hij naar huis met een boodschap die de gewone Congolese burger na zo’n lange tijd weer blij heeft gemaakt. En dit dankzij de politieke moed van zijn collega De Croo. Die moed begroet ik hartelijk.

Alphonse Muambi is publicist en schrijver van ‘Democratie kun je niet eten’. Hij is afkomstig uit DR Congo en verblijft in Nederland.