Waarom klimaatdebat het grootste slachtoffer is van opmars rechts-populisme

De Klimaat-myopie van Vlaanderen

Rachel (CC BY-NC 2.0)

Myopie, of bijziendheid, is een aandoening waarbij dat wat veraf ligt, niet scherp gezien wordt

Ja, het moet toegegeven worden: het populisme is stevig in de opmars. Van Trump in de Verenigde Staten tot Brexit en de stijgende populariteit van populistische partijen in Europa, de laatste jaren is er veel te doen geweest rond die ideologische beweging. Als bezorgde burger en DiEMer stel ik mij de vraag hoe dit fenomeen zich op zo een grote schaal heeft kunnen manifesteren, en wat de consequenties voor onze maatschappij hiervan zijn.

Na vervolgens lang over deze kwestie na te denken, en zorgvuldig een boekenkast of twee met vak-literatuur te verslinden, ben ik op enkele antwoorden gekomen die ik uiteraard in een langdradig opiniestuk heb gegoten. Jammer genoeg is het leven net iets te kort, en onze tijd net iets te kostbaar, om tientallen minuten aan het doorpluizen van analyses over het populisme te spenderen. Daarom vat ik mijn bevindingen, en vooral dan diegene met betrekking tot Vlaanderen, in dit kort opiniestuk nog eens voor u samen.

De Vierde Macht

Vaststelling: de verrechtsing van het ideologisch klimaat in Europa, samen met de negatieve gevolgen van onder meer de 24-uren nieuwscyclus, sociale media, het krimpen van onze collectieve aandachtsspanne, en de poging om content toegankelijker te maken voor een breder publiek, hebben ervoor gezorgd dat de klassieke media naar rechts is verschoven, alsook aan kwaliteit ingeboet heeft. Los van de vaak zinloze ‘hij zei/zij zei’-journalistiek hebben buitenlandse niews items en grondige onderzoeksjournalistiek steeds vaker plaats gemaakt voor binnenlandse kleinigheden, en bevat de nieuwssite van de VRT ook meer non-nieuws (over bijvoorbeeld prinsen en prinsessen) dan ooit. Een dagelijkse blik op de ‘Meest gelezen’ en ‘Ook dat nog’ rubrieken van de VRT-website spreekt in dit geval voor zich.

Ondanks de ‘Ook dat nog’-rubriek op haar website, doet de VRT ook aan een vorm van onderzoeksjournalistiek die menig buitenlandse journalisten doet watertanden

Maar toch even een kanttekening: de VRT zendt ook programma’s en documentaires van uitstekende kwaliteit uit, en doet aan een vorm van onderzoeksjournalistiek die de monden van menig buitenlandse journalisten doet watertanden. Wat de VRT weliswaar niet doet, is de puntjes op de i zetten; noodzakelijke verbindingen leggen tussen de verschillende thema’s die ze voorstelt en de analyses van haar reporters, om zo een realistische weerspiegeling van de context anno 2018 (nu al 2019) weer te geven.

Zo schreef Amerikacorrespondent Björn Soenens in augustus van vorig jaar een prachtig, diepgaand opiniestuk genaamd Rage against the Machine: wanneer gaan de tegenstanders van Trump het eindelijk snappen? over President Trump, de media, en de Amerikaanse maatschappij. Daarin maakte hij de analyse dat de bankencrisis en President Obama’s aanpak hiervan de weg vrij maakten voor populisten zoals Trump, een analyse die even goed over Europa zou kunnen gaan. Want terwijl Amerika Donald Trump kreeg, kregen wij het Alternative für Deutschland in Duitsland, Le Front National in Frankrijk, De Partij voor de Vrijheid in Nederland, de Gouden Dageraad in Griekenland, Lega Nord en M5S in Italië, Vox in Spanje, Viktor Orbán in Hongarije, … het lijstje gaat maar door.

Die analyse wordt amper, of onvoldoende, door onze eigen media en voor eigen land gemaakt. Het hele plaatje ontbreekt, en in plaats daarvan krijgen we het gezelschapsspel Memory voorgeschoteld: de symptomen liggen open en bloot, maar de oorzaken blijven bedekt. Nochtans is de parallel tussen Trump, de polarisering, en de media in Amerika enerzijds, en de N-VA, de polarisering, en de media in België anderzijds niet zo moeilijk te doorgronden. Een focus op migratie, identiteit, en veiligheid, ontstellende Twitter-uitspraken die niet alleen over ‘de ander’, maar ook over de seksuele geaardheid van bepaalde mensen gaan, het beschimpen van journalisten, politieke correctheid als de bron van de problemen zien, het schreeuwen van fake news en het zaaien van verwarring (denk aan de Marrakesh-ontploffing), en de zendtijd die de media spendeert aan deze, veel verder moet men niet zoeken.

Met de sfeer die er de laatste jaren gecreëerd is, is het dan ook niet zo verbazingwekkend dat organisaties zoals Schild en Vrienden opduiken, dat Dries Van Langenhove op Terzake komt, of dat het bericht dat “bijna de helft van de Vlaamse gemeenten kampt met radicaliseringop 22 december op de website van de VRT verscheen. En nee, het gaat hier niet over het moslimextremisme:

Bijna de helft van de gemeentebesturen spreekt over radicalisering, of het nastreven en/of ondersteunen van ingrijpende veranderingen in de samenleving die een gevaar kunnen opleveren voor het voortbestaan van de democratische rechtsorde (…) Waar het vroeger vooral om Syriëstrijders en moslimextremisme ging, gaat het nu vooral om homofobie en rechts-extremisme.’

Gelukkig is het in vergelijking met Amerika en andere Europese lidstaten bij ons nu net zo erg nog niet. Want alhoewel een parallel, of eerder een vergelijking, gemaakt kan worden, is er bij ons wat meer nuance, wat meer tinten grijs om het zo te stellen, en wil ik best geloven dat Bart De Wever, Theo Francken, en de N-VA fatsoenlijker zijn dan Trump en diens entourage. De N-VA is ook geen monolitisch blok, en bestaat uit tal van stromingen en individuen (vooral op lokaal vlak dan) die elk verschillende onderwerpen centraal stellen. Maar die bedenkingen nemen uiteindelijk niets weg van het feit dat er in België een gelijkaardige situatie met Amerika is ontstaan, en dat de N-VA, alsook de media (wellicht onbewust) hier een grote verantwoordelijkheid voor dragen.

Slachtoffer

Tot mijn spijt stel ik vast dat het grootste slachtoffer van deze hele situatie het klimaatdebat is. De verrechtsing van ons ideologisch klimaat heeft er namelijk voor gezorgd dat onze media, onze politici en een deel van de Vlaamse kiezers getroffen zijn door een collectieve vorm van myopie. Zo spendeerde de VRT letterlijk weken aan de Marrakesh-pact-discussie en de val van de regering, terwijl er in de loop van de Klimaatconferentie in Katowice, en na de historische klimaatmars van 2 december, slechts twee debatten rond het klimaat op de VRT aan bod kwamen.

Het grootste slachtoffer van de verrechtsing van ons ideologisch klimaat is het klimaatdebat. Er werden weken tijd gespendeerd aan de discussie over het Marrakesh-pact en slechts twee debatten rond klimaat 

Het eerste was een debat in De Afspraak op woensdag 5 december onder de titel ‘Klimaatmars al vergeten?’. Luckas Vander Taelen liet daarin zijn oprecht ongenoegen met het politiek spel en de lage ambities van België horen, en plaatste met zijn woorden pijnlijk de vinger op de open wonde:

‘U heeft de afgelopen dagen niets anders gezien van onbegrijpelijke uitleg over wat uiteindelijk zal blijken een vrij onbelangrijk historisch document te zijn. Maar heeft u hetzelfde gezien over wat wel belangrijk is, namelijk over een energierichtlijn van Europa die ervoor zou kunnen zorgen dat we binnen een paar jaar misschien nog kunnen ademen?’

We zien inderdaad niet hetzelfde over onderwerpen die echt belangrijk zijn, en dat al enkele jaren niet. Toegegeven, zo nu en dan komen er wel eens een aantal documentaires of debatten over het klimaat aan bod. Maar dit zijn slechts druppels op een hete plaat, en in vergelijking met andere, minder dringende, onderwerpen ligt dit aantal disproportioneel laag.

Erger nog, in bijna elk zogenaamd debat dat in de laatste jaren op de VRT is uitgezonden, ligt het debat grotendeels naast de kwestie. Of om even een stijlfiguur te hanteren: we zitten in een brandend huis terwijl onder meer politici en bedrijfsleiders discussiëren of ze nog dakpanelen moeten plaatsen, om vervolgens in verhitte dialoog over de kleur en design van de tegels te vliegen. Wat presentatoren van de VRT dan hoogsten doen, is met een kritische blik vragen of de haag eens moet bijgeknipt worden of niet.

Keer op keer wordt er bijvoorbeeld gepraat over economische groei stimuleren, een gunstig ondernemersklimaat creëren, de koopkracht verhogen, enzovoort. Echter, de simpele realiteit bestaat eruit dat economische groei een hoofdoorzaak van stijgende emissies is. Dat op een planeet met een eindige voorraad grondstoffen, een economisch systeem gebaseerd op het principe van oneindige groei onmogelijk kan blijven functioneren. Dit zijn geen eenvoudige opinies meer, maar feiten die als lijvige rotsen boven water staan. Die rotsen zijn grotendeels taboe, bovendien in een tijd waarin het klimaatdebat nog nooit zo dringend is geweest, een tijd waarin dappere scholieren gerechtvaardigd op straat komen om het gebrek aan politieke wil aan te klagen.

Ik ben proMO*

 

Steun ons unieke non-profit mediaproject en word proMO*.

Je ontvangt ons magazine en geniet van een pak andere voordelen

Je maakt MO* mee mogelijk en steunt ons in onze missie.

Voor € 4,60/maand of € 60/jaar.

Ik word proMO*

Carpe DiEM

Nu, ik vermoed dat velen zich de vraag natuurlijk stellen: wat kunnen we hieraan doen? Hoe kunnen we in hemelsnaam weer eens wat meer logica en kritische ingesteldheid in onze debatten laten tafelen? Hoe halen we de mensen uit de ban van het rechts-populisme in een wereld waarin post-truth steeds meer de plak zwaait? Hoe maken we nu in hemelsnaam een prioriteit van het klimaatdebat? Het antwoord is verbazingwekkend simpel, maar tegelijkertijd toch niet.

Een goed begin zou alvast zijn als we (en vooral dan onze politici) eindelijk de moed bijeen rapen om de taboes rond economische groei en klimaatverandering te doorbreken. Dat we eindelijk het debat beginnen voeren over hoe we ons politiek en socio-economisch systeem fundamenteel kunnen hervormen, en welke richting we van hier af aan willen uitgaan.

Het wordt ook dringend tijd ‘voor alle media [om] zichzelf in de spiegel te gadeslaan’, ‘het brolnieuws uit de kolommen te halen’, en zich wat meer te beginnen focussen op diepe onderzoeksjournalistiek en thema’s die er echt toe doen. En tenslotte wordt het ook eens tijd dat de media haar neutraliteit ten ere hersteld, en de problemen, alsook de mogelijke oplossingen, rond onder meer klimaatverandering, de migratiecrisis, en het populisme op een eerlijke en duidelijke manier in kaart brengen. Ze kan dit bijvoorbeeld doen door een pan-Europese democratische beweging zoals DiEM25 (Democracy in Europe Movement 2025), die samen met andere partijen van het European Spring initiatief, concrete plannen en mechanismen voorstelt om Europa onder meer eerlijker, transparanter, democratischer, en groener te maken, eindelijk eens wat meer aandacht te schenken.

Het is maar vanzelfsprekend dat deze voorstellen slechts het tipje van een gigantische ijsberg zijn, en dat er veel meer nodig is om het populisme grondig te ontkrachten, en het klimaatdebat te laten primeren. Het zou echter wel een goed begin zijn, een eerste schuchtere poging om het debat nu eindelijk eens, na jaren vertraging, aan te gaan. Als lid van DiEM25 zal ik mij dan ook onvermoeibaar inzetten om het debat niet enkel aan te gaan, maar ook onze reeds concrete oplossingen steeds weer naar voren te schuiven. Maar daarover later meer. Carpe DiEM.

Adrian Vlaicu is actief bij DiEM25 en schreef deze bijdrage in eigen naam.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2770   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2770  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.