De negen levens van het Afrikaanse cliché

We moeten met zijn allen naar Afrika! Afrika! en The Bulletin, een veredelde cultuuragenda voor expats in Brussel, had onlangs op de cover een traditionele Afrikaanse krijger onder de vette kop All about Africa! The continent rises.
Het todolijstje van The Bulletin is even voorspelbaar als veelbetekenend: ga naast een berggorilla zitten in Oeganda, bezoek de rotskerken in Ethiopië, beklim de Kilimanjaro in Tanzania, mis de olifantensafari in Botswana niet, maak de trek mee van wildebeesten in Kenia, bezoek de koningsvallei in Egypte, doe een zonneslag op in Zanzibar, raft op de Zambezi en spot walvissen in Mozambique. Alleen in Benin steken plots ook mensen de kop op, tijdens het grote jaarlijkse voodoofestival.
Het is schrijnend dat er zoveel poeha rond Afrika en blackness wordt gemaakt –een uitloper van de Obamania?– terwijl het continent en de Afrikanen het vandaag moeilijker hebben dan ooit. Europa pakte onlangs triomfantelijk uit met een lichte stijging van zijn gezamenlijk hulpbudget, maar kan zijn zelf opgelegde ambitie onmogelijk waarmaken om tegen 2010 voor ontwikkelingssamenwerking 0,56 procent van het gezamenlijke bruto binnenlands product uit te trekken.
Uiteraard gaan ook hier duizenden jobs verloren en moeten er elke dag wel enkele fabrieken sluiten. Maar dat heel wat West-Europese landen hun ontwikkelingshulp nu terugschroeven, is kortzichtig en immoreel. Ook particulieren kijken nu even liever naar de eigen navel. Zo ziet ngo-koepel 11.11.11. haar schenkingen dit jaar aanzienlijk terugvallen.
Erger nog. Uit een recente enquête van het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding blijkt weliswaar dat 42 procent van de ondervraagde Belgen zich tolerant opstelt tegenover etnische minderheden, maar 31 procent van de ondervraagden toont zich onverdraagzaam en 33 procent vindt dat sommige rassen begaafder zijn dan andere. Eén op drie!
Ons denken over Afrika en de Afrikanen blijft gevangen in het domein van de vreemde, andere en het blijft gedrenkt in onverschilligheid, vooroordelen of blatant racisme. Een voorstelling zoals Afrika! Afrika! zal daar zeker niet aan verhelpen. Na twee uur spektakel vertrek je vooral met het idee dat Afrikanen vrolijke, uitzinnige, kronkelende en uiterst lenige weirdo’s zijn. In een kitscherige choreografie met obligate maskerdragers en dierenvellen, defileren tienermeisjes die zich in de onmogelijkste bochten wringen, alsof ze hoegenaamd géén ruggengraat of gewrichten hebben.
Een Afrikaanse spiderman wringt zijn hele lijf door een tennisracket en acrobaten, breakdancers en basketballers fungeren als de moderne sparringpartners van  traditioneel uitgedoste mannen en vrouwen die net zo goed met een teletijdsmachine uit de koloniale tentoonstelling van 1897 hadden kunnen komen.
Afrika! Afrika! wordt verkocht als een circusshow die ‘Afrika toont als een continent met een grote rijkdom aan culturele tradities en bruisende creativiteit.’ In feite confronteert het spektakel de Europeanen met de armoede en oppervlakkigheid van hun eigen verbeelding en met het gebrek aan kennis van het continent waarmee we zulke nauwe historische banden hebben.