De politiek lijkt gevangen in een depressie
“‘De verschroeiende zomer van 2018’
Het was zowat overal ter wereld heet en droog, maar wie hoopte dat dit tot verhoogde klimaatambitie ging leiden, was eraan voor de moeite. De handelaars in klimaattwijfel deden gouden zaken.
Bass-Hamiti (CC0 Creative Commons)
Het is nog te vroeg om iets definitiefs te zeggen over de zomer van 2018, maar dat hij lang, heet en droog was, daar is geen twijfel aan. Hoewel, zeg nooit “geen twijfel” als het over de langetermijntrends van het weer gaat. Niet dat er veel onzekerheid is over de feiten, maar dat belet een boel opinie- en beleidsmakers niet ze te negeren of in twijfel te trekken.
De feiten, dus. De negen warmste jaren sinds de waarnemingen vielen allemaal na 2005, de vijf warmste na 2010, en het koelste jaar van de 21ste eeuw (2008) zou in de 20ste eeuw het op één na heetste jaar geweest zijn. Die vaststellingen van de World Meteorological Organization (WMO) sporen met de modellen die klimaatwetenschappers uitwerken om de klimaatverandering en haar impact op weerpatronen te begrijpen en te voorspellen.
Een van de kernbegrippen uit de actuele klimaatwetenschap is “extreem weer”. Dat moet helpen om bij het grote publiek de comfortabele misvatting weg te werken alsof de opwarming van de aarde zou resulteren in een aangename, geleidelijke en netjes gespreide verhoging van de temperatuur met een 1,5 of 2°C. Extreem weer betekent meer en langere perioden van verschroeiende droogte, maar ook meer overstromingen, zwaardere orkanen en een toenemend aantal bosbranden.
De economische productie-, consumptie- en bestuurslogica die verantwoordelijk is voor klimaatverandering, leidt er ook toe dat er enorme dammen gebouwd worden op plaatsen die dat niet verdragen of dat de investeringen in irrigatiewerken niet gebeuren.
Niet alle effecten van klimaatverandering of extreem weer zijn onontkoombaar. Dezelfde menselijke activiteit die verantwoordelijk is voor de klimaatverandering – of beter en concreter: dezelfde economische productie-, consumptie- en bestuurslogica – leidt er ook toe dat er enorme dammen gebouwd worden op plaatsen die dat niet verdragen of dat de investeringen in irrigatiewerken niet gebeuren.
In Kaapstad werd de absolute droogte dit jaar nét vermeden, omdat de bezitters van privébronnen op het laatste moment hun water deelden met de verdorstende bevolking. In Pakistan rekent men dat het nog maximaal zeven jaar duurt eer het land droog komt te staan als gevolg van veranderende neerslag, explosieve bevolkingsgroei, extreem waterintensieve teelten en corrupt bestuur dat niet investeert in waterbeheer. De zwaarste overstromingen van de voorbije eeuw in de Zuid-Indiase deelstaat Kerala werden veroorzaakt door de zwaarste moessonregens van de laatste honderd jaar, maar de ecologisch kwetsbare regio die voor de opvang van overtollig water had kunnen zorgen, werd de voorbije decennia grondig verstoord door mijnbouw, energiecentrales en industrialisering. Een wetenschappelijk rapport had daar in 2010 al voor gewaarschuwd, maar werd in twijfel getrokken, door een nieuw rapport afgezwakt en daarna gewoon genegeerd. Kerala is de wereld in het klein.
De zomer van 2018 was niet enkel het seizoen van een extreme en mondiale hittegolf die maar bleef duren. Het was ook het seizoen waarin de Braziliaanse presidentskandidaat Bolsonaro beloofde dat hij uit het Klimaatakkoord van Parijs stapt als hij verkozen wordt, en die kans is reëel. Zijn grote voorbeeld, Donald Trump, deed hem dat al voor. En wie een jaar geleden nog dacht dat de Amerikaanse president gebonden was aan de verbintenissen van zijn voorgangers, die weet intussen beter. Trump gebruikte de hete zomer om duidelijk te maken dat steenkoolcentrales aan veel minder regels en uitstootbeperkingen onderworpen zullen worden. In Australië struikelde premier Thurnbull eind augustus over plannen om de uitstoot van broeikasgassen effectief, maar niet radicaal, te beperken.
Het politieke klimaat in de wereld lijkt gevangen in een depressie die maar niet wil overgaan. Dat is niet de verantwoordelijkheid van een snel opwarmende Noordpool, maar van de greep die de grote economische machten en belangen hebben op de beleidsmakers.
De politiek draagt een verschroeiende verantwoordelijkheid tegenover de komende generaties en tegenover de kwetsbaarste mensen die vandaag al van hun landbouwgronden of uit hun wijken en dorpen verjaagd worden door de gevolgen van de klimaatverandering. Het politieke klimaat in de wereld, inclusief in dit Lage Land aan de Noordzee, lijkt gevangen in een depressie die maar niet wil overgaan. Dat is niet de verantwoordelijkheid van een snel opwarmende Noordpool, maar van de greep die de grote economische machten en belangen hebben op de beleidsmakers. Die belangen slagen er bovendien in om pleidooien voor fundamentele transitie naar rechtvaardige duurzaamheid af te doen als een complot van de gevestigde machten tegen de auto’s, airco’s en hamburgers van de gewone mens. En dus zaaien rechtse opiniemakers en politici gedwee twijfel opdat er van ingrijpende verandering aan de olie-economie de eerste decennia nog geen sprake zal zijn.
‘De ideale onderdaan van het totalitaire bewind is niet de overtuigde nazi of de toegewijde communist, maar de mensen voor wie het onderscheid tussen feiten en fictie, waar en niet waar, niet langer bestaat’, schreef Hannah Arendt bijna zeven decennia geleden. Vervang de twintigste-eeuwse totalitairen door de belangen van de 1 procent vandaag, en je begrijpt waarom die twijfel aan de klimaatwetenschap zo cruciaal vindt.
Dit commentaar verschijnt ook als Voorwoord in het Herfstnummer 2018 van MO*magazine