“‘‘Dit gaat allang niet meer enkel over de kap van 62 bomen’’

‘Waarom?’ is het meest gehoorde woord in Deurne-Zuid en Borgerhout sinds deze maandagochtend. Mijn dochter van één kan dat woord nog niet uitspreken, maar kijkt ook met grote ogen mee naar wat zich de voorbije dagen in dit district van de grootstad afspeelt. Naar de ongeziene ontplooiing van politiemacht in een anders zo gezapige woonwijk, naar de arrestatiebusjes, de drone en agenten in uniform of burger, of zelfs met mondmasker en bivakmuts. Naar de kranen en kettingzagen die de statige platanen doen vallen als lucifers.

Het is een terechte vraag. Waarom laat het stadsbestuur van Antwerpen 62 gezonde bomen kappen voor een stratenheraanleg die pas in 2026 zou aanvangen en – geen klein detail – waartegen nog een beroepsprocedure loopt? Waarom gebeurt dat midden in de zomervakantie, als een dief in de nacht, zonder enige communicatie naar omwonenden, handelaars of zelfs naar het districtsbestuur – waarin nota bene de partijgenoten van bevoegd schepen Koen Kennis (N-VA) de dienst uitmaken? Waarom legt die schepen het massale protest van buurtbewoners zomaar naast zich neer?

Een beroepsprocedure negeren staat gelijk aan een dikke middenvinger naar de betrokken buurt.

Kan het louter dedain zijn, van een schepen van Mobiliteit die koste wat het kost zijn plannen wil doordrijven, massaal buurtprotest of niet? Heeft Koen Kennis dan niets geleerd na de befaamde ‘Walk and don’t look back’-uitspraak van Patrick Janssens in 2005? De toenmalig Antwerps burgemeester riep daarmee op om ‘niet op je stappen terug te keren, in politiek moet je vooruit kijken’. Janssens kwam daarop terecht in een storm van kritiek en keerde uiteindelijk toch zijn kar in het Oosterweeldossier.

Maar hoeveel verontwaardiging die uitspraak toen al veroorzaakte, ze weegt niet op tegen wat het stadsbestuur nu in de straten van Deurne aanricht. Want Janssens had het over ‘niet terugkomen op beslissingen die al gevallen zijn’, terwijl er op dit eigenste moment nog wel een beroepsprocedure loopt tegen de gecontesteerde keerlus. Die procedure is niet opschortend, dat klopt. Maar ze negeren door gezonde bomen te beginnen kappen, staat gelijk aan een dikke middenvinger naar de betrokken buurt.

Sterker nog: het buurtcomité vroeg maandag een schorsing van de werken met ‘uiterst dringende noodzakelijkheid’ aan de rechter, maar intussen zet het stadsbestuur alle mogelijke trucs in om, tot de rechterlijke beslissing valt, zo snel mogelijk zoveel mogelijk bomen te kappen. Ook al vroeg het buurtcomité formeel om even op die uitspraak te wachten.

In het begin zaagden de arbeiders nog zorgvuldig eerst de zwaarste takken van de bomen, maar plots moest het snel gaan: kettingzaag aan de stam, en daar vielen de platanen. Een actievoerder die in een boom geklommen is? Dan maar rap-rap de volgende boom vellen. En laat dat kapafval maar liggen, dan vlot het nog beter.

Het is duidelijk dat de opdracht werd gegeven om het zéér snel te laten gaan. Ongezien, zulke achterbakse strategieën – en ik heb al veel gezien, na meer dan 20 jaar wonen in Antwerpen.

Het is niet de eerste keer dat burgers die vredevol actievoeren, geïntimideerd worden. Wie protesteert, wordt gecriminaliseerd.

Janssens was twee decennia geleden “geschokt” omdat bewonersgroepen volgens hem niet met het stadsbestuur wilden praten. Maar buurtcomité en bewoners in Deurne willen vandaag niets liever dan met stad en De Lijn aan tafel te gaan zitten. De roep om dialoog en participatie klinkt luid op de straten, maar valt in dovemansoren op het Schoon Verdiep. De actievoerders stellen constructieve alternatieven voor de keerlus voor, maar wat baten die als politici hen de rug toe keren?

De democratie is ver zoek

Dit is geen verhaal over een lokaal protest tegen bomenkap. 62 bomen zijn in Deurne op enkele dagen tijd het symbool geworden voor hoe de Antwerpse (en bij uitbreiding de nationale) politiek omgaat met zijn burgers. Een verhaal van politici die niet in dialoog willen gaan met inwoners die willen bijdragen aan een betere wijk, buurt, gemeente, stad. Van compleet dedain voor de geest van beroepsprocedures, die zouden moeten dienen om burgers een eerlijke kans tot bezwaar te laten indienen.

Op het Schoon Verdiep, waar de nationale politiek nooit ver weg is, blijkt het bon ton om met de spierballen te rollen. ‘Kijk eens, ik heb mijn beslissing genomen en jullie mogen doen wat je wil maar het helpt toch geen zak.’ Koen Kennis steekt er nog net zijn tong niet bij uit.

Het is niet de eerste keer dat dit stadsbestuur dadendrang vertoont terwijl er nog beroepsprocedures lopen. Het is niet de eerste keer dat burgers die vredevol actievoeren, geïntimideerd worden. Wie protesteert, wordt gecriminaliseerd, en de democratie is ver zoek. Dat zijn evoluties die ons allemaal sterk zorgen zouden moeten baren.

Met gelukkig ook een hoopvolle noot: hoe groter het gebrek aan participatie, hoe groter het protest van mensen die er het hart van in zijn, zo blijkt ook deze week. Elke dag groeit met de onmacht het protest, elke dag worden meer samenwerkingsverbanden gesmeed.

Het is de kapitale fout van politici die zomaar hun zin willen doordrijven: ze onderschatten de kracht van de verontwaardiging, de woede, de machteloosheid die ze creëren. Ze geloven niet in de solidariteit die daarop volgt en rekenen erop dat die stil zal uitdoven. Maar, zoals de honderden actievoerders nu al de hele week in koor zingen: ‘Het stadsbestuur heeft geen fatsoen / Maar wij laten ons niet doen’. 

In Deurne zijn er nu drie straten die elke bewoner daaraan zullen herinneren, elke keer ze erdoor rijden of wandelen. Al komen die prachtige platanen met hun schaduwrijke bladerdek daarmee nog niet terug.