‘Dit zijn de gevaren van illegale olieraffinaderijen in Nigeria’

In de Nigerdelta-regio van Nigeria is een grootschalige industrie ontstaan van illegale olieraffinaderijen. Maar die brengt grote risico’s met zich mee voor het milieu, de veiligheid en de volksgezondheid, schrijven experten Nnaemeka Vincent Emodi, Chukwumerije Okereke en Ogheneruona E. Diemuodeke.

In Nigeria zijn talloze illegale olieraffinaderijen actief. Naar schatting 10 procent van de dagelijkse olieproductie gaat verloren door het illegaal aftappen van pijpleidingen. Dat zijn 200.000 vaten, goed voor ongeveer 21 miljoen dollar per dag. In 2019 schatte het Nigerian Natural Resources Charter dat gestolen ruwe olie een economisch verlies vertegenwoordigde van zeker 2,8 miljard dollar per jaar.

Gemeenschappen in de Nigerdelta ageren al langer tegen de aantasting van het milieu door multinationale oliemaatschappijen. Na jaren van gewapende opstand introduceerde de regering amnestieprogramma’s voor militanten die zich besloten over te geven. Maar degenen die niet werden gerehabiliteerd, en vele andere werkloze jongeren, namen hun toevlucht tot illegale raffinageactiviteiten om in hun levensonderhoud te voorzien.

Bij dit illegale raffinageproces wordt ruwe olie verwarmd in metalen containers om aardolieproducten te maken. Het proces lapt alle milieu-, gezondheids- en veiligheidsprocedures aan de laars en kan catastrofale gevolgen hebben. Zo kwamen op 24 april 2022 bij een explosie bij een van deze raffinaderijen honderd mensen om het leven. Op 24 oktober 2021 vielen bij een nieuwe explosie 25 doden.

Ook lozen de illegale olieraffinaderijen residu van de kokende ruwe olie in rivieren, waardoor het milieu en de waterkringloop zwaar worden vervuild.

Hoe illegale raffinaderijen opereren

Aardolieraffinaderijen zetten ruwe olie om in aardolieproducten die gebruikt kunnen worden voor transport, verwarming en energieopwekking. Legale exploitatie is complex en duur omdat er veel energie verbruikt wordt en het proces aan strenge regelgeving moet voldoen. Legale raffinaderijen vind je daarom in industriegebieden die zorgvuldig zijn ontworpen om de veiligheid van werknemers en het milieu te waarborgen.

Illegale olieraffinaderijen daarentegen vind je vooral in bossen of in dorpen. De werknemers tappen bestaande pijpleidingen af en laden de gestolen ruwe olie in olietankers of leiden het door naar tanks.

Het distillatieproces is ontzettend gevaarlijk vanwege het grote brandgevaar.

Een brander onder die tanks verwarmt de ruwe olie om ze te laten verdampen. De damp wordt vervolgens afgekoeld om te condenseren tot aardolieproducten zoals kerosine en diesel. Die vloeibare producten worden dan doorgesluisd naar containers voor transport en verkoop.

Diesel, het belangrijkste product van deze illegale raffinaderijen, wordt verkocht aan handelaren en eigenaren van tankstations of grote schepen. Maar dat distillatieproces is ontzettend gevaarlijk vanwege het grote brandgevaar.

Drie dingen kunnen fout gaan:

1. Ongecontroleerde warmtetoevoer bij destillatieketels

In een illegale raffinaderij wordt de ketel of destillatie-unit constant van warmte voorzien zonder temperatuur- en drukregeling. De constante warmtetoevoer kan de tank oververhitten. Dat kan thermische spanning veroorzaken: de vervorming van materiaal door een verandering in temperatuur. In het uiterste geval kan de oververhitte ketel onder hoge druk exploderen, waardoor de zeer ontvlambare inhoud vrijkomt in de natuur. Brand kan zich dan razendsnel uitbreiden.

2. Slecht ontworpen condensatieketels

De illegale raffinaderijen zijn ontworpen door ambachtslieden met weinig aandacht voor elementaire technische ontwerpprincipes. Een condensatietank moet worden ontworpen om op een vooraf vastgestelde temperatuur te werken. De condensatieketel van een illegale raffinaderij is meestal niet meer dan een watertank met ondergedompelde buizen die zijn omhuld met cementblokken.

Dit bad koelt de damp mogelijk niet snel genoeg af om de vloeibare producten goed te vormen. Dit kan leiden tot temperatuur- en drukopbouw. Een te hoge druk, die de materialen van de koelbuis niet aankunnen, kan ertoe leiden dat de buizen exploderen. Door de explosie komen zeer ontvlambare petroleumdampproducten in het milieu vrij en kan er brand ontstaan.

3. Vrijkomen van geraffineerde producten in de omgeving

De geraffineerde producten uit de condensatieketels moeten in vloeibare vorm worden opgevangen. Maar slecht ontworpen koelingseenheden kunnen de volledige condensatie van de producten tot vloeistof niet garanderen. Daardoor kan damp vrijkomen in de directe omgeving. Ook zijn de vloeibare producten vluchtig en kunnen ze verdampen als ze niet goed worden verpakt.

De combinatie van ontsnapte niet-gecondenseerde materialen en verdampte gecondenseerde vloeibare producten zou de directe omgeving kunnen instromen. Werknemers die bijvoorbeeld roken, of vonken van metalen onderdelen kunnen deze dan makkelijk doen ontbranden.

In het ontwerp van de illegale raffinaderijen is geen aandacht voor brandveiligheid en het ontbreekt aan veiligheidsprocedures om lekkages op te vangen.

Gevolgen

Ook dragen de activiteiten van illegale olieraffinaderijen bij aan ernstige luchtvervuiling. De branders die de destillatie-tanks verwarmen stoten grote hoeveelheden roet uit. Dit heeft gevolgen voor de gezondheid. En roet, hoewel het geen broeikasgas is, absorbeert warmte van de zon wanneer het in de lucht wordt vrijgegeven, waardoor de omgeving wordt opgewarmd.

Bij het overhevelen van de ruwe olie uit de pijpleiding komt ook aardgas (voornamelijk methaan) vrij. Methaangas is krachtiger dan CO₂ als het gaat om de opwarming van de aarde en klimaatverandering, met ernstige gevolgen voor landen in Afrika, waaronder Nigeria.

De Nigeriaanse overheid zou meer kunnen doen om andere economische ondernemingen te stimuleren.

Het onbehandelde afval dat vrijkomt bij deze illegale raffinaderijen vervuilt bovendien de leefgebieden van wilde dieren en de waterkringloop, wat de groei van bomen verstoort die juist nodig zijn om koolstof op te slaan.

De Nigeriaanse afhankelijkheid van ruwe olie maakt het voor het land moeilijk om CO₂-arm te worden. Toch zou de overheid meer kunnen doen om andere economische ondernemingen te stimuleren en de illegale raffinaderijen veiliger te maken.

Nnaemeka Vincent Emodi is onderzoeksmedewerker aan de Universiteit van Queensland, Chukwumerije Okereke is hoogleraar Milieu en Ontwikkeling aan de Universiteit van Reading en Ogheneruona E. Diemuodeke is hoofddocent aan de Universiteit van Port Harcourt.

Deze opiniebijdrage is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation.