Een revolutie met rubberkogels: Argentinië onder Mauricio Macri

Gele ballonnen, feestmuziek, zijn hond Balcarce op de presidentszetel: het aantreden van Mauricio Macri, zo verkondigden nationale en internationale media, markeerde het begin van een vrolijke revolutie, het einde van het polariserende populisme van links en de terugkeer van Argentinië op het wereldtoneel. Een revolutie onder aanvoering van een postideologische, liberale en democratische, centrumrechtse regering. Zijn grote idool, zo vertelde Macri in een gezamenlijk interview van Le Monde, The Guardian, La Stampa en El País, was Nelson Mandela.

Het sarcasme van deze uitspraak leek de aanwezige journalisten te ontgaan.

Sinds Macri’s ambtsaanvaarding heerst er in Argeninië een klimaat dat men sinds de jaren van de militaire dictatuur niet meer heeft meegemaakt, met uitzondering misschien van de crisis in 2001.

Sinds Macri’s ambtsaanvaarding heerst er in Argeninië een klimaat dat men sinds de jaren van de militaire dictatuur niet meer heeft meegemaakt, met uitzondering misschien van de crisis in 2001.

In de luwte van het zomerreces heeft de president de strijd tegen de drugshandel als excuus aangegrepen om in het hele land de noodtoestand uit te roepen, die militair ingrijpen ten behoeve van de binnenlandse veiligheid en het mogelijk maakt om zonder waarschuwing vliegtuigen neer te halen.

Iedereen moet zich kunnen legitimeren op straat. Zelfs een land als Mexico gaat niet zo ver in zijn antwoord op een vermeende dreiging van de georganiseerde misdaad; en dat terwijl Buenos Aires, samen met Montevideo, de veiligste hoofdstad van Latijns-Amerika is.

Eveneens per decreet, en geheel in strijd met zijn grondwettelijke bevoegdheden, stelde Macri bij het Hooggerechtshof twee bevriende rechters aan en trok de wet tegen monopolievorming in de media in.

Vandaag de dag mogen er meer zenders in handen van één eigenaar zijn dan tijdens de militaire dictatuur. Ondertussen zijn talloze kritische of simpelweg niet regeringsgezinde journalisten bij de publieke zenders, maar ook bij commerciële media, de laan uitgestuurd, op straffe van intrekking van overheidsreclames.

En terwijl de belastingen op de landbouwexport werden opgeheven en de peso een duikvlucht maakte, waardoor de inkomsten goeddeels naar de rijkste regionen van de maatschappij vloeien, werden binnen het ambtenarenapparaat bijna 25.000 banen geschrapt (plus een vergelijkbaar aantal in de particuliere sector). In veruit de meeste gevallen betrof het een ideologische zuiveringscampagne, gericht op mensen met een afwijkende mening.

Al decennialang houden wij ons als academisch onderzoekers bezig met de geschiedenis en cultuur van Argentinië. Wij zijn aangeslagen. Boos. Bezorgd. Terwijl wij dit schrijven, worden er in Buenos Aires rubberkogels op jonge mensen en kinderen afgevuurd. Bij een politieactie in een sloppenwijk, waar op dat moment een straatorkest repeteerde voor de carnavalsoptocht, een van de weinige lichtpuntjes in een uitzichtloos bestaan, werd in het wilde weg geschoten. Zonder enige reden of aanleiding. Louter om terreur te zaaien.

Bijzonder hard getroffen is het mensenrechtenbeleid binnen de overheid; hele afdelingen van ministeries en departementen zijn opgedoekt, terwijl voormalig functionarissen die zich ten tijde van de dictatuur schuldig maakten aan misdaden tegen de menselijkheid, op regeringsposten benoemd zijn.

De president weigert tot op heden mensenrechtenorganisaties en Moeders en Grootmoeders van de Plaza de Mayo te ontvangen. De cultuurwethouder van Buenos Aires, ook een bondgenoot van Macri, beweerde onlangs dat het aantal verdwijningen tijdens de dictatuur ‘een aan de schrijftafel bedachte leugen is om subsidies op te strijken’.

In een dergelijk klimaat van intimidatie wekt het nauwelijks verbazing dat protestdemonstraties van vakbonden, werklozen, vrouwenorganisaties en inheemse groeperingen hard worden neergeslagen en politieke oppositie wordt gecriminaliseerd.

Voorlopig dieptepunt is de arrestatie van Milagro Sala, activiste voor de rechten van inheemse volken en afgevaardigde van Parlasur (het parlement van Mercosur). Ze werd gearresteerd toen zij met een vreedzame tentenactie een gesprek probeerde af te dwingen met Gerardo Morales, de Macri-gezinde gouverneur van de provincie Jujuy, die de inheemse wooncoöperaties van onwettige praktijken beschuldigt en heeft gedreigd met intrekking van alle overheidssteun.

Amnesty International, het Europees Parlement en Parlasur hebben inmiddels protest aangetekend, waarop de gerechtelijke autoriteiten van Jujuy (per decreet, naar goed voorbeeld van het nationale justitieapparaat) reageerden met een verzwaring van Sala’s gevangenisregime en het opsluiten van nog meer activisten.

De regering Macri is gematigd noch postideologisch, en liberaal is ze slechts in haar slaafse onderwerping aan het internationale financiële establishment. “Nieuw-rechts” in Argentinië doet denken aan dat van Polen en Hongarije, waar het neerkomt op afschaffing van de persvrijheid, coöptatie binnen het rechtssysteem, vervolging van andersdenkenden en gewapende repressie van elke vorm van protest.

Als voormalig voorzitter van voetbalclub Boca Juniors beschikt Macri over geoliede connecties binnen de hooliganmaffia; als mediamagnaat en eigenaar van een financieel imperium is hij bevriend met rechters die diverse tegen hem lopende corruptiezaken in de koelkast hebben gezet, waaronder ook een proces wegens het illegaal afluisteren van onder anderen de nabestaanden van slachtoffers van de bomaanslag in 1994 op het joodse AMIA-gebouw in Buenos Aires.

In nog geen twee maanden tijd is onder Macri de ernstigste verslechtering in de mensenrechtensituatie ingezet sinds het einde van het militaire regime in 1983.

Daarmee is hij zeker geen Mandela, maar eerder een Zuid-Amerikaanse Berlusconi, een zakenman met scoringsdrift die geen boodschap heeft aan democratie.

In nog geen twee maanden tijd is onder Macri de ernstigste verslechtering in de mensenrechtensituatie ingezet sinds het einde van het militaire regime in 1983. Dit is geen vrolijke revolutie; dit is een revolutie met rubberkogels. Kogels die het democratisch proces in Argentinië en de hele regio rechtstreeks in gevaar brengen.

Tegenover totalitaire systemen is het uitoefenen van internationale druk een van de schaarse wapens die ons resten.

In naam van de democratie en de mensenrechten, in naam van de persvrijheid en het recht op informatie, in naam van een integere beroepsuitoefening doen wij een dringend beroep op collega’s binnen de journalistiek, de geesteswetenschappen en de cultuursector om hun publiek te informeren over de antidemocratische en repressieve koers die Argentinië onder Macri heeft ingezet. Deze revolutie met rubberkogels is geen politieke revolutie. Kogels zijn het, niet meer en niet minder. Vandaag nog van rubber. Misschien morgen niet meer.

Deze open brief verscheen onder meer op Geschichte der Gegenwart en Página 12.

Ondertekenaars: