Egypte staat voor zijn grootste uitdaging

Chams Eddine Zaougui

29 juni 2013
Opinie

Egypte staat voor zijn grootste uitdaging

Egypte staat voor zijn grootste uitdaging
Egypte staat voor zijn grootste uitdaging

Zondag mobiliseren voor- en vooral tegenstanders van de Egyptische president Morsi zich voor een grote confrontatie. Nochtans, schrijft Chams Eddine Zaougui, is een oplossing alleen te vinden als de twee kampen elkaar het licht in de ogen zouden gunnen.

Het lijken wel twee ruziënde kinderen, de voor- en tegenstanders van de Egyptische president Morsi. Allebei vinden dat ze gelijk hebben, allebei ontkennen ze uitdrukkelijk hun aandeel in de toenemende polarisering. De bijtende en hyperbolische beschuldigingen vliegen in het rond. De islamisten beschouwen de tegenstanders van Morsi als ongelovigen, anarchisten en slechte verliezers. De nationale, seculiere en liberale groepen wrijven de islamisten aan dat ze Egypte naar de donkere middeleeuwen terug katapulteren door hun pogingen om de sharia in te voeren.

Helaas blijft het niet bij woorden. De voorbije dagen zijn al zeker twee doden gevallen bij clashes en geraakten ongeveer 200 mensen gewond. En het gaat van kwaad naar erger. De reden is de aanloop naar de massabetoging op 30 juni, precies een jaar nadat Morsi met een nipte meerderheid was verkozen. Het doel van de betoging: niets minder dan het aftreden eisen van Morsi.

In een langdradige speech op de Egyptische staatstelevisie probeerde Morsi woensdagavond zijn tegenstanders aan te sporen rustig te blijven en begrip te hebben. Het begon goed. Hij begroette alle Egyptenaren, sprak enkele verzoenende woorden, gaf toe dat hij fouten heeft gemaakt. Maar geleidelijk maakte de vergevingsgezinde en zelfkritische toon plaats voor de bekende beschuldigingen en misplaatste spot. Het duurde niet lang of Egypte-watchers twitterden de eerste grappen.

‘Als ik een hoge ambtenaar was op de voorste rij’ – de speech duurde meer dan twee uur – ‘had ik vast een pamper aan’. Of nog: ‘Na zo’n toespraak grijp je als Egyptenaar toch gewoon naar de fles?’. Maar het is misleidend om die Twitter-berichten als leidraad te nemen. Wat de gewone Egyptenaren denken, is moeilijk in te schatten. Waar geen twijfel over bestaat, is dat de tegenstanders van Morsi gewoon zullen doorgaan met de geplande protestmars.

Wat de sfeer in Egypte grimmig maakt, is dat het niet om enkele meningsverschillen gaat, maar om iets dieper: twee groepen die elkaar het licht in de ogen niet gunnen. Volgens Khalil Al-Anani van Durham University heeft dit nog weinig met democratie of revolutie te maken. ‘Het is een existentiële strijd op leven en dood, die elke zijde probeert te winnen’, schrijft Al-Anani in Al-Ahram Online.

‘Geen enkel kamp kan zich een overwinning inbeelden terwijl de ander blijft verder bestaan.’ Beide groepen schuwen bovendien geen valse tactieken om hun tegenstanders te dwarsbomen. Als het de ‘gematigde’ Moslimbroederschap uitkomt, doen ze een beroep op de ultra-radicale salafisten. En militante activisten schrikken er niet voor terug om het leger te vragen in te grijpen en de politieke macht terug over te nemen. Dat is een perverse evolutie.

Eigenlijk liep het al fout nog voor Morsi – voor het eerst in de lange Egyptische geschiedenis – democratisch werd verkozen tot president. Voor liberale burgers was het kiezen tussen de cholera en de pest, tussen een aanhanger van het oude regime en een islamist. Dus kozen ze voor een Moslimbroeder. Maar de scepsis en vooroordelen waren enorm: ze hoopten op het beste, maar waren voorbereid op het slechtste.

En de Moslimbroeders maakten het door hun bunkermentaliteit en hun gulzige greep naar de macht gemakkelijk om in hen teleurgesteld te zijn. Voeg daar de economische malaise aan toe – inflatie, werkloosheid, elektriciteitspannes, chronisch brandstof tekort – en het plaatje is compleet. Anderzijds valt op dat de critici weinig begrip hebben voor de enorme structurele obstakels waarmee de president te maken heeft.

Het is ironisch dat beide kampen vinden dat de ander het democratische protest verkwanselt. In realiteit doen ze dat samen. Ongeveer dertig maanden nadat Moebarak moest aftreden, is het duidelijk dat Moebarak van de troon stoten niet de grootste uitdaging was. De grootste uitdaging voor Egypte is om de schijnbaar onoverbrugbare kloof tussen verschillende groepen te dichten.

Chams Eddine Zaougui is arabist en journalist