Europese subsidies voor wapenonderzoek (be)dienen vooral militaire industrie

Vandaag, 27 juni, lanceren bezorgde wetenschappers en vredesorganisaties het Europese initiatief researchers for peace. Meer dan 700 onderzoekers uit 19 EU landen roepen hun collega’s op om zich uit te spreken tegen een Europees militair onderzoeksprogramma, dat donderdag en vrijdag op de agenda staat van de Europese regeringsleiders.

Met het Slow Science-netwerk ijveren we voor open, democratisch en duurzaam wetenschappelijk onderzoek. De huidige Europese plannen staan haaks op deze waarden.

Met de lancering van de “Preparatory Action on Defence Research” zette de Europese Unie in 2016 de eerste stappen naar het uitwerken van een Europees militair onderzoeksprogramma. De Europese Commissie heeft plannen voor een Europees Defensiefonds waarbij de komende jaren miljarden euro naar onderzoek en ontwikkeling van nieuwe wapens moet gaan. Uit een recent rapport van Vredesactie blijkt dat de wapenlobby een bepalende invloed heeft gehad op het proces dat leidde tot deze beslissing. Zoals te verwachten zijn de plannen dan ook op maat gesneden van de wapenindustrie.

De Europese Commissie stelt het Europees Defensiefonds voor als hét antwoord op de nood aan een Europees veiligheids –en defensiebeleid. Maar de EU slaat een belangrijke stap over: bepalen wat voor beleid ze voor ogen heeft. Dat is een politieke vraag. Pas als die beantwoord is, kan men de verdere vraag stellen hoe dit beleid het beste in praktijk wordt gezet. Hiervoor is kennis nodig, waar wetenschappelijk onderzoek een bijdrage kan leveren. Het soort kennis dat men hiervoor nodig heeft, is niet alleen militair van aard, maar ook economisch, sociologisch (en afhankelijk van het antwoord op de eerste vraag, ook ecologisch).

Het is alsof men de auto-industrie zou vragen om een mobiliteitsbeleid uit te werken voor Europa.

Wat men nu echter ziet is een compleet gebrek aan politieke visie. Iedereen lijkt het er over eens te zijn dat er een Europees veiligheidsbeleid moet komen, maar niemand stelt zich de verdere vraag wat dit beleid dan zou moeten inhouden. Het wetenschappelijk-technologisch onderzoek dat in de pijplijn zit, is bovendien ook niet van die aard dat het kennis oplevert die bijdraagt aan het beter uitvoeren van een politiek beleid of helpt in het uittekenen van ervan. Het vertrekt eerder van de aanname dat militair onderzoek door de privéindustrie het enige mogelijke antwoord is. Het is alsof men de auto-industrie zou vragen om een mobiliteitsbeleid uit te werken voor Europa. Uiteraard zal het “ideale” beleid er dan uit bestaan om te investeren in wegenbouw en geld te pompen in research & development uitgevoerd door de industrie zelf.

De belangen van de militaire industrie

De details van de financiering tonen bovendien hoe de huidige plannen enkel de belangen van de militaire industrie dienen. De EU financiert het onderzoek voor 100 %. De industrie zelf hoeft dus geen financiële bijdrage te leveren, maar krijgt wel de volledige intellectuele eigendomsrechten op de ontwikkelde technologie. Onderzoek houdt altijd een risico in: verwachte resultaten blijven soms uit, experimenten kunnen mislukken.

De samenleving betaalt de kosten van het risicovolle onderzoek, eventuele winsten worden volledig opgestreken door privébedrijven.

De motivatie die vaak gegeven wordt voor het toekennen van intellectuele eigendomsrechten is dat dit bedrijven en onderzoekers aanspoort om toch dit risico te lopen. Een geslaagde en gepatenteerde ontdekking kan namelijk de mogelijke mislukkingen meer dan compenseren. Wat we in het Europese plan echter zien, is een socialisering van het risico en het privatiseren van de winst: de samenleving betaalt de kosten van het risicovolle onderzoek, eventuele winsten worden volledig opgestreken door privébedrijven.

Als Slow Science onderzoekers roepen we de EU dan ook op om de belangen van haar burgers voorop te stellen, niet die van de militaire industrie. Om het beleid niet te laten bepalen door de militaire lobby, maar zelf politieke verantwoordelijkheid te nemen en democratische controle toe te laten. Om onderzoek te financieren dat bijdraagt tot een duurzame en veilige toekomst van de EU en niet louter de bankrekeningen van de militaire industrie spijst.

Slow Science is een netwerk van academici die zich bezig houden met ethische reflecties op de plaats van de universiteit en van wetenschap in de samenleving.