'Gij zult zwijgen, allochtoon!'

Nadat Youssef Kobo de politieke bühne verliet op het kabinet van Brussels CD&V-minister Bianca De Baets na een te kritische jeugdige tweet, en het vertrek van Dyab Abou Jahjah bij De Standaard omdat ‘hij geweld zou verdedigen’ met broodroof als gevolg, valt het zoveelste ontslag bij kritische stemmen met migratieachtergrond. Een te kritische Vlaamse diversiteitsambtenaar Alona Lyubayeva werd de laan uitgestuurd door de Vlaamse regering, omdat ze überhaupt een diversiteitsbeleid binnen de Vlaamse overheid wil realiseren, in tegenstelling tot de bevoegde minister. Ze reageert: ‘Het is een afrekening met iemand die anders denkt. Het is zorgwekkend voor de toekomst van de ambtenarij’.

Unia-medewerkster Rachida Lambrabet volgt snel. De Unia-juriste wordt de laan uitgestuurd omdat ze in haar vrije tijd als kunstenares genuanceerd en gelaagd haar mening geeft over “de boerka” en “het boerkaverbod” in een project ‘Deburkanisation’ van de KVS. In het interview stelde Lambrabet letterlijk dat ze ‘niet voor de boerka is, maar ook niet voor een boerkaverbod. Zeker niet in een land dat de mensenrechten hoog in het vaandel draagt’. De N-VA heeft nu ook het ‘MCarthyisme by proxy’ ontdekt: hoe je een al te kritisch vrijdenkend mens de laan uitstuurt door voldoende druk op derden te zetten.

De voorzet in de zaak ‘Unia torpederen’ kwam van N-VA boegbeeld Zuhal Demir, die net staatssecretaris van Gelijke Kansen was geworden in opvolging van Elke Sleurs die het N-VA lijsttrekkerschap in Gent opnam. Homans kopt de voorzet meteen binnen dat weekend door Unia een centrum voor “klagende allochtonen” te noemen. Gevolgd door een politieke raad van bestuur van Unia die de druk opvoert na het Knack interview met Lambrabet, een stuk zelfdisciplinering vanuit Unia, en wat druk vanuit lieden als Joods Actueel, leidt dat tot de exit van Rachida Lambrabet.

Alles wordt natuurlijk netjes verpakt in een strategisch complexer verhaal: ‘Het interview dat in Knack verscheen was de aanleiding voor een gesprek. Hierbij kwamen andere elementen naar boven die leiden tot een vertrouwensbreuk’, aldus Unia. De regel bij Unia is dat je alles wat te maken heeft met racisme en gelijkheid moet melden aan de directie, wanneer je je daar publiek over uitspreekt. Meer niet.

Maar laat ons deze voorvallen even ontdoen van alle zogenaamde complexiteit. Eerst op menselijk vlak, al is het persoonlijke in deze ook politiek. Een moeder verloor haar job, een vooraanstaand gezicht voor veel burgers met migratieroots werd de laan uitgestuurd, en heel wat Unia-medewerkers die niks te zien hebben met de beslissing tot ontslag van de directie en Raad van Bestuur verloren een goede collega die tevens gezien werd als een deskundige juriste.

De N-VA en bij uitbreiding deze regeringen houden niet van al te kritische stemmen uit de superdiverse samenleving

Daarnaast speelt er nog een andere realiteit die dag na dag aan ‘complexiteit’ verliest en zijn ware gelaat toont. De N-VA en bij uitbreiding deze regeringen houden niet van al te kritische stemmen uit de superdiverse samenleving. Knuffelallochtonen, dat wel. Kijk maar naar de knullige reactie van Vincent Van Quickenborne (Open VLD) op een ironische bijdrage van Fikry El Azouzi met de titel ‘Beste medeallochtoon, wees aaibaar, proper en vooral nooit boos’. Van Quickenborne tweette vlug: ‘That’s the spirit. Niet klagen maar vooruit gaan’. In zijn partij heet dat sinds kort ‘Doe normaal, of ga weg!’, bij monde van Gwendolyne Rutten. De kritische stemmen hierboven ervaren aan den lijve wat die lijfspreuk van Open VLD concreet betekent.

Deze brute machtsdemarches lijken deel uit te maken van een veel groter verhaal over “het migratiedebat”. Of beter gezegd, het gebrek aan democratisch debat over de migratiesamenleving of samenleven in superdiversiteit. Elke kans op beterschap of sociale vooruitgang, waarbij teveel ruimte was voor kritisch burgerschap of autonomie vanuit minderheden werd de laatste jaren in de kiem gesmoord.

De integratie- en inburgeringssector, die zijn oorsprong heeft in experimentele praktijken in de jaren ’70 en ’80 met elleboogruimte, werd verstaatst en aan banden gelegd in een Extern Verzelfstandigd Agentschap (EVA) onder een politieke benoemde raad van bestuur. Het Minderhedenforum heeft in dat beleidsplaatje een secundaire plaats. Het mag straks in concurrentie treden met een loyaal uitvoerende VZW ‘integratiepact’, die niet al te veel kritische vragen zal/mag stellen. Want geef toe, het spoor van streven naar een integratiepact met de huidige krachts en-machtsverhoudingen, is een aanfluiting van wat “pacten” in de geschiedenis ooit echt betekenden.

Welke krachtsverhoudingen er nu heersen, waarin dat pact tot leven moet komen, wordt duidelijk door te kijken naar de salvo’s woordelijke aanvallen van N-VA op ongeveer elke minderheid in dit land. De andere meerderheidspartijen Open VLD en CD&V volgen in dat spoor, bewaren de stilte, of tikken even christelijk op de vingers.

Ondertussen is er geen enkel beleid gevoerd dat het voor burgers met migratieroots beter maakt, integendeel.

Het onophoudelijke retorische geschut parkeert minderheden in de hoek van de maatschappelijk ongewensten, die de nostalgische droom naar een organisch perfecte Vlaamse samenleving tegenhouden: ‘We moeten kinderbijslag beperken voor vluchtelingen om de sociale zekerheid te redden’ (Sarah Smeyers), ‘Al die economen die zeggen dat migratie een zegen is voor de samenleving, de economie en de sociale zekerheid: flauwekul. Als burgemeester van Antwerpen kijk ik naar de cijfers en weet ik genoeg’ (Bart De Wever), ‘De economische meerwaarde van Marokkaanse, Congolese en Algerijnse migranten zou betwijfelbaar zijn’ (Francken), of ‘Vooral Berbers. Dat zijn zeer gesloten gemeenschappen, met een wantrouwen tegenover de overheid.’ ‘Onze afwijzing komt ergens vandaan’ (Bart De Wever). Altijd zijn mandatarissen toevallig misbegrepen.

Ondertussen is er geen enkel beleid gevoerd dat het voor burgers met migratieroots beter maakt, integendeel. Alleen al op Vlaams niveau moest het EAD-beleid (Evenredige Arbeidsdeelname en Diversiteit) eraan geloven door minister Muyters, de grote onderwijshervorming is gefaald en de praktijktests voor discriminatie op de arbeidsmarkt botsen, ondanks het advies van de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV), op minister Liesbeth Homans (N-VA).

Maar waarom ons nog zorgen maken over minderheden en de superdiverse samenleving? De ondergefinancierde zelforganisaties vangen wel de gevolgen van het non-beleid op. En ondertussen stelt niemand nog al te kritische vragen, want de etnische sanering is doorgevoerd. Is de trend zo onderhand duidelijk? ‘Allochtoon, Gij zult zwijgen!’

Pascal Debruyne is stadsonderzoeker aan de UGent (MENARG)