Guantanamo nog niet gesloten

22 januari 2009: twee dagen na zijn aanstelling kondigt President Barack Obama aan dat hij de gevangenis van Guantanamo Bay binnen het jaar zal sluiten.
“Onverwacht, spectaculair en hoopgevend was die beslissing. Zouden de Verenigde Staten er na meer dan 7 jaar in slagen om de foltering en andere mensenrechtenschendingen in de strijd tegen terreur een halt toe te roepen? Zou Obama een einde maken aan deze schandvlek op het blazoen van de VS? Zou hij niet alleen Guantanamo, maar ook andere mistoestanden aanpakken?,” vraagt Lore Van Welden, woordvoerster van Amnesty International Vlaanderen, zich af.
Nu, begin 2010, is het tijd om de balans op te maken van het voorbije jaar. Ontegensprekelijk is er hard gewerkt en is er vooruitgang geboekt.

Het goede nieuws

• Een ‘Special Prosecutor’ (bijzondere aanklager) werd aangesteld om een aantal gevallen van mishandeling van gevangenen te onderzoeken.
• Drieënveertig gevangenen konden Guantanamo verlaten. Sommigen werden teruggebracht naar hun land van herkomst en daar vrijgelaten. Eén gevangene werd naar New York gebracht, waar hij zal moeten terecht staan voor de aanslagen op de Amerikaanse ambassades in Kenia en Tanzania in 1998. Twee gevangenen zullen mogelijk in Italië voor de rechter moeten verschijnen.

Het slechte nieuws

• Tot zover het goede nieuws. Want Obama is er niet in geslaagd om zijn belofte waar te maken. Al in het najaar erkende hij dat de deadline van 22 januari 2010 niet gehaald zou worden. Op dit ogenblik zitten er nog steeds 198 gevangenen vast op Guantanamo Bay.
• Daarnaast heeft Amnesty nog heel wat andere bezorgdheden. Zullen degenen die verantwoordelijk zijn voor de foltering en misbruiken, met inbegrip van de besluitvormers op het hoogste niveau, ter verantwoording geroepen worden? Tot nu toe is dat niet het geval, buiten enkele versnipperde onderzoeken in het Congres en in het leger. Er is dringend nood aan een onafhankelijke onderzoekscommissie met volle bevoegdheid om alle mogelijke misbruiken te onderzoeken. De verantwoordelijken moeten vervolgd worden en de slachtoffers moeten genoegdoening bekomen.
• “Ook zorgwekkend is het feit dat Obama zich niet uitgesproken heeft tegen opsluiting van onbepaalde duur en zonder proces. Integendeel, hij heeft bevestigd dat dit mogelijk is. En hij heeft de militaire commissies terug opgestart. Gevangenen kunnen er onmogelijk een eerlijk proces krijgen,” zegt Lore Van Welden.

• “Het is bovendien erg stil gebleven rond de andere detentiecentra van de Verenigde Staten waar er gefolterd werd. Vooral de gevangenissen van Bagram en andere plekken in Afghanistan en Irak moeten worden onderzocht. Foltering en andere misbruiken moeten in de toekomst onmogelijk gemaakt worden, ook in deze gevangenissen. Geheime gevangenissen en de praktijk van ‘renditions’ moeten uitdrukkelijk uitgesloten worden,” besluit Lore Van Welden.