Het klimaatjaaroverzicht 2014: Extreem en hoopgevend

Zal het klimaat de jaaroverzichten halen? Dat is niet zeker. Het thema is door de economische crisis uit het aandachtsveld van velen verdwenen. Toch is er in 2014 zo veel belangwekkends gebeurd dat we er best even op terugblikken. Het is niet zeker of we onze deze klimaatgebeurtenissen zullen herinneren, maar het is wel zeker dat ze onze toekomst zullen bepalen.

© Gie Goris

Het warmste jaar in de metingen

Door menselijke activiteiten, zoals de verbranding van olie en steenkool, stapelen broeikasgassen zich op in de atmosfeer. Ze zorgen voor de klimaatverandering. Voor de industriële revolutie lag de concentratie aan broeikasgassen op 280 deeltjes CO2 per miljoen, of korter 280ppm.

In 2014 overtrof de concentratie de hele aprilmaand de symbolische grens van 400ppm. Dat is voor het eerst in meer dan 800.000 jaar.

In 2014 overtrof de concentratie de hele aprilmaand de symbolische grens van 400ppm. Dat is voor het eerst in meer dan 800.000 jaar, of de hele geschiedenis van de moderne mens. Nooit waren er zo veel klimaatveranderende gassen in de atmosfeer. Die hoge concentratie aan broeikasgassen is de belangrijkste verklaring voor het uitzonderlijk warme 2014. Het is het warmste jaar in de metingen.

In België was er geen winter en was de herfst abnormaal warm. Andere landen zijn getroffen door weersextremen: hevige overstromingen teisterden Zuid-Frankrijk, California beleeft de ergste droogte in mensenheugenis.

Oplossingen voor  klimaatverandering haalbaar en betaalbaar

Wetenschappers publiceerden in 2014 voor het IPCC een nieuw, baanbrekend overzichtsrapport waarin ze alle klimaatkennis synthetiseren. Ze stellen onomstotelijk vast dat het klimaat verandert. De atmosfeer en de oceanen warmen op, de hoeveelheid sneeuw en ijs neemt af en de zeespiegel stijgt. De menselijke uitstoot van broeikasgassen is de belangrijkste oorzaak van die klimaatverandering.

Een opwarming van 4 graden Celsius is ontwrichtend voor menselijke samenlevingen.

De mens kan zich niet aanpassen aan de opwarming waarnaar we met de huidige trend in broeikasgasemissies onderweg zijn. Een opwarming van 4 graden Celsius is ontwrichtend voor menselijke samenlevingen. Bijvoorbeeld omdat oogsten mislukken of hele streken onbewoonbaar worden door overstromingen of aanhoudende droogte.

Als de opwarming minder dan 2 graden Celsius bedraagt, worden de meeste maar niet alle risico’s ingeperkt. De energietransitie die daarvoor nodig is – de omschakeling naar een energiesysteem dat wereldwijd geen broeikasgassen meer uitstoot – is technisch haalbaar en betaalbaar.

Verhalen van klimaatontkenners in de prullenmand

Met het laatste IPCC-rapport verdwenen enkele populaire verhalen van klimaatontkenners in de  prullenmand. Zo weerlegden de klimaatwetenschappers de claim dat er een pauze is in de klimaatopwarming. Dat verhaal verscheen op initiatief van klimaatontkenners veelvuldig in de media, ook in ons land.

De klimaatontkenners gebruikten een selectief gekozen tijdsreeks van metingen (2008-2012) om aan te tonen dat de opwarming in de atmosfeer vertraagt. Door een te korte periode te gebruiken,  te starten bij een extreem warm jaar door het weersfenomeen El Niño en enkel naar de temperatuur in de atmosfeer te kijken, misleiden ze het brede publiek.

Het IPCC weerlegde het verhaal van de pauze in de opwarming. Elk decennia in de metingen is warmer dan het vorige. Daarbij is het hele klimaatsysteem van tel, dus ook de temperatuur in de oceanen.

De grootste klimaatbetoging ooit

Voor het eerst sinds de mislukte klimaattop in Kopenhagen kwamen wereldleiders in september terug samen om de strijd tegen de klimaatverandering te bespreken. Ze deden dat op vraag van VN-secretaris-generaal Ban Ki Moon.

Twee dagen voor de bijeenkomst vond de grootste klimaatmanifestatie uit de geschiedenis plaats. In New York kwamen meer dan 300.000 mensen op straat, in andere hoofdsteden nog eens minstens even veel. De internetbeweging Avaaz en de milieuactiegroep 350.org speelden een belangrijke rol in de protesten. Het straatgebeuren kreeg een verlengstuk in de conferentiezaal.

De vertegenwoordiger van de civiele samenleving, de dichteres Kathy Jetnil-Kijiner van de Marshalleilanden, bracht een adembenemende speech. In een lang gedicht aan haar acht maanden oude dochtertje bekritiseerde ze de besluitloosheid van politici en de immoraliteit van fossiele ondernemingen. Ze richtte haar hoop op de groeiende klimaatbeweging.

Europese Unie bezegelt klimaatbeleid tot 2030

De stem uit de straat kreeg gehoor. De drie grootste vervuilers –China, de VS en de EU – kondigden scherpere klimaatdoelstellingen aan voor het komende decennium. In een moeilijke economische context kwamen de 28 Europese regeringsleiders overeen om de broeikasgassen tegen 2030 met minstens 40% terug te brengen.

De emissiereductiedoelstelling is bindend en moet binnen Europa verwezenlijkt worden.

De emissiereductiedoelstelling is bindend en moet binnen Europa verwezenlijkt worden. In die zin is ze meer ambitieus dan de huidige doelstelling voor 2020. Die kan ook bereikt worden via de aankoop van bedenkelijke emissiekredieten buiten de Unie. Daarnaast engageerden de regeringsleiders zich voor minstens 27% hernieuwbare energie en energiebesparing in 2030. Die doelstellingen zijn erg zwak.

Naar verwachting zal de groei van hernieuwbare energie de doelstelling vanzelf overtreffen.

VS en China sluiten historische akkoord

Na de EU presenteerden de VS en China in november onverwacht ook klimaatdoelstellingen voor het volgende decennium. De VS wil de emissies van broeikasgassen verminderen met 26-28% tegen 2025. China zal de daling van haar emissies inzetten voor 2030. De gezamenlijke aankondiging van de twee grootmachten is een politieke doorbraak.

De aloude patstelling tussen de VS en China lijkt doorbroken. Volgens een analyse van de onderzoeksinstelling Ecofys brengen de aangekondigde engagementen van de VS, China en de EU de voorziene globale temperatuurstijging deze eeuw al naar beneden, tot 3 graden Celsius. Tenminste, als de landen doen wat ze beloven.

Om de opwarming te beperken tot de internationaal vastgelegde doelstelling van minder dan 2 graden Celsius is er nog veel werk. Maar 3 graden is toch al een stuk lager dan de 4 graden waarnaar de wereld op weg is met de huidige emissietrend.

Duitsland toont de weg vooruit

De vierde grootste economie ter wereld, Duitsland, toont wat écht nodig is voor het klimaat. Duitse politici betonneerden de transitie naar een hernieuwbaar energiesysteem in de Energiewende.

De klimaatdoelstellingen die Duitsland nastreeft, liggen in lijn met wat de wetenschap vraagt om gevaarlijke klimaatverandering te vermijden. Zo wil Duitsland de emissies tegen 2020 verminderen met 40% in vergelijking met 1990. Door een samenloop van omstandigheden veerde het verbruik van steenkool de afgelopen jaren in Duitsland onverwacht op.

De lage Europese CO2-prijs straft de verbranding onvoldoende af. Daardoor verdrong steenkool gas uit de Duitse energiemix.

De economische crisis en schaliegasrevolutie in de VS zorgden ervoor dat kolen spotgoedkoop zijn. De lage Europese CO2-prijs straft de verbranding onvoldoende af. Daardoor verdrong steenkool gas uit de Duitse energiemix. Omdat het ernaar uitzag dat Duitsland haar klimaatdoelstelling voor 2020 niet zou halen, stuurde de regering van Merkel het beleid eind 2014 bij.

Door een versterkte inzet op energiebesparing en het sluiten van enkele steenkoolcentrales wil de regering alsnog de doelstelling halen. Dat zal niet eenvoudig zijn, maar het behouden van de doelstelling getuigt van politieke moed.

Olieprijs crasht: investeringen in omstreden projecten vertragen

Het jaareinde had nog een laatste verrassing in petto. De olieprijs halveerde in een aantal maanden tijd. Het olieverbruik lijkt er niet onmiddellijk door op te veren. Volgens het IEA omdat een deel van de verminderde vraag niet cyclisch maar structureel is.

Zo beginnen de normen voor lager brandstofverbruik van wagens in de VS, de EU en China hun effect te tonen. Door de lage olieprijs likken oliebedrijven hun wonden. Een aantal kleinere zullen overkop gaan of overgenomen worden. Ze zullen inboeten aan lobbykracht in aanloop naar belangrijk presidentsverkiezingen in de VS.

De investeringen in dure en erg vervuilende oliewinning vertragen. Oliebedrijven schrappen honderden miljarden dollars voor ontginning van diepzee-, schalie- en teerzandolie. Daardoor zal de productie op termijn dalen en de olieprijs weer stijgen.

De lage prijs is een tijdelijk gegeven. China, Indonesië, Koeweit, India, Thailand, Egypte en Maleisië knipten al in subsidies voor fossiele brandstoffen, die wereldwijd nog meer dan 500 miljard dollar bedragen.

In 2015 het keerpunt?

De belangrijkste inzet voor 2015 is de strijd tussen het oude, fossiele energiemodel en het toekomstgerichte, hernieuwbare model.

Bezorgde burgers, wetenschappers, ondernemers en wereldleiders toonden in 2014 aan dat ze voor verandering willen gaan. Aan de andere zijde bevindt zich een fossiele sector, haar lobbyisten en politici die een pokerspel spelen met ieders toekomst.

De belangrijkste inzet voor 2015 is de strijd tussen het oude, fossiele energiemodel en het toekomstgerichte, hernieuwbare model. Op de laatste klimaatconferentie afgelopen december in Lima, bleek dat die strijd nog lang niet beslecht is. Aloude tegenstellingen verhinderden voortgang in de onderhandelingen.

Toch kwam er ook een wervend toekomstperspectief in de ontwerptekst voor het klimaatakkoord:  de optie om fossiele brandstoffen wereldwijd uit te faseren tegen 2050. Het klimaatakkoord dat moet afgesloten worden, eind 2015 in Parijs, biedt de kans om die wereldwijde transitie naar een hernieuwbaar systeem te verankeren.

Mathias Bienstman is voorzitter van de Klimaatcoalitie en Beleidsmedewerker klimaat, energie en mobiliteit van de Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen.

© Gie Goris

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.