‘Het leger krijgt meer dan aanvaardbaar, nodig én betaalbaar’

Het opiniestuk van de hand van professor Biscop in de Morgen van 24 december maakt me kwaad. In eerste instantie omdat het hele veiligheidsbeleid wordt gereduceerd tot aankopen voor het leger.

Alsof veiligheid en vrede niet veeleer het resultaat zijn van een complex geheel van vredeshandhaving, conflictpreventie en vredesopbouw, civiel crisismanagement, ontwikkelingshulp, het tegengaan van wapenexport en een verstandig en rechtvaardig economisch klimaatsbeleid. En van een humane opvang van vluchtelingen natuurlijk, actueler dan ooit. 

Zoek de nood

Als we vrede en veiligheid zouden kunnen garanderen door massale wapenaankopen, dan heerstte er op aarde al een hele tijd wereldvrede. De aankoop van legermateriaal en wapens garandeert geen veiligheid of vrede. Een intelligente man of vrouw zou daar zelfs aan durven toevoegen ‘wel integendeel’.

‘In welke mate hebben we in Afghanistan, Irak en Libië bijgedragen aan stabiliteit, veiligheid en vrede?’

De professor nuanceert de geplande aankopen. Hij doet alsof het gaat om banale kerstcadeautjes en plaatst het in een internationale context waaruit moet blijken dat het Belgisch leger ‘zelfs een van de kleinere zal worden’. Alsof dat verwonderlijk hoeft te zijn, is België niet een van de kleinere landen van de EU? 

Los van het ‘relatief kleine bedrag’ wordt nergens duidelijk waarom we deze aankopen – die we ons budgettair niet kunnen permitteren – ook nodig zouden hebben. Is het echt om ‘het ritme van de buitenlandse operaties vol te houden’? Dan zou ik toch graag eerst een ernstige evaluatie van die operaties zien.

Dan had ik graag een antwoord op de vraag in welke mate ‘onze serieuze bijdrage’ in Afghanistan en de bombardementen door Belgische F-16’s in Irak en Libië hebben bijgedragen aan stabiliteit, veiligheid en vrede. 

Of zijn we tot deze aankopen verplicht – zoals hij aanhaalt – ‘om aan onze Europese retoriek weer wat meer geloofwaardigheid’ te geven? Misschien kunnen we dan beter overwegen om onze retoriek in de kast te stoppen? Dat lijkt me goedkoper en het komt ook onze geloofwaardigheid ten goede. Het zich onthouden van grootspraak lijkt me een betere bijdrage aan veiligheid, vrede en stabiliteit dan het ondersteunen van retoriek door wapenaankopen.

Geopolitiek

Of gaat het waarlijk om meer concrete zaken, vermeld achteraan het opiniestuk, met name operaties tegen piraten en mensensmokkelaars, het redden van vluchtelingen, de stabilisering van Mali en ‘hopelijk binnenkort van Libië’ en de strijd tegen IS?

Hoe kunnen we vandaag beweren dat ons leger zou bijdragen aan de stabilisering van Libië, terwijl juist onze F-16’s met hun 615 sorties en 473 bombardementen in 2011 samen met onze olijke bondgenoten aan de oorsprong liggen van de instabiliteit in het land?

Hoe kunnen we beweren dat onze bekommernis het redden van vluchtelingen is, terwijl onze bombardementen net verantwoordelijk zijn voor de instorting van het land.

Pretenderen dat we het leger zouden nodig hebben ‘om vluchtelingen te redden’, terwijl datzelfde leger een belangrijke rol heeft gespeeld in het ontstaan van vluchtelingenstromen, is wraakroepend. Temeer daar de EU in september nog heeft beslist tot de oprichting van Navfor Med, een Europese missie op de Middellandse Zee, waarbij Europese marineschepen vaartuigen met vluchtelingen doorzoeken, in beslag nemen en terugsturen. Is dat de beste manier om vluchtelingen te redden en vluchtelingenstromen te stoppen? 

Op zoek naar bondgenoten

Een echt veiligheidsbeleid, het werken aan stabiliteit en vrede vergt iets anders dan de aankoop van wapentuig. Het vergt onder andere bondgenootschappen met betrouwbare partners die dezelfde belangen dienen en gelijkaardige normen en waarden aanhangen. Vandaag zijn onze bondgenoten in de regio landen als Saoedi-Arabië en Turkije. Men kan van beide landen veel zeggen, maar niet dat ze onze normen en waarden verdedigen. Zo promoot en exporteert Saoedi-Arabië de salafistische ideologie waarop IS zich baseert. Het land heeft dit jaar meer mensen onthoofd dan sinds haar ontstaan en alles wijst erop dat het tempo wordt opgevoerd. Een dergelijk regime kan geen bondgenoot zijn, het is een tegenstander.

‘De gekende militaire recepten werken contraproductief.’

Los van een politiek-militaire analyse pleiten de financiële middelen natuurlijk ook tegen de aankopen. Voor wie het ontgaan is: we zitten in een economische crisis die onze regeringen trachten te bezweren door huurders van een sociale woning boetes op te leggen als ze een kamer hebben leegstaan, ons openbaar vervoer af te bouwen, het onderwijs met tekorten te laten kampen, wachtlijsten voor sociale woningen te doen groeien, en een beleid te voeren van stringente besparingen.

En het geld dat we daar besparen, zouden we dan gaan uitgeven aan oorlogstuig? Gevechtsvliegtuigen die zowel conventionele als nucleaire wapens moeten kunnen dragen en afvuren en zo het internationaal recht tarten?

Het budget voor het onderhoud van 34 nieuwe F-35-gevechtsvliegtuigen is al snel goed voor een jaarlijkse kostprijs van 240 miljoen euro. En dat gedurende dertig jaar, wat dus neerkomt op een extra 7,2 miljard onderhoudskosten. In tijden van crisis? Terwijl er op EU-niveau al een overcapaciteit van meer dan 2000 gevechtsvliegtuigen bestaat? En terwijl men beknibbelt op het Belgische budget voor conflictpreventie en vredesopbouw dat nog nauwelijks een schamele 5 miljoen euro bedraagt en men de Belgische dienst vredesopbouw al jaren geleden heeft afgeschaft?

Neen, er is geen rationeel argument dat deze aankopen kan rechtvaardigen. Er bestaat bovendien ook geen maatschappelijk draagvlak voor, zoals blijkt uit een studie van de UA: slechts 25% van de Belgen steunt een dergelijke aankoop. Er is integendeel dringend nood aan een andere kijk op conflicthantering en vredeshandhaving, want de gekende militaire recepten werken contraproductief.

Peter terryn is een van de initiatiefnemers van het volksinitiatief Solidarity for All dat materiële, medische en praktische hulp biedt aan gestrande oorlogsvluchtelingen in Calais, Duinkerke en Brussel. Hij is ook lid van het Rojava Comité en bezocht in die hoedanigheid vluchtelingenkampen en de belegerde steden Suruç en Diyarbakir in Koerdistan.