‘Het VN-klimaatpanel heeft zijn werk gedaan, nu is het onze beurt’

Het VN-klimaatpanel heeft met het laatste rapport van maandag zijn werk gedaan, schrijft Robin Webster, expert bij de Britse ngo Climate Outreach. Het is nu aan de burger en de overheden om alle geledingen van de maatschappij mee te trekken om grote veranderingen mogelijk te maken.

Het nieuwe rapport van het VN-klimaatpanel (IPCC) haalde de krantenkoppen met wat een ‘laatste waarschuwing’ wordt genoemd voor de strijd tegen de klimaatverandering, en een oproep om onze klimaatinspanningen volop te versnellen.

Het rapport stelt in typische VN-taal dat ‘aandacht voor gelijkheid en brede en zinvolle participatie’ mee kan helpen het ‘sociaal vertrouwen’ op te bouwen om ‘de steun voor transformatieve veranderingen te verdiepen en te verbreden.’

In gewone mensentaal wil dat zeggen dat mensen belangrijk zijn in het klimaatbeleid. De radicale veranderingen die door het rapport worden voorgesteld  - of geëist – zullen er gewoon nooit komen zonder steun en medewerking van burgers over de hele wereld.

Rapporten, hoe briljant of hoe angstaanjagend ook, zullen immers nooit aanzetten tot actie. Dat is aan ons, burgers, geleid door onze overheden over de hele wereld.

Genegeerd

Vreemd genoeg is dat cruciale onderdeel van de reactie op de klimaatverandering jarenlang genegeerd. Sociaal gemarginaliseerde en economisch kwetsbare burgers en de groepen die buitensporig hard worden getroffen door de stijgende temperaturen, blijven vaak uitgesloten van het debat.

Overheden praten wel vaak over het idee om burgers te informeren en te laten participeren, maar het wordt zelden concreet.

Het gevolg is verzet tegen klimaatbeleid. Overheden praten wel vaak over het idee om burgers te informeren en te laten participeren, maar het wordt zelden concreet.

Landen over de hele wereld hebben nochtans de formele plicht – ingebed in artikel 6 van het UNFCCC-verdrag – om hun burgers voor te lichten over de klimaatverandering, hen te betrekken bij de beleidsvorming en ervoor te zorgen dat ze over alle nodige informatie beschikken.

Die Action for Climate Empowerment (ACE) van het UNFCCC bestaat uit zes elementen: onderwijs, training, publieke bewustwording, publieke participatie, publieke toegang tot informatie en internationale samenwerking. Die zes principes vormen de kern van publieke betrokkenheid, en zijn essentieel om overheden ter verantwoording te roepen.

Opvoeden

Landen zijn dus wettelijk verplicht veel van die elementen te implementeren, maar de meeste overheden zijn zich daar nog niet van bewust. Het is cruciaal hen te blijven overtuigen van het belang van publieke betrokkenheid, als we de ineenstorting van het klimaat willen voorkomen.

Overheden zijn niet alleen beleidsmakers, maar ook opvoeders. Het IPCC-rapport benadrukt specifiek het belang van ‘onderwijs, inclusief capaciteitsopbouw, klimaatgeletterdheid en informatie die wordt verstrekt via klimaatdiensten en gemeenschapsbenaderingen’ om ‘risicoperceptie te vergroten en gedragsveranderingen en planning te versnellen’.

Hoe vertalen we dat in de praktijk? Steeds meer angstaanjagende informatie over de komende gevolgen van klimaatverandering kan nuttig zijn, maar evengoed overweldigen en wanhopig maken.

Positieve campagnes

Dus wat we in plaats daarvan nodig hebben, zijn gedurfde, positieve campagnes die mensen het gevoel geven dat er iets kan gedaan worden aan de klimaatverandering, en dat ingrepen het verschil kunnen maken. Dit geldt bijvoorbeeld voor campagnes om voetbalfans aan het praten te krijgen over klimaatverandering en of actie te ondernemen, om ons reisgedrag te veranderen of om mee te doen aan Fridays for Future.

Steeds meer angstaanjagende informatie over de komende gevolgen van klimaatverandering kan nuttig zijn, maar evengoed overweldigen en wanhopig maken.

Mensen ondernemen actie als ze hun waarden, identiteit en zorgen weerspiegeld zien in het verhaal dat wordt verteld, en als ze zien dat gelijkgezinden actie ondernemen.

Burgers die hun leven gaan veranderen, moeten zich daarbij gesteund voelen door hun gemeenschap, of dat nu gemeenschappen in grote steden zijn die de toegang tot groene ruimten stimuleren, of huurders van sociale woningen die het gesprek over betere isolatie starten.

Grote uitdaging

Dat is niet eenvoudig te bereiken. Op regeringsniveau betekent het deskundigen samenbrengen op het gebied van sociale wetenschappen, communicatie en beleid, met bedrijven en burgers die betrokken zijn bij de aanpak van klimaatverandering. Het betekent dat publieke participatie een kerntaak van de overheid moet worden en ook voldoende middelen moet krijgen. Het betekent een klimaatbeleid voeren dat iedereen behandelt zoals dat zou moeten.

Het is een grote uitdaging. Maar de houding tegenover – en bezorgdheid over – de klimaatverandering verandert snel. Onderzoek door Climate Outreach laat zien dat mensen hunkeren naar verandering en zich bewust zijn van de noodzaak van diepgaande sociale transformatie, maar in veel gevallen wanhopig op zoek zijn naar ondersteuning en informatie over hoe ze hierbij betrokken kunnen worden. Publieke betrokkenheid een boost geven is een open deur intrappen.

Ik eindig met enkele woorden nog van het IPCC: ‘Klimaatveerkrachtige ontwikkeling boekt vooruitgang als actoren op billijke, rechtvaardige en inclusieve manieren werken om uiteenlopende belangen, waarden en wereldbeelden met elkaar te verzoenen, in de richting van billijke en rechtvaardige resultaten.’

Mensen samenbrengen om actie te ondernemen tegen de klimaatverandering vereist kortom een echte bottom-upbenadering, waarbij geluisterd en geparticipeerd wordt door mensen uit de hele maatschappij. 

Dat is niet de taak van de wetenschappers. Zij hebben hun werk gedaan. Nu moeten overheden en wij allemaal aan de slag.

Deze opinie verscheen oorspronkelijk bij IPS-partner Climate Home News.