“‘‘Hoe meer vrouwen, hoe meer vrede’’

‘Vrouwen gebruiken 20.000 woorden per dag, mannen zo'n 7.000.’ Dat las ik twintig jaar geleden op een blauwe maandag in de metrokrant. Of een studie dat nu had aangetoond, weet ik niet meer, maar de cijfers onthield ik en ze leidden tot geanimeerde gesprekken op feestjes. In de mano­sphere hoor je al het gegniffel. Maar wie al eens onderhandeld heeft, weet hoe krachtig woorden kunnen zijn.

Veel culturen wereldwijd - de Arabische, de Aziatische en tegenwoordig wat meer verholen, maar ook de westerse - plaatsen de vrouw centraal in het gezinsleven. De lieve vrede bewaren is bij uitstek haar taak. Thuis: mondige kinderen, boos op de wereld en op elkaar, een man met ambitie en duizend zorgtaken. Op het werk: een bazin die op haar horloge kijkt. Die spanningen ombuigen tot een leefbaar en gezellig gezinsleven vergt diplomatie, onderhandelingsvermogen en bovenal een klein ego. Communicatie is daarbij essentieel.

Vrouwen geven, al dan niet tijdens bemiddelingsgesprekken, waarden mee aan hun familieleden: begrip, mildheid, vertrouwen. Mannen kunnen dat ook doen, natuurlijk. Die waarden zouden op de speelplaats, op het werk en in de gemeenschap voor peis en vree moeten zorgen. Dit paragraafje loopt het risico conservatief over te komen, wat verre van de bedoeling is, mijn punt is alleen: de weg naar vrede begint thuis, en dat geldt wereldwijd.

Schering en inslag

Op kleine schaal vinden we het dus evident dat vrouwen een belangrijke rol spelen in conflictoplossing. Waarom extrapoleren we dat dan niet en werken we niet aan meer vrouwenvertegenwoordiging in het beleid? Wetenschappers stellen vast dat landen waar de politieke, economische en sociale macht gelijk verdeeld is tussen mannen en vrouwen, minder in gewelddadige, gemilitariseerde internationale conflicten verwikkeld raken.

Landen waar geweld tegen vrouwen schering en inslag is, en dus politiek getolereerd wordt, grijpen sneller naar geweld bij een conflict en houden zich minder aan internationale verdragen. Kortom, de gelijkheid tussen man en vrouw bevorderen, is een zaak van vrede. (Eat that, Donald.)

De gelijkheid tussen man en vrouw bevorderen, is een zaak van vrede.

In het begin van deze eeuw was dat nog een gedragen inzicht: bedrijven, regeringen en internationale instellingen zetten volop in op gelijkheid, diversiteit en inclusie. Hoe meer verschillende zielen, hoe meer vrede. En daar is iedereen bij gebaat, ook de economie. (Wat is de wereld toch veranderd!) In het jaar 2000 stemden alle leden van de VN-Veiligheidsraad in met resolutie 1325, ‘Vrouwen, veiligheid en vrede’. De bescherming van vrouwen en meisjes tegen geweld stond centraal en daarvoor waren vrouwen in vredesprocessen onmisbaar.

Al een kwarteeuw lang sporen de Verenigde Naties hun lidstaten aan om op alle beslissingsniveaus meer vrouwen aan te duiden in nationale, regionale en internationale initiatieven ter preventie, beheersing en beëindiging van conflicten. Niet alleen omdat zij vaak het meest lijden onder een oorlog of conflict. Ook omdat het cruciaal is bij vredesinitiatieven dat iedereen vertegenwoordigd is, en omdat gelijkheid de belangrijkste basis vormt voor elke langdurige vrede.

Holistische kijk

Toch zitten vrouwen bijna nooit mee aan de vredestafel. In juni 2015 kwam het International Peace Institute met een ontnuchterend rapport: tussen 1992 en 2011 bekleedden slechts 2% van de vrouwen de functie van hoofdbemiddelaar en 9% was onderhandelaar in een vredesproces. In 2022 bleek dat amper 16% van alle VN-conflictbemiddelaars vrouw was. Van de achttien vredesakkoorden afgesloten in dat jaar stond onder eentje de handtekening van een vrouw. Hoe komt dat?

Is het doel een langdurige vredesopbouw, dan moet toch elke stem gehoord worden in een geest van gelijkheid, dus ook die van vrouwen en van alle anderen die de gevolgen van het akkoord dragen? Maar vaak is het doel van het vredesproces de beëindiging van geweld en dan worden vrouwen - die niet gekozen hadden voor militair ingrijpen - niet beschouwd als legitieme deelnemers.

Vrouwen hebben ook andere veiligheidsnoden: ze vinden de veiligheid van ieder individu belangrijker dan de veiligheid van een staat. In de woorden van de Amerikaanse activiste, academica en diplomate Swanee Hunt: ‘Vrouwen hebben vaak een meer holistische kijk op veiligheid, die niet alleen politieke soevereiniteit en militaire kracht omvat, maar ook economische veiligheid, onderwijs en persoonlijke veiligheid.’ En dat vergt een andere aanpak.

Bovendien zouden mannelijke onderhandelaars - de strijdende partijen inbegrepen - de macht moeten delen met vrouwen. Dat idee ligt steeds moeilijker bij de opkomende illiberale democratieën.

Ten slotte staat het klassieke conflictbemiddelingsproces op de helling. Geopolitieke spanningen tussen grootmachten nemen toe. Er is minder overeenstemming over wie de rol van bemiddelaar op zich moet nemen. De Verenigde Naties - resolutie 1325 ten spijt - staan steeds vaker ter discussie. De conflicten zijn ook complexer geworden. Ze zijn geografisch gespreid, tellen talloze strijdende partijen en hebben vaak religieuze, ideologische en politieke vertakkingen. Dat maakt een oplossing voor het Israëlisch-Palestijnse conflict zo ingewikkeld.

Mediabombardement

En juist in dat conflict roeren vrouwen zich meer dan ooit tevoren. Twee bewegingen aan beide kanten blijven geweldloos vechten voor de menselijke vrede. Women Wage Peace (WWP) in Israël en het Palestijnse Mothers of the Sun hebben samen een moedig en aanklampend actieplan opgezet om het conflict in Gaza te beëindigen.

In de 'Mother's call'-petitie roepen ze politici aan beide kanten op om de vernielingen en het geweld te staken en vredesonderhandelingen te beginnen, zodat hun kinderen een toekomst krijgen. Ze ‘bombarderen’ de media om de brede bevolking te overtuigen dat vrede een topprioriteit is.

WWP woont parlementaire zittingen bij en diende een wetsvoorstel ‘Politieke alternatieven voor oorlog’ in bij de Knesset, er wordt zwaar gelobbyd opdat dat voorstel wet zou worden. Beide bewegingen strijden tegen psychologische vooroordelen die het geweld en het wantrouwen in stand houden. Hand in hand komen ze op straat.

Geweld is een gebrek aan woorden. Dialoog is de enige uitweg uit conflict.

Voor die vrouwen gaat vrede veel verder dan een staakt-het-vuren en een herverdeling van gebiedsgrenzen. Ze streven naar een persoonlijk veiligheidsgevoel, naar een school voor hun kinderen en bovenal naar vertrouwen krijgen in de ander. Dat vertrouwen is cruciaal in de restauratie van een leefbaar sociaal weefsel, het fundament van duurzame vrede. En dat is de reden waarom de bijdrage van vrouwen bij vredesprocessen broodnodig is.

Geweld is een gebrek aan woorden. Dialoog is de enige uitweg uit conflict. En dan bieden 20.000 woorden per dag meer kans op slagen dan 7.000.

Deze opinie verscheen op 25 april 2025 ook in De Standaard.