‘Of internationale druk werkt? Nicaragua toont van wel’

Eindelijk goed nieuws uit Nicaragua. Sinds vorige week zijn 222 politieke gevangenen weer vrij. De vrijlating is vooral te danken aan een koppige internationale gemeenschap, die weigerde te onderhandelen met dictator Ortega. Dat schrijft Jasper Rommel, medewerker van de ngo FOS. ‘Het geeft hoop en nieuwe energie om vele anderen vrij te krijgen.’

De dag van hun vrijlating, donderdag 9 februari, werden de gedetineerden rechtstreeks van de gevangenis naar de luchthaven overgebracht. De Nicaraguaanse president Ortega en zijn vrouw, vicepresidente Murillo, lieten hen weliswaar vrij, maar namen tegelijk hun nationaliteit af. Dat gaat niet alleen in tegen internationale conventies en afspraken, maar ook tegen de eigen grondwet. Die werd echter op een drafje gewijzigd door het regime, waardoor de 222 nu staatloos zijn.

Op sociale media volgde een vloedgolf van commentaren van Nicaraguanen. Die maakten meteen duidelijk dat de bannelingen tien keer meer Nicaraguaan waren dan het presidentieel koppel, dat het land nu al vijf jaar met harde hand onderdrukt. Spanje heeft ondertussen de Spaanse nationaliteit aangeboden aan de vrijgelatenen. De Verenigde Staten geven hen een voorlopige verblijfsvergunning van twee jaar.

Het verzet van bisschop Álvarez

Een prominente figuur weigerde de dag van de vrijlating op het vliegtuig te stappen: Rolando Álvarez, de bisschop van Matagalpa. Uit de speech van Ortega diezelfde avond blijkt hoe verveeld hij zit met het verzet van die high profile gevangene. Het presidentieel koppel had er wellicht niet op gerekend om nog iemand met dit profiel in detentie te hebben na donderdag.

Álvarez kreeg meteen de rekening gepresenteerd. Na zijn weigering om gedeporteerd te worden, werd hij rechtstreeks naar de cel gebracht. Naast de bisschop zitten vandaag nog altijd meer dan dertig personen gevangen. Mensenrechtengroeperingen zullen blijven ijveren voor hun vrijlating.

Overwinning voor oppositie en diplomatie

Ondanks de dertig achterblijvers kunnen we spreken van een overwinning, een enorme opluchting voor de 222 voormalige gevangenen en hun families. Sommige zaten al meer dan drie jaar in de gevangenis en hadden nauwelijks bezoek of zonlicht gezien. Ortega en Murillo dachten de politieke gevangenen te gebruiken als pasmunt bij onderhandelingen over internationale sancties. Dat plan is dus mislukt.

Ortega is uiteindelijk toch moeten plooien voor de standvastigheid van de internationale gemeenschap.

Zowel de meerderheid van de binnenlandse oppositie als de belangrijkste internationale actoren hadden duidelijk aangegeven dat de vrijlating van de gevangenen een absolute voorwaarde was voor een nieuwe dialoog of onderhandelingen. 

Ondanks het discours van Ortega – dat de sancties tegen zijn familie en politieke medeplichtigen hem niet raken – mogen we de vrijlating wel degelijk interpreteren als een signaal van het regime dat het hoopt op een dialoog en verlichting van de sancties. Hij is uiteindelijk toch moeten plooien voor de standvastigheid van de internationale gemeenschap.

De vrijlating werd toegejuicht in binnen- en buitenland, onder andere door de Colombiaans president Petro. Het maakt het internationaal isolement van het regime opnieuw duidelijk, want ook linkse regeringen in Chili en Colombia steken hun afkeer tegen het regime niet onder stoelen of banken. De VS en de EU hebben intussen publiek aangekondigd dat ze nu wel bereid zijn om de dialoog aan te vatten.

Waar blijft veroordeling van Boluarte?

Druk vanuit de internationale gemeenschap werkt dus. Dat laten sommige van onze internationale partners ook duidelijk weten. Hun eigen overheid luistert amper naar hen of hun organisaties staan te zwak door repressie. De situatie in Peru is een treffend voorbeeld.

Sinds de staatsgreep laat de regering van Dina Boluarte de vrije hand aan leger en politie. Met ondertussen meer dan 60 doden als gevolg, en getuigenissen van folteringen en verkrachtingen in politiebureaus. Vanuit Europa blijft het voorlopig eerder stil, terwijl een krachtige veroordeling van het grove geweld op zijn plaats is.

Santa Marta is niet alleen

Een andere case die internationale aandacht verdient, is de aanhouding van vijf gemeenschapsactivisten in het Salvadoraanse Santa Marta. Op 11 januari werden Miguel Ángel Gámez, Alejandro Laínez García, Pedro Antonio Rivas, Teodoro Antonio Pacheco en Saúl Agustín Rivas gearresteerd vanwege een moord die de vijf in de jaren 1980 zouden hebben gepleegd. Alleen: er is geen lijk, noch een bewijs voor de betrokkenheid van de beschuldigden.

Hun arrestatie lijkt eerder ingegeven door politieke motieven. De organisaties van de beschuldigden lagen immers aan de basis van het nationale verbod op metaalwinning. En de autoritaire president van El Salvador kan de inkomsten van de mijnbouw goed gebruiken om de verliezen van zijn bitcoin-avontuur goed te maken.

Laat de vrijlating van 222 politieke gevangenen uit de Nicaraguaanse kerkers een opsteker zijn.

De solidariteit met de arrestanten is groot in El Salvador. Onder #SantaMartaNoEstáSola (Santa Marta is niet alleen) betuigen sympathisanten hun steun op sociale media. Middenveldorganisaties houden ook regelmatig wakes en persconferenties om het lot van de vijf onder de aandacht te houden.

Als internationale gemeenschap kunnen we niet achterblijven. We vragen de Belgische overheid om op z’n minst te informeren naar het lot van de activisten en te wijzen op het belang van een eerlijk proces.

Hoop voor zoveel anderen

Wereldwijd vormen politieke en economische crisissen de ideale context voor autoritaire figuren. Dat leidt misschien tot manifestatiemoeheid of regelrechte onverschilligheid. Laat de vrijlating van 222 politieke gevangenen uit de Nicaraguaanse kerkers een opsteker zijn. Zij kunnen hun familieleden eindelijk weer in de armen sluiten. Het geeft hoop en nieuwe energie om vele anderen vrij te krijgen.

Jasper Rommel is programmabegeleider Centraal-Amerika en Caraïben bij de ngo FOS.