Kan Erdoğans AKP opnieuw alleen regeren?

‘Miljoenen vormen één stem tegen terreur’. Onder die leuze sprak de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan zondag duizenden Turken in Straatsburg en Brussel toe. Deze bijeenkomsten tegen terreur vormen slechts een façade voor de verkiezingscampagne die Erdoğan voert namens de Partij van Rechtvaardigheid en Ontwikkeling, AKP.

De recente heropflakkering van het conflict met de terreurgroep PKK creëert de ideale context voor de Turkse president om de pro-Koerdische Volkspartij HDP onder de verkiezingsdrempel te drukken, zodat de AKP opnieuw alleen aan de macht kan komen.

‘Erdoğan laat geen enkele gelegenheid liggen om als ‘neutraal’ staatshoofd actief mee te werken aan de verkiezingscampagne van de AKP.’

De AKP verloor afgelopen juni voor het eerst sinds haar oprichting de absolute meerderheid in het parlement. ‘De wil van de natie’ waar Erdoğan altijd aan refereerde, was heel duidelijk. De meerderheid van de kiezers gaf aan dat ze niet te vinden zijn voor een presidentieel systeem zoals Erdoğan dat ziet en dat de AKP zijn macht moet delen.

Maar de regeringsonderhandelingen deze zomer mislukten, waardoor begin volgende maand vervroegde verkiezingen zullen worden gehouden. Turkije belandde ondertussen opnieuw in een spiraal van geweld. Het einde van de wapenstilstand met de PKK heeft al aan meer dan 130 veiligheidsagenten en soldaten het leven gekost. Het is nog onduidelijk of onder deze veranderde omstandigheden de wil van de natie zal aansluiten bij de ambities van de Turkse president.

Erdoğan laat alvast geen enkele gelegenheid liggen om als ‘neutraal’ staatshoofd actief mee te werken aan de verkiezingscampagne van de AKP. Voor zijn officieel staatsbezoek aan België begon, passeerde de Turkse president nog snel langs Straatsburg om in een overvolle Zenith Arena de Franse Turken toe te spreken. Na een zeer bevlogen inleiding over de strijd tegen terreur die woedt in Turkije, herinnerde Erdoğan de aanwezige menigte aan de verdiensten die ‘ze’ de afgelopen 12 jaar hebben verwezenlijkt, en kwam uiteindelijk tot de kwestie: ‘Verwaarloos de Turkse verkiezingen niet. Op 1 november zullen jullie de terreur een halt toeroepen aan de stembussen.’ Vanaf 8 oktober kunnen de Europese Turken al hun stem uitbrengen.

Chaos

Het is ironisch dat Erdoğan het opgeflakkerde conflict met de PKK gebruikt als verkiezingspropaganda. Het geweld, dat een eind maakte aan de 2,5 jaar durende wapenstilstand met de PPK, barstte los nadat de HDP de verkiezingsdrempel haalde met de slogan ‘We gaan van jou geen president maken’. De pro-Koerdische partij van Selahattin Demirtaş maakte niet alleen een einde aan Erdoğans presidentiële droom, maar stootte ook de conservatieve AKP van de troon.

De door PKK ontketende golf van aanslagen creëerde de ideale omstandigheden voor Erdoğan om de HDP van Selahattin Demirtaş onder vuur te nemen. De HDP wordt in verband gebracht en zelfs mee verantwoordelijk gesteld voor de aanslagen van de PKK. Het is heel doorzichtig dat de escalatie van het geweld door Erdoğan gebruikt wordt om de HDP opnieuw onder de verkiezingsdrempel te drukken.

De aanslagen van de PKK, maar ook de vermeende banden tussen de HDP en de PKK zijn niets nieuws. Tijdens het ondertussen opgedoekte vredesproces deinsde de PKK er niet voor terug om aanslagen te plegen op veiligheidsdiensten, wegblokkades aan te leggen en mensen af te persen. Dit werd toen allemaal gedoogd. Hierover berichten werd zelfs als landsverraad gezien. Toen sloeg Erdoğan munt uit het vredesproces. Vandaag probeert hij voordeel te halen uit de chaos.

Peilingen

Toch is Erdoğan er niet in geslaagd om de partij die zijn plannen dwarsboomde, buitenspel te zetten. Ondanks alle chaos hebben vele Turken Erdoğans spelletje doorzien. In alle peilingen staat de HDP nog steeds boven de 10 procent.

Volgens KONDA, het peilingsbureau dat vorige verkiezingen de meest accurate voorspellingen had, haalt de AKP 41,7 procent en de HDP 12,3 procent. In de huidige situatie zijn er geen aanwijzingen dat de uitslag anders zal zijn dan vier maanden geleden. Voor president Erdoğan is er nog maar één zaak belangrijk: zal de AKP de 276 zetels die nodig zijn om alleen te kunnen regeren, vinden?

Daarvoor heeft de AKP 18 extra zetels nodig bovenop die ze vandaag al heeft.

Inzet op nationalistische stemmen

Het is weinig waarschijnlijk dat de AKP de Koerdische kiezers die massaal voor de HDP kozen, zal kunnen terugwinnen na de U-bocht in de Koerdische kwestie en in het vredesproces.

Van oudsher is de achterban van de kemalistische CHP (Republikeinse Volkspartij) moeilijk te bereiken voor conservatieve partijen. Door de ideologische breuklijnen weet de AKP dus maar al te goed dat het niet moet rekenen op de CHP-kiezers. Bovendien heeft de opbouwende houding van Kılıçdaroğlu tijdens de coalitiegesprekken de populariteit van de partij alleen maar doen toenemen. De enige partij waar de AKP nog kiezers kan proberen te overtuigen, is de nationalistische MHP.

‘Hoe groot is de kans dat een land met een cultuur van democratische en eerlijke verkiezingen deze verworvenheden op het spel zal zetten?’

In de aanloop naar de verkiezingen zal AKP haar nationalistische toon en haar harde taal tegen de HDP alleen maar versterken. Dit in de hoop om de MHP tot zelfs onder de kiesdrempel te drukken. Maar deze kans is ook eerder klein. In de laatste peilingen staat de MHP met 16 procent nog steeds comfortabel op de derde plaats. Zelfs als AKP in alle provincies waar het nek aan nek lag met de MHP, nog een zetel weet af te snoepen van de nationalisten, komen ze niet tot het gewenste aantal om opnieuw alleen te regeren.

Zoals het er nu naar uitziet, lijkt het niet dat de AKP op een wettige manier die bijkomende achttien zetels zal kunnen halen. Dit doet de bezorgdheid over de betrouwbaarheid van de aankomende verkiezingen toenemen. Hoe groot is de kans dat een land met een cultuur van democratische en eerlijke verkiezingen deze verworvenheden op het spel zal zetten?

Dit is een moeilijke vraag. Maar dat president Erdoğan met de peilingen die voor hem liggen, de strijd zal neerleggen, geloof ik ook niet. De man slaagde er immers in om een corruptieonderzoek tegen hem en zijn naasten om te toveren in een poging tot staatsgreep. Met de media, de veiligheidsdiensten en de staatsinstellingen onder zijn controle zal Erdoğan de uitkomst van de verkiezingen zo goed als zeker trachten te beïnvloeden. Het worden dus nog spannende dagen tot 1 november.

Mete Öztürk is hoofdredacteur van Zaman Vandaag België.