Kathleen Van Brempt: ‘Stop steun aan steenkool’

Terwijl in Bonn op een tussentijdse klimaatconferentie de Verenigde Naties werken aan de voorbereiding van de grote Klimaattop in Parijs, verscheen vandaag opnieuw een ontluisterend rapport over de astronomische bedragen die overheden doorsluizen naar de steenkoolindustrie. Dat is zowat de meest vervuilende sector van fossiele brandstoffen en verantwoordelijk voor maar liefst 40 procent van de wereldwijde uitstoot.

Tussen 2007 en 2014 kon de steenkoolsector rekenen op 73 miljard dollar aan publieke financiering, zegt het rapport van Het World Wild Fund for Nature (WWF), Oil Change International (OCI) en de Natural Resources Defense Council (NRDC). Van die 73 miljard dollar ging het leeuwendeel (77 procent) naar de bouw van steenkoolcentrales. Dergelijke centrales hebben een lange levensduur, wat betekent dat elke publieke financiering er voor zorgt dat ze nog decennialang CO2 zullen uitstoten, een absoluut drama als we echt werk willen maken van de klimaatverandering.

Japan, China, Korea, maar ook Europese lidstaten als Duitsland en Frankrijk, zijn de kampioenen van publieke steun aan de steenkoolsector.

Onder de mat

Het rapport heet niet toevallig Under the Rug: How Governments and International Institutions are Hiding Billions in Support to the Coal Industry. De meeste publieke steunmaatregelen worden immers onder de mat geveegd. Belastinggeld stroomt naar de steenkoolsector via export kredietagentschappen, private maar aan overheden gelieerde verzekeraars die de export helpen financieren via leningen of garanties.

Bijna de helft van alle publieke steunmaatregelen aan de steenkoolsector verlopen via export kredietagentschappen

Bijna de helft van alle publieke steunmaatregelen aan de steenkoolsector verlopen via die export kredietagentschappen, die zich zo geheimzinnig gedragen dat er nauwelijks betrouwbare gegevens over kunnen geraadpleegd worden. Het rapport maakt eens te meer duidelijk dat meer transparantie en publieke controle over wat er met overheidsmiddelen gebeurt, een absolute noodzaak is.

Nagenoeg alle landen hebben ondertussen toegezegd om maatregelen te nemen om de klimaatopwarming beneden de kritieke 2° Celsius te houden. Het is dan ook logisch dat in de aanloop naar de Klimaattop van Parijs, eind dit jaar, akkoorden worden gesloten over een radicale afbouw van publieke financiering van de steenkoolindustrie. Dat is niet enkel een must voor het milieu en de volksgezondheid, het is ook economisch een wijze beslissing.

Dat blijkt ook uit een recente waarschuwing van de Duitse regering aan de banken om voorzichtig te zijn met investeringen die ‘te lijden kunnen hebben onder de klimaatpolitiek.’

Risicovolle investeringen

Vooral investeringen in steenkool en olie worden erg risicovol, waarschuwt de Duitse regering, omdat die sectoren wel eens overgewaardeerd kunnen zijn. Hun waarde is immers gebaseerd op hun voorraden, maar het is ondertussen duidelijk dat 75 procent van die voorraden onder de grond moeten blijven zitten als we onder die bewuste 2° Celsius willen blijven.

Vooral investeringen in steenkool en olie worden erg risicovol

Als de zogenaamde “carbon bubble” barst, kan dat het hele financiële systeem in gevaar brengen. Een gestage en consequente afbouw van investeringen in de fossiele sector is dus noodzakelijk om de economie niet opnieuw in gevaar te brengen. De waarschuwing van de Duitse regering is een echo van de verklaring van Jim Yong Kim, secretaris generaal van de Wereldbank, die in april nog zei dat het waanzinnig is dat overheden nog steeds het gebruik van steenkool, olie en gas blijven aanzwengelen. ‘We moeten verlost geraken van subsidies aan fossiele brandstoffen en wel nu’, verklaarde hij aan The Guardian.

Under the Rug verschijnt een maand nadat ook het Internationaal Monetair Fonds (IMF) een rapport uitbracht dat alle overheidssteun aan fossiele brandstoffen in kaart bracht. Het gaat niet enkel over rechtstreekse financiële steun, maar bijvoorbeeld ook over de kosten voor gezondheidszorg ten gevolge van luchtverontreiniging. Als de ware kost van fossiele brandstoffen in het vizier komt, is het echt naar adem happen. Wereldwijd steunen overheden de fossiele sector voor maar liefst 5.300 miljard dollar (4.740 miljard euro). Dat bedrag is groter dan de totale uitgave aan gezondheidszorg op de hele planeet.

Ook die studie toonde aan dat het een fabel is dat fossiele brandstoffen zoals kolen en olie goedkoop zijn. Dat is de mythe waarmee de fossiele lobby zowel de media als de publieke opinie bestookt en waar sommige politici graag op inpikken. De voortdurende stroom aan berichten dat subsidies voor hernieuwbare energie belachelijk hoog zijn, maakt deel uit van die strategie. In werkelijkheid gaat er vijf keer meer overheidssteun naar fossiele energie dan naar hernieuwbare energie.

Apollo-project

Het staat ook vast dat overheden méér moeten investeren in hernieuwbare energie, willen we de transitie naar een duurzame economie op tijd kunnen maken. Daarom is het Apollo-project voor hernieuwbare energie, dat volgende week wordt voorgesteld op de G7 van energieministers in Duitsland zo interessant. Het voorstel refereert aan de Apollo-missie die in de jaren ’60 van de vorige eeuw de eerste mens naar de maan bracht. Omgerekend naar vandaag heeft die missie 150 miljard dollar gekost.

In een rapport stelt de Britse klimaatonderhandelaar sir David King voor om een Maan-missie voor het klimaat op het getouw te zetten. Als grote landen gedurende tien jaar 0,02 procent van hun BBP besteden aan investeringen in hernieuwbare energie kan er 150 miljard dollar samengebracht worden.

‘Als we een mens op de maan kunnen zetten, kunnen we ook de klimaatverandering aanpakken.’

De symbolische referentie aan de Apollo-missie is bewust gekozen om het defaitisme dat heerst rond de aanpak van de klimaatverandering te keren. ‘Wat wij moeten besteden aan klimaatverandering is triviaal in vergelijking met wat onze ouders en grootouders moesten besteden aan bijvoorbeeld de strijd tegen het nazisme tijdens WOII’, zei Lord Turner, medeondertekenaar van het rapport en voormalige topman van de Confederation of British Industry (CBI). De mens heeft al voor hetere vuren gestaan; als we een mens op de maan kunnen zetten, kunnen we ook de klimaatverandering aanpakken, luidt de boodschap.

De middelen die het Apollo-fonds zou genereren, moeten gaan naar onderzoek en ontwikkeling in de sector van hernieuwbare energie vinden de ondertekenaars, bijvoorbeeld naar een verbeterde energieopslag en slimmere stroomnetten. Landen als de VS, het Verenigd Koninkrijk, Japan, Korea, Mexico en India hebben al belangstelling getoond voor het Apollo-project voor het Klimaat. Als alles goed gaat willen de onderhandelaars het fonds tegen november, voor de start van de Klimaattop, rond hebben.

Kathleen van Brempt is vice-voorzitter van de Europese sociaaldemocraten verantwoordelijk voor duurzaamheid. Ze zetelt in de commissie energie van het Europees parlement.