Maduro wint, maar het echte werk moet nog beginnen

Nicolás Maduro heeft nipt de presidentsverkiezingen gewonnen in Venezuela. De uitdagingen waarvoor hij staat zijn levensgroot. Publicist en Latijns-Amerikawatcher Marc Vandepitte geeft tekst en uitleg.

  • OAS/Juan Manuel Herrera Nicolás Maduro volgt Hugo Chávez op als president van Venezuela. De uitdagingen zijn enorm. OAS/Juan Manuel Herrera

De factor Chávez

Zoals algemeen voorspeld heeft Nicolás Maduro de presidentsverkiezingen gewonnen in Venezuela. Hij haalde 50,7 procent van de stemmen, zijn tegenstander Capriles, kreeg 49,1 procent van de kiezers achter zich.

De Bolivariaanse revolutie werd op gang getrokken door Hugo Chávez. Zijn manier van optreden en uitstraling hebben miljoenen Venezolanen begeesterd. Veel waarnemers hadden voorspeld — en vooral gehoopt — dat met het verdwijnen van Hugo Chávez, de Bolivariaanse revolutie een dreun zou krijgen.

Het tegendeel is waar, de strijdbaarheid bij de achterban was de afgelopen weken groter dan ooit. De voorbije dagen kwamen honderdduizenden Venezolanen op straat om hun steun te betuigen aan het Bolivariaans project en hun toekomstige president Maduro.

De ‘factor Chávez’ heeft ongetwijfeld sterk bijgedragen tot de verkiezingsoverwinning van Maduro. De dood van Chávez heeft een bewustzijnssprong veroorzaakt bij heel wat Venezolanen. De afgelopen weken maakten duidelijk dat grote lagen van de bevolking de erfenis van Chávez willen verder zetten en dat ze vast van plan zijn het socialisme in Venezuela tot stand te brengen.

Maar revolutionaire gloed van het moment is nog geen garantie voor duurzaamheid, zeker omdat de overwinning nipt is. De vraag stelt zich of de Bolivariaanse revolutie zich op middellange termijn zal weten te handhaven. Dat zal voornamelijk afhangen van het antwoord op vier vragen:

1. Blijven de chavistas vasthouden aan de Bolivariaanse koers?

2. Zullen ze erin slagen om de eenheid in eigen te rangen te bewaren?

3. Zal het lukken om de economie meer te diversifiëren en af te geraken van de al te grote afhankelijkheid van petroleum?

4. Slagen ze erin om een electorale meerderheid te blijven verzekeren?

Bolivariaanse koers

De Bolivariaanse revolutie wil uiteindelijk breken met het kapitalisme en stuurt aan op nieuwe machtstructuren. Dat leidt onvermijdelijk tot conflicten en confrontaties met de oligarchie en met de VS. Binnen het chavistisch kamp zijn er stromingen die zo’n confrontaties liever uit de weg gaan en die liever een reformistisch pad volgen zoals de regerende arbeiderspartij in Brazilië. Deze strekking vind je vooral terug bij toplagen van de bureaucratie en bij de ondernemersklasse die het Bolivariaans project steunt. Deze groep is niet zo talrijk, maar heeft relatief veel invloed. De figuur van Chávez stond er garant voor dat deze strekking de overhand niet kreeg. Maduro zal er over moeten waken dat de leiding van het Bolivariaans proces in handen blijft van de volkslagen. De verdere uitbouw en versteviging van de PSUV zal daarbij cruciaal zijn.

Eenheid in de rangen

Politieke eenheid smeden en behouden is geen sinecure. Heel wat linkse projecten strandden omwille van verdeeldheid: Portugal, Ethiopië, El Salvador en Chili, om er maar enkele te noemen. Persoonlijke eerzucht, navelstaarderij en sektarisme zijn de gekende hardnekkige politieke virussen. Een belangrijk vaccin daartegen is de verbondenheid met de bevolking. Naarmate je de mensen waarover het gaat erbij betrekt, bereik je gemakkelijker een consensus. Een terugkoppeling naar je achterban voorkomt ook dat ideologische posities een eigen leven gaan leiden en verabsoluteerd worden. De Cubaanse revolutie heeft op dat vlak heel wat expertise opgebouwd.[1]

Petroleumafhankelijkheid

De petroleum in de ondergrond is voor de Bolivariaanse revolutie een zegen. Chávez gebruikte de grote petroleumopbrengsten om te investeren in het welzijn van de bevolking. Dankzij het zwarte goud is de levensstandaard van de onderste lagen van de bevolking er sterk op vooruit gegaan en heeft de economie zich kunnen herpakken. Dankzij de grote petroleumopbrengsten heeft men dat kunnen bereiken zonder de economische structuur grondig aan te pakken.

Eén ding is wel duidelijk, Maduro en zijn ploeg staan voor een hele krachttoer.

Maar er zijn ook belangrijke nadelen aan verbonden. Bij lage olieprijzen of acute productieproblemen klapt de economische groei in elkaar en ziet de overheid zijn budget wegsmelten. Dat is een (te) kwetsbare situatie. Bovendien vertonen olie-economieën doorgaans een lui en renteniers karakter. Kapitalisten, vooral in de financiële, vastgoed- en importsector, proberen te parasiteren op de olieopbrengsten eerder dan te investeren in productieve sectoren. Dat is natuurlijk heel nadelig voor de economische ontwikkeling van het land. De gemakkelijke olieopbrengsten zijn ook een vruchtbare voedingsbodem voor corruptie, nepotisme en politiek opportunisme.

Chávez heeft wel enkele sectoren genationaliseerd, waaronder de petroleumsector, maar tot op heden is de globale parasitaire structuur van de economie nagenoeg intact gebleven. Volgens James Petras moeten er in dat verband twee zaken gebeuren. De overheid moet nieuwe industriële projecten opzetten die gefinancierd worden door olieopbrengsten en er moeten op petroleum gebaseerde productielijnen worden uitgebouwd, zoals plastiek, chemicaliën, meststoffen, enz., die gelinkt kunnen worden aan andere productieve sectoren van de economie. 

Electorale meerderheid

Of de chavistas in de toekomst een electorale meerderheid kunnen behouden en liefst vergroten, zal afhangen van de aanpak van minstens drie kwesties die de publieke opinie beroeren: de corruptie, de inefficiëntie en vooral de criminaliteit. Het zijn deze kwesties waardoor Chávez in het nabije verleden een belangrijk pak stemmen verloren is.

De corruptie is alomtegenwoordig, het is een soort nationale sport, mede gevoed door het zwarte goud. Om dat uit te roeien moeten er controleorganen komen die effectief toezicht houden en een sluitend sanctioneringbeleid voeren. Dat is tot op heden nog veel te weinig gebeurd.

Daarnaast is er de grote inefficiëntie van het staatsapparaat. De dienstverlening van de overheid wordt geplaagd door improvisatie, incompetentie en onderprestatie. Daar kan enerzijds aan verholpen worden door betere opleiding en anderzijds door de lokale raden mee te laten beslissen in de aanwerving van allerhande openbare functies en hen ook controlebevoegdheid te geven.

Dan is er nog het zeer ernstig probleem van de criminaliteit. Ontvoeringen, afpersing, overvallen en afrekeningen tussen bendes, zijn dagelijkse kost. Op het vlak van het aantal moorden per inwoner zit Venezuela in de top tien van de wereld. Vooral de hoofdstad Caracas wordt erdoor getroffen. Hier is een dringende en drastische aanpak nodig. Dat kan bvb. door de organisatie van lokale burgerwachten in samenwerking met speciale eenheden en een betere uitbouw van de inlichtingendiensten om bendeleiders, maffiabazen en politieke medeplichtigen op te sporen en te vervolgen. Indien men deze kwestie laat aanmodderen, dreigt het draagvlak van de Bolivariaanse revolutie op termijn te verschrompelen.

Niet wie maar hoe

De sterke persoonlijkheid van Chávez was ongetwijfeld heel belangrijk voor de Bolivariaanse revolutie. Zijn afwezigheid zal zeker gevoeld worden. Maar misschien heeft men in de media in het Westen teveel gefocust op zijn figuur. Reeds tijdens zijn afwezigheid wegens ziekte bleek er een hechte ploeg klaar te staan om de zaken over te nemen.

Over de figuur van Maduro is al heel wat gespeculeerd, maar dat lijkt ons voorbarig. De toekomst zal zijn oordeel wel vellen. De meest dringende en belangrijke taak voor de nieuwe Bolivariaanse leiding is het overwinnen van de opgesomde hindernissen hierboven. Eén ding is wel duidelijk, Maduro en zijn ploeg staan voor een hele krachttoer. De wijze waarop zij met de geschetste uitdagingen zullen omspringen zal bepalen of de Bolivariaanse revolutie Chávez zal overleven, hoe ze er zal uitzien en of het socialisme van de 21ste eeuw een toekomst heeft.

Voetnoot [1] Demuynck K. & Vandepitte M., De Factor Fidel, Antwerpen 2008, p. 79.

Marc Vandepitte is publicist en Latijns-Amerikawatcher.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.