Megaprojecten dulden geen tegenspraak

Guatemala staat bol van de toeristische clichés: marktjes vol kleuren, geuren en drukte, inheemse gemeenschappen met traditionele kleding en lachende kindjes. Achter dit exotische beeld gaat echter een bittere realiteit schuil: een land waarin dagelijks zestien moorden gepleegd worden, waar onveiligheid, ondervoeding en ander onrecht welig tiert. Het is het typische verhaal van een ontwikkelingsland getroffen door enorme ongelijkheid: bijna het hele land is in handen van een oligarchie, bestaande uit een tiental families, zowel op politiek als op economisch vlak.
Zoals veel ontwikkelingslanden heeft ook Guatemala grootse plannen. Het huidige politiek-economische project van de oligarchie in het land zijn de “megaprojecten”. Om de nodige deviezen in het land te krijgen, zullen er op grote schaal mijnbouwprojecten, waterkrachtcentrales, wegen, havens, luchthavens en monocultuurplantages gebouwd worden doorheen het hele land. Hierbij te vermelden dat de producten van deze plantages grotendeels bestemd zijn voor de export, eveneens als het overschot aan elektrische energie waar de regering op gokt.
De regering hoopt een gunstig investeringsklimaat, goedkope arbeidskrachten, e.d. te kunnen gebruiken als lokkertjes voor buitenlandse bedrijven. Door de investering van deze multinationals in het energiebeleid alleen al zal de buitenlandse schuld van het land volgens berekeningen met 1835 miljoen dollar stijgen.
Het valt te betwijfelen of de ontwikkeling gebaseerd op grote infrastructuurwerken waarvoor de heersende elite lijkt te kiezen, ook echt de gemiddelde Guatemalteek ten goede zal komen. Vergeleken met andere Centraal- en Latijns-Amerikaanse landen met een gelijke of hogere armoedegraad, int Guatemala relatief lagere belastingsinkomsten. Als één van de oorzaken wordt er gewezen naar de beperkte efficiëntie van het innen van de belastingen in het land. Zo komt er van herverdeling door belastingen niet veel in huis. De Gini-coëfficiënt, die inkomensongelijkheid binnen de landsgrenzen meet, bedraagt voor Guatemala 55,1 wat wijst op een zeer hoge inkomensongelijkheid.
Een ander teken aan de wand van deze structurele ongelijkheid is de huidige dreigende hongersnood. Op dit moment bericht de Guatemalteekse pers voortdurend over droogte en over het grote aantal kinderen die door zware ondervoeding worden opgenomen in ziekenhuizen. Enkele maanden veel minder regen dan normaal heeft de gekende problemen voor de veelal arme landbouwers tot gevolg. De reactie van president Colom op deze huidige voedselcrisis is kenmerkend: hij noemt de globale economische crisis en de opwarming van de aarde als oorzaken, hoewel de echte problemen in dit land veel dieper liggen. Guatemala heeft de vierde hoogste graad van chronische ondervoeding ter wereld. Er is de ongelijkheid, onder andere qua landverdeling, en het politiek-economisch systeem gericht op het in stand houden van deze ongelijkheid.
Criminalisering van protest
Vele sociale, boeren- en inheemse organisaties verzetten zich tegen deze megaprojecten. Ze argumenteren dat deze investeringen niet gaan zorgen voor meer welvaart voor de bevolking, integendeel. Zij zien de megaprojecten als een vervolg van de historische onderdrukking van het Guatemalteekse volk, in het bijzonder de Maya-indianen. Het is niet deze soort van ontwikkeling dat ze willen. Deze tegenstand wordt echter niet gedoogd. Sociale organisaties worden niet betrokken in de beleidsvorming van de regering, erger zelfs, vele voorbeelden tonen aan dat het protest wordt afgekeurd en bestempeld als terrorisme.
In het geval van de Marlin-mijn in San Miguel Ixtahuacán koos de regering al eerder expliciet de kant van het bedrijf Montana Exploradora, een dochteronderneming van het Canadese Goldcorp. In januari 2005 werd Raúl Castro Bocel gedood tijdens een confrontatie tussen Guatemalteekse veiligheidstroepen en lokale bewoners. De 1200 ingezette soldaten en 400 politieagenten gebruikten traangas en kogels om het transport van een cylinder bestemd voor de Marlin-mijn te beschermen. Resultaat van deze actie: 1 dode en meer dan 20 gewonden.
Recenter heeft Goldcorp 8 vrouwen, inwoners van Saqmuj, San Miguel Ixtahuacán, aangeklaagd als verantwoordelijken voor het lokale protest tegen de exploratie van het bedrijf in hun gemeenschap. Het is niet de eerste keer dat Goldcorp een dergelijk proces start.
De Guatemalteekse overheid kiest voor repressie en criminalisering om het voortzetten van de exploitatie van deze mijn te garanderen. Hierbij worden nalatigheden van de staat genegeerd. Eén van deze nalatigheden is het ontbreken van een proces van consultatie van de lokale bevolking vóór de exploitatie van hun grondgebied. De Conventie 169 van de ILO (Internationale Arbeidsorganisatie), geratificeerd door Guatemala, verplicht tot overleg met de lokale inheemse bevolking. Bovendien beschikt de staat niet over de nodige technische en financiële middelen om toezicht te houden op de exploitatie van de mijn.
Internationaal seminarie over mijnbouw
In deze context van repressie en criminalisering van sociale organisaties organiseerde CATAPA het “Internationaal Seminarie El Dorado II”. Eén van de doelen van deze internationale bijeenkomst was de versterking van het Guatemalteekse middenveld. Deelnemers van basisbewegingen en partnerorganisaties uit Peru, Bolivië, Honduras en  Guatemala waren aanwezig gedurende drie weken. Er werden ervaringen over de mijnbouwproblematiek uitgewisseld, lokale leiders gevormd en contacten en samenwerking met partnerorganisaties verstevigd. Ook werd de Marlin-mijn in San Miguel Ixtahuacán bezocht, net als getroffen gemeenschappen die vlakbij wonen. Zo werd de nadelige lokale impact van deze goudmijn duidelijk door de persoonlijke getuigenissen met enkele families.
Als afsluiter presenteerden tijdens een internationale conferentie in Antigua experts hun visie op de ecologische, economische en sociale gevolgen van mijnbouw. Vele NGO’s, internationale experts, boerenorganisaties, kloostergemeenschappen, studenten en vertegenwoordigers van het Ministerie van Leefmilieu en Natuurlijke Hulpbronnen en van het Ministerie van Energie en Mijnbouw waren aanwezig op de conferentie. In totaal bracht CATAPA bracht15 landen en 52 organisaties samen rond dit thema.

Vrijdagavond 23 oktober brengen de CATAPA-enthousiastelingen verslag uit over het seminarie en de internationale conferentie over mijnbouw die deze zomer plaatsvonden in Guatemala. Dit zal plaatsvinden in Sint-Niklaas:  Feestzaal Heilige Familie, Hofstraat 15 vanaf 20 u.
www.catapa.be