‘Met bezigheidstherapie gaan we niemand integreren, geef asielzoekers écht werk’

‘Planbureau slaat alarm: slechts 35 procent asielzoekers vindt werk’, kopte het Nederlandse Elsevier vorige week. Nog diezelfde week pleitte CD&V voor vrijwilligerswerk om het integratieproces van vluchtelingen te faciliteren.

In het discours over de vluchtelingencrisis lijkt werk vandaag het grootste vraagteken. Spreidingsplan, huisvesting en opvang… Er wordt hardnekkig naar oplossingen gezocht.

Maar wat erna? De sector van maatwerkbedrijven houdt al geruime tijd een pleidooi om, naast de elementaire bed-bad-brood-aanpak, ook volwaardige tewerkstelling als fundamenteel recht te integreren.

‘Geen verplichte gemeenschapsdienst, geen vrijwilligerswerk maar écht en betaald werk.’

Geen verplichte gemeenschapsdienst, geen vrijwilligerswerk maar écht en betaald werk. Nog terwijl asielzoekers in een opvangcentrum zitten, als het even kan. Het gaat hier veelal om mensen die hun hele hebben en houden noodgedwongen achterlieten. Zij zijn weldegelijk gemotiveerd om aan de slag te gaan.

De waarde van valabel werk als katalysator in het integratieproces is niet te onderschatten. Het Nederlandse rapport dat Elsevier aanhaalt, vertaalt die stelling in een aantal aanbevelingen voor het Nederlandse beleid:

‘Er zou effectiever gebruik kunnen worden gemaakt van de periode dat asielmigranten in de centrale opvang verblijven. Vroege signalering van opleiding, arbeidskwalificaties en arbeidservaring is bevorderlijk voor een snelle integratie.’

Verder wordt gepleit voor een parallelle aanpak: ‘het leren van de taal, het krijgen van huisvesting, het volgen van een opleiding en (het vinden van) werk [moeten] niet na elkaar, maar op hetzelfde moment plaatsvinden.’

Sociale economie

De oproep vanuit onze koepel om de sociale werkplaatsen een rol te laten spelen bij de integratie van vluchtelingen en asielzoekers, wordt vooralsnog moeilijk opgepikt. Sociale economie is geen sexy materie, noch voor politici, noch voor de doorsnee pers.

‘Onze werkplaatsen lopen over van de expertise in het tewerkststellen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.’

Nochtans is activering en maatschappelijke integratie – geen onbelangrijk gegeven in deze tijden – onze dagelijkse kernopdracht in Vlaanderen. Onze werkplaatsen lopen over van de expertise in het tewerkststellen van mensen met ‘een zekere afstand tot de arbeidsmarkt’.

Dat kan gaan van langdurig werklozen tot mensen met een psychosociale problematiek of laaggeschoolden. Verschillende redenen kunnen de toegang tot de reguliere arbeidsmarkt verhinderen en aanleiding geven tot (tijdelijke of langdurige) tewerkstelling in een sociale werkplaats.

In het geval van asielzoekers en vluchtelingen, komt daar nog een taalbarrière bij. Hoewel dat uiteraard een extra verwijderingsfactor is, ligt onze focus elders. Het gaat er ons om dat dit kwetsbare individuen zijn die nood hebben aan opvang en ondersteuning, en de nodige arbeidscompetenties moeten aangeleerd krijgen.

Dat is precies waar wij in de sector op inzetten door middel van intensieve begeleiding en coaching op de werkvloer. Omdat we geloven in de intrinsieke kracht van ieder om te streven naar een zo hoog mogelijke participatie aan de samenleving. Iedereen die het succesverhaal van de kringwinkels kent, weet dat dit niet enkel te danken is aan het geslaagde hergebruik van goederen. Een even groot succes is dat dit wordt gerealiseerd door mensen die geen job vinden in de reguliere economie. De meerwaarde die we met onze sector op die manier genereren is niet gering.

Win-win

De winst voor de werknemer is vrij voor de hand liggend: hij krijgt de kans zich te ontplooien en versterkt zijn competenties. Hij bouwt sociale rechten op, krijgt toegang tot een netwerk en participeert aan de samenleving. Daarnaast zijn er ook de niet-meetbare voordelen zoals zelfwaarde, dienstbaarheid en sociale inclusie.

‘De maatschappelijke kost van arbeid in een sociale werkplaats is maar half zo groot als een voltijds werkloze financieren.’

Voor de samenleving is tewerkstelling van asielzoekers in sociale werkplaatsen ook een verhaal van winst: door arbeid dragen ze bij aan ons solidair systeem van sociale zekerheid, het creëert wederkerigheid. Niet onbelangrijk is dat door de economische activiteit de afhankelijkheid van overheidsmiddelen verlaagt.

De manifeste meerwaarde van tewerkstelling leidt m.a.w. tot een lagere kost – lees: besparing – voor de samenleving. De maatschappelijke kost van arbeid in een sociale werkplaats is maar half zo groot als zouden mensen ‘voltijds werkloos’ gefinancierd worden.

En los van de individuele en maatschappelijke winst is er ook een economische meerwaarde: het maatschappelijk belang van de sociale economie (kringwinkels, het groenonderhoud van publieke ruimtes etc.) heeft groeimarge. De geïnvesteerde overheidsmiddelen worden ruimschoots gecompenseerd door het wegvallen van de steunmaatregelen voor asielzoekers en de extra inkomsten uit diverse taken. Onze sociale kosten-batenanalyse toont het directe terugverdieneffect. Een lange lijst aan latente voordelen suggereert dat de positieve effecten zelfs nog talrijker zijn.

Structurele oplossingen

Uit bevraging van onze sector blijkt dat sociale werkplaatsen de komende drie jaar 1600 jobs kunnen creëren. Alleen het gebrek aan overheidsfinanciering tempert de ondernemingsgeest van onze bedrijven.

Een substantieel volume potentiële tewerkstelling wordt daardoor onbenut gelaten. Wij reiken de bevoegde ministers de hand: laat deze vorm van tewerkstelling (een deel van) het antwoord zijn op het complexe debat van de vluchtelingencrisis. Laten we vooral geen nieuwe maatregelen initiëren en financieren als er reeds voldoende structurele oplossingen bestaan. Onze sector biedt een tewerkstellingsmaatregel die voor een groep met veel arbeidspotentieel een opstap naar een nieuw leven kan betekenen.

We herhalen tot slot met klem: vrijwilligerswerk en gemeenschapswerk leiden noch tot een goede job, noch tot echte integratie. Bovendien laat de aard van de jobs het competentiepotentieel van (hoog)opgeleide vluchtelingen vaak onbenut. Anders gezegd: met bezigheidstherapie gaan we mensen niet integreren. Wel integendeel.

Geef onze sector een mandaat om een valabele vorm van tewerkstelling aan de integratie van asielzoekers te koppelen. Wat volgt is een genuanceerd en betaalbaar verhaal waaruit op organische wijze afdwingbare wederzijdse rechten en plichten voortvloeien.

Eva Verraes is directeur van het SST, de werkgeversfederatie van sociale werkplaatsen.