Millennials in Indonesië pikken de elitaire zelfbediening niet langer

Kris Vanslambrouck (11.11.11)

03 oktober 2019
Opinie

Een wereldvreemd parlement en een president die het verschil kan maken

Millennials in Indonesië pikken de elitaire zelfbediening niet langer

Millennials in Indonesië pikken de elitaire zelfbediening niet langer
Millennials in Indonesië pikken de elitaire zelfbediening niet langer

De laatste weken stromen de straten van Jakarta en andere grote steden in Indonesië vol met jonge tot erg jonge demonstranten. Aanleiding: het uittredende parlement voert op een drafje allerlei wetten door die niets doen aan de problemen van gewone mensen. Tijd voor een nieuwe “Reformasi”.

De laatste weken stromen de straten van Jakarta en andere grote steden in Indonesië vol met jonge tot erg jonge demonstranten. Op woensdag 2 oktober trokken ook de vakbonden de straat op in Indonesië. Aanleiding voor de onverwachte protesten: het uittredende parlement voert op een drafje allerlei wetten door, die niets doen aan de problemen waarmee gewone mensen geconfronteerd worden.

Het lijkt op een herhaling van 1998, het jaar van de Reformasi. Toen eisten tienduizenden studenten, arbeiders en mensenrechtenactivisten het aftreden van de dictator Soeharto. Soeharto bezweek onder deze druk en de eerste vrije verkiezingen in ruim dertig jaar waren een feit.

De huidige onvrede lijkt sterk op die van twintig jaar terug. Er leeft een wijdverspreid gevoel dat de democratie onder druk staat en dat de greep van het leger en de elite op het politieke leven strakker wordt.

Plotse parlementaire haast

De protesten worden getriggerd door een vreemde kronkel in de parlementaire wetten van Indonesië. Bij ons wordt het parlement veertig dagen voor verkiezingen ontbonden. Maar in Indonesië vonden die verkiezingen plaats in april, en het oude parlement bleef zetelen tot vorige maandag, 30 september. Bijna een half jaar later, dus.

Niet-herkozen parlementsleden konden nog snel een hoop omstreden wetten doorvoeren.

Het Indonesische middenveld ervaart sowieso een enorme kloof tussen henzelf en deze verkozenen van het volk. En op een moment dat deze verkozenen geen enkele rekenschap meer moeten geven aan het volk, neemt die afstand nog toe. De helft van de parlementsleden werd immers niet herverkozen in april.

Dat verklaart mee waarom het parlement op het einde van zijn vijf jaar durende mandaat er nog snel een paar controversiële wetten wou doordrukken. Een hervorming van de Commissie voor Corruptiebestrijding, van het het strafwetboek en van de mijnbouwwet, een nieuwe landwet, een waterwet.. Het kon niet op.

Strijd tegen corruptie onder druk

De meest omstreden wet is die over corruptiebestrijding en de hervorming van een van de meest gerespecteerde overheidsinstanties, de KPK. De KPK is hét product van de Reformasi; ze werd in 2002 opgericht om corruptie te voorkomen en te bestrijden, en kreeg belangrijke bevoegdheden om diepgravende onderzoeken te voeren en verdachten te arresteren.

De KPK heeft in de afgelopen jaren honderden parlementsleden, ministers, rechters, militairen en anderen in verdenking gesteld. Velen werden uiteindelijk ook veroordeeld. De commissieleden werken vaak nauw samen met klokkenluiders en met het middenveld. Zij brengen zaken aan, die dan door KPK verder onderzocht worden.

Door de nieuwe KPK-wet wordt hun macht flink ingeperkt en krijgt de instelling eerder een preventieve functie. Ook de recente benoeming door het parlement van de nieuwe voorzitter, Firli Bahuri, is controversieel. Ruim vijfhonderd KPK-ambtenaren hebben zich openlijk uitgesproken tegen deze benoeming, omdat hij als KPK-staf de ethische gedragscode niet heeft gerespecteerd.

Millennials op straat

De controversiële wetten en in het bijzonder het kortwieken van de KPK waren de aanleiding voor studenten om duidelijk te maken dat de hervormingen van twintig jaar geleden hen na aan het hart liggen. Het begon met een demonstratie in de studentenstad Yogjakarta, maar het protest verspreidde zich in geen tijd naar Jakarta en andere grote steden in het land.

‘5000 academici en leerkrachten riepen hun studenten op om op straat te komen.’

Dat is een verrassing voor velen, ook voor de meer activistische middenveldorganisaties. Alien Khalid, campagneleider van Walhi (Friends of the Earth Indonesia), is aangenaam verrast door de acties van de studenten: ‘Deze generatie van millennials wordt algemeen gezien als minder politiek geëngageerd, maar ze blijken toch nog steeds op cruciale momenten op te komen voor hun rechten en waardigheid.’

‘Corruptie is nog een van de grote kwalen van dit land en is een privilege van de elite’, zegt Khalid. ‘Als deze elite zich nu nog meer gaat afschermen, dan komen we op straat. Een petitie voor het behoud van de KPK werd ondertekend door maar liefst 5000 academici en leerkrachten. Zij riepen hun studenten op om op straat te komen, dat was een grote steun. Ook de acties in de straten van Hongkong zijn een inspiratiebron.’

Wereldvreemde politici

Merah Johansyah van Jatam (Mining Advocacy Network) beaamt dat. Hij ziet nog redenen waarom vooral jongeren zich aangesproken voelen: ‘Dit parlement heeft zich nauwelijks ingelaten met zaken waar mensen echt van wakker liggen, zoals armoede, gezonde lucht, de klimaatcrisis, geweld tegen vrouwen, de toenemende intolerantie, enzovoort.’

Ook leerlingen uit het secundair en technisch onderwijs protesteren. ‘Dat is nieuw.’

‘Het houdt zich liever bezig met zichzelf te plezieren, en zich te moeien met het leven van anderen. De recente herziening van het strafwetboek resulteerde in 18 controversiële bepalingen, zoals het strafbaar maken van seks buiten het huwelijk, strengere regels voor abortus en andere zaken die nauw aanleunen bij de sharia.’

Wat Merah ook is opgevallen, is de betrokkenheid van leerlingen uit het secundair en technisch onderwijs. ‘Dit is nieuw. Traditioneel zijn het de universiteitsstudenten die op straat komen en is er ook een grote opkomst van scholieren. Die laten dan meestal van zich horen door gevechten of akkefietjes tussen gangs van diverse scholen. Maar nu verenigden ze zich en gingen ze samen de strijd aan met de politie. Zij waren verontwaardigd over het brutale optreden van de politie bij de eerste demonstraties. Er vielen zelfs twee doden.’

‘Wij proberen hen ook meer inhoud mee te geven via oproepen op de sociale media. De arrestatie van filmmaker-activist Dandhy Laksono heeft de verontwaardiging nog aangewakkerd. Zijn recente documentaire Sexy Killers was een slag in het gezicht van de politieke en zakelijke elite. Na zijn tweets over het studentenprotest en racisme in de provincie Papoea en over het repressieve optreden van de veiligheidstroepen, werd hij opgepakt voor ondervraging op beschuldiging van hatespeech.’

En wat doet de president?

Alien en Merah hopen dat de protesten zullen aanhouden. Er is een lijst met zeven eisen waarover de studenten willen onderhandelen met de president. Daar horen onder andere bij:

  • de stopzetting van de militaire bezetting van Papoea;

  • het intrekken van alle controversiële wetten;

  • het aanpakken van de bosbranden;

  • het bestraffen van de verantwoordelijke bedrijven;

  • een einde aan de criminalisering van activisten.

‘Met dit eisenpakket kunnen we de president het leven lastig maken. Hij staat onder druk van zijn eigen partij om niet op de eisen in te gaan, maar kan het zich eigenlijk ook niet permitteren om die compleet te negeren.’

‘Daarom is het belangrijk om het momentum te houden en blijvend druk op de ketel te zetten. Op 20 oktober gaat de tweede ambtstermijn van Joko “Jokowi” Widodo van start. Hij kan het verschil maken door afstand te nemen van het eliteparlement en de eisen en verzuchtingen van de gewone Indonesiër ter harte te nemen. Het intrekken van de KPK-wet zou alvast een eerste moedig gebaar zijn.’

Kris Vanslambrouck is regioverantwoordelijke voor Zuidoost-Azië bij 11.11.11.