Na de verkiezingen start het harde werk voor burgerorganisaties in Zimbabwe

Zimbabwe trekt vandaag naar de stembus. Sinds de staatsgreep vorig jaar president Mugabe dwong tot aftreden, zijn veel restrictieve wetten nog steeds geen haar versoepeld. Zal een nieuwe leider de nodige vrijheid voor Zimbabwe kunnen garanderen, vraagt Teldah Mawarire van Civicus zich af?

Voor veel kiezers in Zimbabwe is het een enigszins surrealistische ervaring om vandaag hun stem uit te brengen. Voor het eerst sinds de onafhankelijkheid van het land zal het immer aanwezige gezicht van Robert Mugabe hen niet vanop het stembiljet aanstaren.

Die nieuwe ervaring voedt misschien de hoop op positieve verandering bij sommigen, toch was de weg naar de algemene verkiezingen ook bezaaid met valkuilen en verkiezingsonregelmatigheden, net zoals voorheen.

Repressie

Voor de strijdbare civil society is vooral het feit dat de repressieve wetten nog niet werden aangepakt die tegen hen werden gebruikt sinds de militaire coup acht maanden geleden, een reden tot zorg.

Hoewel de cijfers het beeld schetsen van een competitieve race, betekent het niet dat de omstandigheden ter plaatse gunstig zijn voor eerlijke en geloofwaardige verkiezingen.

Deze stembusgang valt moeilijk in te schatten. Uit de laatste peiling van denktank Afrobarometer vorige maand bleek dat de regeringspartij Zanu-PF 42 procent van de stemmen zou krijgen. De grootste oppositiepartij, de Movement for Democratic Change (MDC) zou 31 procent halen en de stemintenties van de resterende 26 procent van de kiezers waren onbekend.

Hoewel deze cijfers het beeld schetsen van een competitieve race, betekent het niet dat de omstandigheden ter plaatse gunstig zijn voor eerlijke en geloofwaardige verkiezingen.

Huidig president Mnangagwa, de voormalige veiligheidschef van Mugabe die de macht greep na de staatsgreep vorig jaar, is wanhopig op zoek naar een overwinning om het etiket van ‘coupleider’ van zich te kunnen afschudden.

Onregelmatigheden

De oppositie, velen met een onrustig en woelig verleden, heeft nieuwe energie geput uit de komst van de jeugdige leider, Nelson Chamisa. Een overwinning is echter broodnodig om te voorkomen dat hij opnieuw wordt gedegradeerd tot louter ineffectiviteit.

Wat allicht vaststaat, is dat de uitkomst van de stemming zal worden betwist en misschien zal worden uitgevochten in de rechtbanken, zo niet in de straten.

Veel Zimbabwanen maken zich zorgen over onregelmatigheden en zaken die niet transparant zijn verlopen met betrekking tot de kiezerslijsten en de geldigheid van profielen van sommige kiezers.

Er zijn ook vragen gerezen over de onafhankelijkheid van de uitvoerders van de peiling, de verkiezingscommissie van Zimbabwe, en sommigen beweren ook dat het afdrukken van het stembiljet gebeurde zonder overleg met alle strijdende partijen.

Maatschappelijk middenveld

Hoewel er relatieve rust heerst in Zimbabwe en er geen sprake is van politiek gemotiveerd geweld zoals dat wat de verkiezingen in Zimbabwe sinds het jaar 2000 al heeft achtervolgd, blijven de omstandigheden ongunstig wat betreft zaken zoals de vrijheid van vergadering, vereniging en meningsuiting.

De Democratische Republiek Congo is momenteel de enige natie in Afrika die de slechtste beoordeling krijgt; ‘gesloten’.

Voor de staatsgreep beoordeelde Civicum Monitor, de tool die bedreigingen voor het maatschappelijk middenveld in alle landen volgt, de openbare ruimte in Zimbabwe als ‘onderdrukt’. Die beoordeling is slechts één stap verwijderd van de slechtste beoordeling: ‘gesloten’. De Democratische Republiek Congo is momenteel de enige natie in zuidelijk Afrika die als ‘gesloten’ wordt aangeduid.

Aan de vooravond van de verkiezingen blijven de restrictieve wetten onaangetast en nog niet in lijn gebracht met de grondwet die het land in 2013 heeft aangenomen. Dat doet twijfel ontstaan over het vermogen van het land om ​​echt geloofwaardige en eerlijke verkiezingen te houden.

Media geviseerd

Deze strenge wetgeving omvat onder meer de Wet inzake toegang tot informatie en bescherming van de privacy (AIPPA), die werd ingezet om journalisten te viseren en te vervolgen. Onder AIPPA is het verplicht voor alle mediahuizen, buitenlandse en lokale journalisten om zich te laten registreren onder strenge vereisten en tegen een dure kostprijs. Zelfs niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) die publicaties maken voor een klein of gespecialiseerd publiek, moeten over een licentie beschikken.

Een andere wet die hervormd dient te worden, is de Broadcasting Services Act, die in zijn huidige vorm een ​​belemmering vormt voor de vrijheid van de media en de groei van onafhankelijke media. Ze wordt door de overheid gebruikt voor politieke inmenging in de nieuwssector.

Hoewel de politieke oppositie grotendeels bijeen is gekomen met minder administratieve en fysieke inmenging van veiligheidsagenten na de val van Mugabe, blijft ook de Wet op Publieke Orde en Veiligheid (POSA) een grote zorg.

Verder kent het land rigide bepalingen die het recht om te vergaderen en te protesteren schenden. Zo is het bijvoorbeeld nodig om de politie schriftelijk op de hoogte te brengen van een geplande demonstratie en heeft die de macht om een ​​bijeenkomst drie maanden lang te verbieden indien ze van mening is dat de openbare veiligheid in gevaar is.

Ngo’s zullen nog veel werk moeten verrichten om de wet inzake registratie en werking van hulporganisaties te wijzigen. De Wet op het Particulier Vrijwilligerswerk (PVO) creëert een web van bureaucratische rompslomp die drie maanden tot een jaar kan aanslepen. Organisaties die homorechten beschermen, zijn niet in staat om openlijk te werken en vereisen specifieke wetgeving die hun bestaan ​​en werking mogelijk maakt.

Mensenrechten

En natuurlijk blijft er het flagrante gebrek aan bescherming voor verdedigers van de mensenrechten die de dupe zijn geworden van brutale aanslagen onder Mugabe. Voor deze gemeenschap wekt het zeer weinig vertrouwen dat er nog steeds geen zinvol onderzoek werd gedaan naar het geval van Itai Dzamara, een activist die op 9 maart 2015 is verdwenen.

Hoe de verkiezingsuitslag ook zal uitdraaien, het maatschappelijk middenveld heeft veel werk dat essentieel is om de opvolgers van Mugabe aan de belofte te houden om de vrijheid van het maatschappelijke leven in Zimbabwe meer te garanderen. Dat is ontzettend hard nodig.

Teldah Mawarire werkt voor Civicus en is pleitbezorger voor een sterk maatschappelijk middenveld.