NGO’s aan de leiband: er waait een spook van onvrijheid door Europa

Eind 2016 diende Markus Pieper in de parlementaire commissie begrotingscontrole, waar ik zelf lid van ben, een initiatiefrapport in over de Europese financiering van niet-gouvernementele organisaties (ngo’s).

Al heeft zo’n rapport weinig tot geen wetgevende waarde, toch was het een duidelijk politiek signaal vanuit de christendemocratische Europese Volkspartij EVP, tot nader orde de grootste politieke familie (EVP) van het Europees Parlement. Is dit waar de Europese Christendemocratie anno 2017 voor staat? Als dat zo is, is dat een reden om vele alarmbellen te doen afgaan. Want de teneur van het rapport-Pieper lijkt verdacht veel op de houding van de Hongaarse leider Viktor Orbán en de Poolse Recht en Rechtvaardigheid-partij (PIS): ‘Wie niet voor ons is, is tegen ons. En al wie ons tegenspreekt, moet worden drooggelegd of toch zeker het leven moeilijk gemaakt’.

De teneur van het rapport-Pieper lijkt verdacht veel op de houding van de Hongaarse leider Viktor Orbán en de Poolse Recht en Rechtvaardigheid-partij (PIS)

Het is een manier van denken die we wereldwijd – en helaas ook in Europese middens – steeds vaker zien met “de renaissance van de autocratische macho-leider” die de bevolking van één of ander groot Europees land over enkele jaren wél in de armen van een extreemrechtse president of regeringsleider zou kunnen drijven.

In een democratie gaat het in essentie over het georganiseerde meningsverschil, het verdedigen van mensenrechten, om tegenspraak en het recht op het uiten van afwijkende meningen van minderheden of actiegroepen. In een gezonde democratie zullen zij die tijdelijk de macht hebben ook hun tegenstanders (financieel) ondersteunen.

Waar gaat dat fameuze rapport Pieper precies over? Hij zegt dat hem te doen is om ‘meer transparantie in de financiële winkel van ngo’s’. Daar kan niemand tegen zijn. Er is terecht een groeiende roep om meer transparantie en het afleggen van verantwoording. Na grondige lectuur wordt snel duidelijk waar het Pieper écht om te doen is: het muilkorven van al te kritische maatschappelijke organisaties op uiterst dubieuze gronden. Ngo’s moeten alleen gefinancierd worden door de EU – zo vindt Pieper – als zij zich bezighouden met activiteiten die in lijn liggen van het EU-beleid, inclusief ‘de Europese doelstellingen van strategisch commerciële aard of veiligheidsbeleid’.

Lees: al die organisaties die kritiek hebben op bijvoorbeeld de onderhandelingen over vrijhandelsakkoorden als TTIP of CETA, of op het Europees migratiebeleid, moeten een toontje lager zingen, zoniet: geen Europese financiering meer. Nu is financiering voor vele ngo’s – groot en klein – altijd al een achillespees omdat hun werking vaak deels afhangt van overheidssubsidies. Daarom is het rapport–Pieper een (niet zo) subtiele manier om hun kritische zin in te dammen door te dreigen met minder ondersteuning.

Orbanesque

Op 26 april 2017 kwam Viktor Orbán naar de plenaire vergadering van het Europees Parlement om te debatteren over de jongste Hongaarse wetgevingsvoorstellen. Orbán wil de regels voor universiteiten aanpassen, om buitenlandse inmenging (lees: financier en tegenstander George Soros) te beperken. Orbán wil een “anti-Brussel”-referendum.

De grootste zijn en blijven en de politieke macht daaraan verbonden, daar gaat het om bij de EVP, ten koste van alles.

Ook de buitenlandse financiering van ngo’s staat onder druk want dat zou de veiligheid van de Hongaarse Staat in gevaar brengen. Orbán kreeg bakken kritiek over zijn hoofd in het EP, al liet de EVP hem en zijn Fidesz-partij niet vallen. De grootste zijn en blijven en de politieke macht daaraan verbonden, daar gaat het om bij de EVP, ten koste van alles.

Intussen dienden enkele politieke fracties in het EP een resolutie in die volgende week in Straatsburg gestemd wordt. De tekst toont met talloze en zeer gefundeerde voorbeelden en argumenten aan dat in het Hongarije onder Orbán de rechtsstaat de facto wordt ontmanteld. Hongarije gleed af naar een EU-lidstaat waarin de Europese fundamentele vrijheden (die elk lid van de EU in principe onderschrijft via de Europese wetgeving) niet meer gelden. Dat is in strijd met de essentie van de EU zelf. En dan maar blaffen tegen de Le Pen’s van deze wereld.

Christenbroeders?

Terug naar het rapport Pieper. Onze kritiek is dat zijn rapport verdacht veel lijkt op het Orbán-beleid Orbán t.a.v. ngo’s. Dat beleid werd overigens daags na Orban’s bezoek in Brussel op 27 april ook bekritiseerd door de Mensenrechtenrapporteur van de Raad van Europa in een gepeperde brief aan de voorzitter van het Hongaarse parlement. De Raad van Europa vraagt de Hongaarse ngo-wet af te keuren. Maar Orbán’s partij Fidesz heeft een absolute meerderheid, dus Orbán doet wat hij wil.

De partij Fidesz heeft een absolute meerderheid, dus Orbán doet wat hij wil.

In een lange brief van de Hongaarse Fidesz- parlementsleden aan hun EVP-broeders en -zusters, bevestigen ze dat ook: ‘Als ngo’s deel willen uitmaken van het politieke debat, dan moeten ze duidelijk maken wie hen financiert, een kwestie van transparantie. Dat is hetzelfde als wat we hier in het EP proberen doen, via het rapport Pieper bijvoorbeeld.’

De Fidesz-parlementsleden noemen hun leider Orbán de “voorvechter van politieke vernieuwing” en stellen dat we niet zo moeten opschrikken van de “parler vrai” die we vanuit de Hongaarse politiek horen: ‘Wij houden nu eenmaal niet zo van de technocratische taal van westerse politici, die hen verkiezingen doet verliezen.’

Het is heel concreet de kritiek van ngo’s op het vluchtelingenbeleid van Orbán, dat hem een doorn in het oog is. Zoals bekend voert Hongarije een snoeihard migratiebeleid. Sinds de nieuwe asielwetgeving van 2015 wordt in Hongarije bijna 92% van alle asielaanvragen afgewezen, vluchtelingen worden als beesten opgesloten in detentiecentra, of ze worden met bruut geweld terug richting Servië gejaagd.

Hier een parallel met Pieper: als maatschappelijke organisaties en activisten je beleid documenteren, vastleggen en openlijk bekritiseren, dan is er niks mis met je beleid, maar met de boodschapper. Die moet je muilkorven en dan is het probleem opgelost. In vroeger tijden noemden we dat een dictatuur. Pieper wil dat ngo’s de strategische belangen van de EU niet in gevaar brengen.

Israel – Palestina

Een andere beweegreden van Pieper is het feit dat vanuit Israel al vele jaren misnoegen bestaat over het feit dat de EU vele Palestijnse ngo’s – zoals Al Haq, PCHR, Adameer en FIDH - subsidieert. De Israelische organisatie “ngo-Monitor” probeert al jaren deze Europese financiering van Palestijnen droog te leggen door te stellen dat het eigenlijk om terroristen gaat. ngo-Monitor wordt in het rapport van Pieper ook vermeld als objectieve bron. Er zijn betrouwbare bronnen die ons melden dat het rapport Pieper zelfs integraal geschreven is door een consultant van ngo-Monitor, een praktijk die bij de EVP wel vaker zou voorkomen.

Ngo-monitor is volgens experten niet veel meer dan een public relations-vehikel om het ultra-nationalistische beleid van de rechtse Israëlische regering te promoten.

Ngo-monitor is volgens experten niet veel meer dan een public relations-vehikel om het ultra-nationalistische beleid van de rechtse Israëlische regering te promoten. Ngo-Monitor en Pieper zouden een interparlementaire werkgroep willen oprichten met leden van de Knesset en het EP om ‘toezicht te houden’ op de Europees-Israelische relaties en financiering. Want volgens ngo-Monitor financiert Europa Palestijnse ‘organisaties die geweld legitimeren onder de noemer van ‘verzet’.’

Het lot van het rapport-Pieper? We hebben dat voorlopig in een grote vrieskast kunnen steken. Dankzij een coalitie van Europese ngo’s en progressieve politici konden we in de Commissie Begrotingscontrole vorige week afdwingen dat de Europese Rekenkamer eerst een echt objectief rapport over de financiering van ngo’s zal opstellen. Pas daarna beslissen we of er nood is aan politieke actie.

De heer Pieper ontving nogal veel tegenwind en zijn broeders en zusters in de CDU zagen wellicht in dat het in het licht van de komende Duitse parlementsverkiezingen wellicht niet zo’n goed idee was om Orbanesque-voorstellen te lanceren.

Ik ben er redelijk gerust in dat het rapport Pieper niet teveel meer zal piepen. Waar ik niet gerust in ben, is de houding van de grootste politieke familie van Europa. Want deze praktijken doen ook wat denken aan hoe Manfred Weber, de leider van de Christendemocraten, onlangs in De Standaard reageerde op het gesjoemel bij eurosceptische en extreemrechtse Europese partijen: ‘Pak ze hun geld af.’

Hoezeer ik die eurosceptische en extreemrechtse Europese partijen ook verafschuw, dat is niet hoe we in een democratie met elkaar moeten omgaan.

Bart Staes is europarlementslid voor Groen