Geloofwaardigheid is het belangrijkste kapitaal

Enkele weken geleden stootte MO* in zijn zoektocht naar nieuws op een rapport over voedselonzekerheid in arme landen, opgesteld door de ngo ActionAid. Vandaag stellen we vast dat de informatie uit het rapport niet zo waardevol en betrouwbaar blijkt als eerst aangekondigd. Zowel de onderzoekers als de journalistiek hebben boter op het hoofd.

  • ActionAid De lijst van landen die het kwetsbaarst zijn voor voedselcrisissen, gebaseerd op bestaande hongerproblemen en gevoeligheid voor klimaatverandering, uit het rapport van ActionAid. De hoge kwetsbaarheid van Zuid-Afrika en India trok de aandacht, maar blijkt het resultaat van een kromme berekeningswijze. ActionAid

‘Voedselcrisis onafwendbaar in Zuid-Afrika?’: de titel prijkte in gedachten reeds boven het artikel nog voor er een letter op papier stond. De cijfers waren immers duidelijk: het land van Jakob Zuma bleek zeer kwetsbaar voor voedselcrisissen, zo gevoelig zelfs dat enkel Congo en Burundi nog meer op hun hoede moeten zijn, aldus het rapport. Volgens de gepubliceerde rangschikking ziet de Zuid-Afrikaanse toekomst er somberder uit dan die van pakweg Haïti of Sierra Leone. Ook India had het niet getroffen en stond op de zevende plaats in een lijst van 28 arme landen.

De ‘kwetsbaarheidsindex’ werd opgesteld door ActionAid, een internationale ngo die actief is in meer dan veertig landen en haar hoofdzetel heeft in Johannesburg, Zuid-Afrika. De lijst is het meest opvallende onderdeel van het rapport 7 Billion on the Brink, dat op 10 oktober wereldkundig gemaakt werd. Het waarschuwt dat de voedselvoorziening onder druk komt te staan door de drievoudige crisis van klimaatverandering, stijgende voedselprijzen en land- en grondstoffenproblemen.

Kwetsbaarheid = honger + landdegradatie

Omwille van het gezag van de auteur – ActionAid is een gevestigde naam in de ngo-wereld – en de belofte van nieuw, eigen onderzoek, pikte ook MO* het rapport meteen op. Pas toen we het later opnieuw ter hand namen, viel de slechte ranking van Zuid-Afrika op. Omdat we hier in de oorspronkelijke berichtgeving niet dieper op ingegaan waren, besloten we om er een nieuw artikel aan te wijden. Vergeet immers niet dat Zuid-Afrika tot de Brics-landen behoort, een acroniem waarmee Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika worden bedoeld, zeg gerust de nieuwe generatie groeilanden.

Om de kwetsbaarheid voor toekomstige voedselcrisissen te bepalen, koppelen de onderzoekers van ActionAid de huidige voedselproblemen aan de actuele grondproblematiek in het land. Eenvoudig gezegd komt het erop neer dat, volgens de auteurs, de hedendaagse situatie in de toekomst enkel kan verslechteren als gevolg van de klimaatverandering. Die zal de druk op land immers doen toenemen en de voedselprijzen de lucht injagen. 

Zuid-Afrikaanse appels en Chinese peren

Zuid-Afrika bezet de derde plaats in deze kwetsbaarheidsindex. Volgens de cijfers in het rapport is vooral de huidige voedselproblematiek in het land verantwoordelijk voor die slechte positie. Hoewel het vast staat dat Zuid-Afrika problemen kent op dat vlak – een kwart van de kinderen onder vijf jaar heeft bijvoorbeeld een afwijkend groeipatroon door ondervoeding – is het moeilijk te geloven dat de situatie er slechter is dan in Bangladesh dat een betere plaats bezet in de lijst.

De verklaring voor de slechte positie ligt in de manier waarop de lijst berekend werd. De onderzoekers vergeleken de prestaties van een land namelijk met de scores van landen uit dezelfde inkomenscategorie (berekend aan de hand van het Bruto Nationaal Inkomen per hoofd). Concreet presteert Zuid-Afrika volgens ActionAid slecht omdat Brazilië, een vergelijkbaar land qua inkomen, het goed doet. Anders gezegd en nagenoeg letterlijk gekopieerd uit het rapport: hoewel Zuid-Afrika hetzelfde hongerniveau heeft als China, krijgt het toch een slechtere score dan de Aziaten omdat het tot een andere, hogere inkomensgroep behoort.

Het spreekt voor zich dat een rangschikking die op deze wijze tot stand komt weinig waarde of betekenis heeft. Het feit dat een land tot een andere inkomenscategorie behoort, beïnvloedt immers op geen enkele manier de uiteindelijke kwetsbaarheid van dat land. Het is jammer dat het punt dat ActionAid wil maken over de drievoudige crisis – overigens een relevante kwestie die zeker aandacht verdient – gestaafd wordt met onderzoek dat het gewenste niveau niet haalt.

‘Zuid-Afrika moet beter kunnen’

ActionAid verdedigt de index en de manier waarop ze berekend werd. Onderzoekster Leora Casey begrijpt de kritiek, maar rechtvaardigt de aanpak: ‘We deden dit omdat we de hongerproblemen in Zuid-Afrika maar moeilijk kunnen accepteren. Met zijn inkomensniveau moet het land veel beter kunnen. Bovendien wilden we een zekere continuïteit bewaren met onze vorige rapporten die het klimaat niet in rekening brachten.’

Volgens Casey heeft de kwetsbaarheidsindex zeker haar nut: ‘De index geeft het rapport een toegevoegde waarde door aan te tonen hoe gevoelig de landbouwsector in sommige landen écht is voor klimaatverandering.’ Toch is net het tegenovergestelde waar en stelt de ranking de kwetsbaarheid helemaal niet correct voor. De persoonlijke teleurstelling van ActionAid over de situatie in Zuid-Afrika lijkt hier de bovenhand te halen op een objectieve weergave van de gegevens.

Gedeelde verantwoordelijkheid

Slotsom: MO* publiceerde drie weken geleden een artikel over een rapport dat bij nader inzien weinig betrouwbaar blijkt, waarvoor onze excuses. De kwestie roept evenwel opnieuw de vraag op hoe de journalistiek moet omgaan met de stroom aan informatie die ze dagelijks binnenkrijgt, filtert en liefst zo snel mogelijk deelt met haar publiek.

Zowel de auteurs van het rapport als de journalist van het artikel delen hier de verantwoordelijkheid. De eerste omdat ze een gammel onderzoek de wereld instuurden, de tweede omdat hij zich niet meteen de nodige vragen stelde. In dit geval kon de fout later rechtgezet worden, maar het gebeurt ongetwijfeld wel vaker dat door de overvloed aan rapporten en de tijdsdruk die eigen is aan de huidige journalistieke werkwijze twijfelachtige of ronduit foute informatie toch verschijnt in de media.

De journalistiek is het aan haar status verplicht om steeds maximaal te verifiëren wat ze onder ogen krijgt. Maar ook de leveranciers van rapporten en cijfers doen er goed aan hun huiswerk zo goed mogelijk te maken. Want op de langere termijn is ook voor hen geloofwaardigheid het belangrijkste kapitaal.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.