Protesteren tegen Monsanto of tegen lakse overheden?

Dat Monsanto als speler in een vrije markteconomie massaal investeert in de ontwikkeling van ggo’s en er alles aan doet om die te slijten, dat kan bezwaarlijk verbazing wekken. Wat wel verbaast, is dat die bedrijven vrij spel krijgen om een disproportionele machtspositie uit te bouwen waarbij ze de natuur patenteren en de keuzevrijheid van boeren en consumenten aan banden leggen.

Gelegaliseerd oligopolie

De voorbije jaren startten de concurrentiewaakhonden in de EU en de VS procedures tegen Microsoft, Google, Intel en enkele bedrijven uit de energiesector omwille van mogelijke misbruiken van hun dominante marktpositie. De grote zaaigoedbedrijven bleven grotendeels buiten schot, waardoor een vijftal bedrijven op geen vijftien jaar tijd een gelegaliseerd oligopolie kon vestigen via honderden overnames.

In de VS zijn de gevolgen het meest zichtbaar. Alleen al voor soja-zaad bezit Monsanto er een martkaandeel van meer dan 90%. Zo ontstaat een kanjer van een selffulfilling prophecy: er wordt enkel nog geïnvesteerd in onderzoek naar ggo-zaden, want er is geen markt meer voor traditioneel veredelde zaden. Boeren in de VS kunnen niet meer kiezen voor andere zaden, want die zijn amper nog beschikbaar. Consumenten kunnen niet meer kiezen om geen producten met ggo’s te kopen. De biodiversiteit verschrompelt samen met de keuzevrijheid.

Overheden verzaken aan kerntaken

Een overheid moet de keuzevrijheid en de goede werking van de markt beschermen. Waar een gezonde marktwerking in gevaar is, betekent dat overnames tegenhouden en bedrijven verplicht opsplitsen. Het betekent ook de reikwijdte van patenten inperken waar ze voorbij gaan aan de belangen van de samenleving.

Overheden hebben ook de taak om zelf mee te investeren in technologie die voordelen schept voor landbouwers én samenleving. Professor Pablo Tittonell maakte er het centrale thema van tijdens zijn inaugurele rede bij zijn aanstelling aan de universiteit van Wageningen. Landbouw staat in het Noorden voor de uitdaging om haar ecologische voetafdruk en afhankelijkheid van fossiele brandstoffen terug te dringen. In het Zuiden bestaat de uitdaging erin de productiviteit op te drijven en inkomens te genereren voor arme boeren. Beide doelstellingen vergen volgens Tittonell een nieuwe wetenschap die onderzoek verricht naar de beste landbouwpraktijken en -processen die daarvoor nodig zijn.

Het resultaat van dergelijk onderzoek is nieuwe kennis die iedere landbouwer vrij kan toepassen. Dat maakt zulk onderzoek per definitie oninteressant voor commerciële bedrijven. Hun onderzoek moet vooral nieuwe producten voortbrengen die jaar na jaar opnieuw aangekocht moeten worden — wat vanuit het standpunt van een bedrijf perfect te begrijpen is.

Hoopvol signaal

Je kan dus niet verwachten van commerciële bedrijven dat ze onderzoek doen naar bijvoorbeeld nieuwe systemen van teeltrotatie, want die zijn niet te patenteren. Zulke kennis is een gemeenschappelijk goed en dus een taak van de overheid. De realiteit toont helaas dat de schaarse middelen die overheden over de hele wereld investeren in landbouwonderzoek grotendeels stromen naar onderzoek dat eerder de belangen van de commerciële sector dient dan die van de samenleving. Met dank aan het effectieve lobby-apparaat van de Monsanto’s van deze wereld.

De hierboven vermeldde principes lijken zo evident dat het haast beschamend is om ze op te moeten schrijven. Daarom zijn de marsen die dit weekend wereldwijd gehouden werden een hoopvol signaal. Als onze democratische instellingen hun kerntaken verloochenen, is het aan burgers om hun besluitvormers via alle mogelijke wegen tot verantwoording te roepen.

Jelle Goossens is communicatiemedewerker bij Vredeseilanden.