Ramp in Genua: wegenbeheer is niet het enige domein waar privébedrijven falen

Opinie

Ook de geprivatiseerde waterinfrastructuur is in miserabele staat

Ramp in Genua: wegenbeheer is niet het enige domein waar privébedrijven falen

Ramp in Genua: wegenbeheer is niet het enige domein waar privébedrijven falen
Ramp in Genua: wegenbeheer is niet het enige domein waar privébedrijven falen

Bruggen zijn niet de enige privaat beheerde infrastructuren van algemeen belang in Italië die zich in miserabele staat bevinden. Vorige maand deed MO*-redacteur Pieter Stockmans in Noord- en Zuid-Italië onderzoek naar de impact van de privatisering van de watervoorziening. Na bijna twintig jaar privaat beheer is de helft van het noodzakelijke onderhoud nog altijd niet uitgevoerd.

(CC BY-SA 3.0)

De Morandi-brug in Genua voor de instorting

(CC BY-SA 3.0)​

Italië is in rouw. En in shock. Bruggen, waar iedereen wel eens metershoog in de lucht overheen rijdt, kunnen blijkbaar zomaar naar beneden storten. Vicepremiers Luigi Di Maio (Vijfsterrenbeweging) en Matteo Salvini (Lega), die actief communiceren via Facebook, waren er snel bij om een schuldige aan te wijzen.

De Vijfsterrenbeweging viseerde het privébedrijf achter het beheer van de brug. Di Maio probeert immers steun te vergaren voor een strijd tegen privatisering van publieke diensten, waaronder ook publiek transport en de watervoorziening. Lega viseerde de EU, al jarenlang hun schietschijf.

Di Maio: ‘De verantwoordelijken van de tragedie van Genua hebben een naam: Autostrade per l’Italia. Jarenlang hebben we moeten horen dat het privébeheer beter is dan publiek beheer. En zo hebben we vandaag een van de grootste Europese concessiehouders die ons zegt dat die brug veilig was en dat niets wees op een mogelijke instorting. Zij hadden het onderhoud moeten doen en ze hebben het niet gedaan. Wij betalen de hoogste tolgelden van Europa aan de bedrijven die onze snelwegen beheren, terwijl zij schandelijk lage concessies en belastingen betalen, bovendien in Luxemburg. Ze verzamelen miljarden en zorgen zelfs niet voor het noodzakelijke onderhoud van bruggen en wegen.’

Waterinfrastructuur

De infrastructuur in Italië is in miserabele staat en niemand kan eromheen dat hier na twintig jaar privaat beheer weinig aan veranderd is. Dat is niet alleen het geval voor bruggen en wegen.

‘Multinationals namen de watervoorziening in grote delen van het land over. Ze maximaliseerden de winst en investeerden nauwelijks in de modernisering van het waternetwerk.’

Vorige maand deed ik in Noord- en Zuid-Italië onderzoek naar de impact van privatisering van de watervoorziening. ‘In de jaren 2000 zette Berlusconi een programma op van privatisering van publieke diensten’, zei Alberto Lucarelli, hoogleraar Grondwettelijk Recht aan de Universiteit van Napels.

‘Multinationals zoals het Franse Veolia konden de watervoorziening in grote delen van het land overnemen en maximaliseerden de winst. Ze investeerden nauwelijks in de modernisering van het waternetwerk.’

In de watersector zijn in de jaren 2000 honderden burgercomités opgestaan, verspreid over heel Italië, die ijveren voor een deprivatisering van de watervoorziening.

Na bijna twintig jaar privaat beheer is de helft van het noodzakelijke onderhoud en de modernisering van de waterleidingen nog altijd niet uitgevoerd. Hoe komt het dat de privébedrijven dat niet hebben gedaan? Dat is een vraag die moet gesteld worden.

Gemiddeld 37% van het water in de leidingen wordt verspild door slechte leidingen. In de regio’s Calabrië, Lazio en Basilicata is dat zelfs 60%. Daarmee behoort Italië op dit gebied tot de ergste landen van Europa.

De instorting van de brug in Genua is volgens sommige commentatoren in Italië ook te wijten aan te lage investeringen in onderhoud. Het beheer van duizenden kilometers van bruggen en wegen in Italië is in handen van Atlantia, de grootste private wegbeheerder van Europa. Autostrade per l’Italia is een dochteronderneming van Atlantia.

Het bedrijf is genoteerd aan de Borsa Italiana in Milaan. Ze moeten uiteraard de winst maximaliseren voor hun aandeelhouders. Met 30% van de aandelen is Benetton Group, de bekende Italiaanse kledingfabrikant, de grootste aandeelhouder. Via de Italiaanse snelwegen probeert de familie Benetton dus meer winst te genereren.

De Italiaanse nieuwssite L’Inkiesta interpreteert informatie uit het laatste jaarverslag van het ministerie van Infrastructuur en Transport: ‘Wat de snelwegen betreft, toont het laatste jaarverslag: meer winsten, meer verkeer, meer inkomsten uit tolgelden. Er zijn slechts twee tekenen van “minder”: minder investeringen, minus 20 procent, en minder onderhoudsuitgaven, minus 7 procent.’

Hoewel er dus steeds meer auto’s over de bruggen rijden en de bruggen steeds ouder worden, daalden de investeringen in onderhoudswerken.

Atlantia, beheerder van de Morandi-brug, maakte vorig jaar 1,1 miljard euro winst. Na een fusie met de Spaanse tolwegenbeheerder Abertis is het de grootste private wegbeheerder ter wereld.

Vicepremier Di Maio reageerde furieus: ‘We hebben de Italiaanse snelwegen overgelaten aan privébedrijven die op de beurs spelen met onze levens en onze veiligheid.’

Een regering is verantwoordelijk voor de veiligheid van haar burgers. Vorige regeringen hebben het beheer van die bruggen, en dus de veiligheid van de burgers, aan privébedrijven toevertrouwd. Nu zo’n brug instort, richt de nieuwe regering zich tot het privébedrijf. De minister van Transport is al begonnen met de procedures voor de intrekking van de concessies en het opleggen van boetes tot 150 miljoen euro.

Francesco Cancellato, hoofdredacteur van L’Inkiesta, schrijft dat dit nu niet de prioriteit is: ‘Niet eens achtenveertig uur na de tragedie van Morandi brug hebben we al een dader. De vicepremiers en de premier kondigen al aan de concessies in te trekken zonder zelfs maar een onderzoek te zijn begonnen. Dat heeft niets te maken met wat er met de Morandi-brug is gebeurd; het moet likes op Facebook genereren. De intrekking van de concessie zal er niet komen, maar ze wilden gewoon een ritueel opvoeren om een dader aan het publiek te presenteren voor twee minuten dagelijkse haat.’

Grote woorden, kleine daden? Ook in de watervoorziening gaat de terugname van de watervoorziening minder vlot dan beloofd, ook in gemeentes met een burgemeester van de Vijfsterrenbeweging.

‘Als het privébedrijf onze wegen niet kan beheren, dan moet de staat het doen’, zei Di Maio strijdvaardig. Maar dus: eerst zien en dan geloven.

Het blijft natuurlijk vreemd dat bijna veertig mensen het leven moeten laten op een brug die al twintig jaar beheerd wordt door een bedrijf dat gigantische winsten boekt met diensten van algemeen belang, en dat de grootste wegbeheerder ter wereld kon worden zonder dat de kwaliteit en de veiligheid verbeterden.

Al jaren weten Italianen dat de Morandi-brug gevaarlijk is, maar niemand verving ze. Zelfs de Vijfsterrenbeweging van de vicepremier en de minister van Transport zouden de urgentie in het verleden hebben geminimaliseerd.

Schuld van Europa?

Minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini (Lega) heeft al met de vinger gewezen naar het Europese besparingsbeleid dat Italië verhindert om meer publieke uitgaven te doen: ‘Als Europa ons beperkingen oplegt om geld uit te geven, en dat leidt tot onveiligheid op onze snelwegen, dan geven wij voorrang aan de veiligheid van de Italianen.’

Salvini had beter gezegd dat de EU privatisering aanmoedigt om de staatsschuld weg te werken.

De Europese Commissie reageerde dat ze Italië voor de periode van 2014 tot 2020 steun gaf om de infrastructuur te verbeteren. Salvini had beter gezegd dat de EU privatisering aanmoedigt om de staatsschuld weg te werken, eerder dan dat de EU Italië rechtstreeks verhindert om publieke uitgaven te doen.

Los daarvan is het wel degelijk zo dat de ruimte voor publieke uitgaven beperkt is. In de jaren tachtig dijde Italiës staatsschuld gigantisch uit. Door de stagnerende groei en de crisis steeg die tot 130% van het bnp, de op twee na hoogste ter wereld.

Het Stabiliteits- en Groeipact van de EU, dat lidstaten met grote begrotingstekorten en staatsschuld tot de orde roept om de euro te stabiliseren, laat maximaal 60% toe. Italië is verplicht om de schuld die boven deze 60% uitstijgt jaarlijks met een twintigste te reduceren.

De komende jaren zullen uitwijzen of de nieuwe “anti-establishmentregering van de verandering” het beloofde resultaat kan leveren en de door de EU opgelegde begrotingsbeperkingen kan omzeilen.

Met de instorting van de Morandi-brug en de pijlsnelle vertaling van deze tragedie in het verhaal dat publieke uitgaven noodzakelijk zijn om levens te redden, wil de Italiaanse regering de onderhandelingspositie met de EU versterken.

Vicepremier Luigi Di Maio profileert zich als deel van het volk dat boos is en distantieert van de regeringen die het wegbeheer hebben geprivatiseerd. Maar hij zou wel eens zelf het slachtoffer kunnen worden van de volkswoede die hij als regeringslid mee aanwakkert.

En wanneer vallen de eerste lijken uit de kast van de schandelijke staat van de watervoorziening? De schade is hier minder spectaculair dan auto’s die plots naar beneden storten, maar grote delen van Italië, vooral in het zuiden, hebben te kampen met een rampzalige watervoorziening.

Het onderzoek over de strijd tegen de privatisering van de watervoorziening in Italië verschijnt begin september in MO*129.