'Rusland schiet met Turkse pijpleiding vooral zichzelf in de voet'

In december tekende het Russische staatsgasbedrijf Gazprom een overeenkomst met een Turkse partner voor de bouw van een pijpleiding van Rusland naar Turkije, onder de Zwarte Zee, voor een bedrag van 12 miljard dollar (10,7 miljard euro). Deze nieuwe “Turkish Stream” is een alternatief voor de “South Stream” naar Bulgarije, waar het Kremlin de stekker uit trok in reactie op de westerse sancties.

Maar Poetin zet hiermee ook zijn meest lucratieve markt op het spel, en economisch gezien komt dat bijna neer op zelfmoord. De enige reden lijkt het opstoken van vijandschap met Oekraïne.

Nieuw gassysteem

Het Kremlin wil Oekraïne verwijderen uit het gassysteem dat al sinds de jaren tachtig in gebruik is. Het wil zijn gas liever leveren via een nieuw en niet getest nieuw netwerk, naar een markt die misschien niet eens bestaat. Afgelopen maand kondigde Gazprom aan dat de contracten met Oekraïne na 2019 niet vernieuwd zullen worden. Vanaf 2017 wil het bedrijf gas kunnen leveren aan Turkije. Het zal het gas tot aan de Griekse grens brengen, waar Europa het wel of niet kan kopen.

Het gedrag van Gazprom is een grote zorg voor Europa. Een derde van het gas in Europa komt uit Rusland, 80 procent daarvan komt via Oekraïne. Gazprom heeft in 2009 ook al de kraan dichtgedraaid, waardoor zes Oost-Europese landen te kampen kregen met ernstige tekorten. Eind 2014 draaide Rusland opnieuw de kraan dicht, totdat de Europese Unie met een compromis kwam – wat volgens sommigen tegen het belang van Oekraïne was.

Rusland verliezer

‘Poetins dwaze beleid verkwanselt de resten van wat ooit een machtig monopolie in Europa was.’

Desondanks zal noch Europa, noch Oekraïne de grootste verliezer zijn, wat Poetin ook lijkt te geloven. Tweederde van de contante opbrengst voor Gazprom komt uit Europa. En een tijd van crisis is niet de beste periode om spelletjes te spelen met je beste klant.

De Europese markt ontglipt nu al aan Gazprom. De verloop is in het vorige kwartaal met een kwart gedaald. Rusland heeft moeite om aan harde deviezen te komen, doordat het vanwege de sancties niet op de geldmarkt kan lenen. De roebel staat lager dan ooit.

Met de Turkse plannen eist Rusland in feite dat Europa miljarden gaan spenderen aan een nieuwe infrastructuur, terwijl de oude nog perfect is, alleen maar om meer onrust in Oekraïne te krijgen. ‘We hebben onze Europese partners geïnformeerd’, zei de topman van Gazprom, Alexey Miller, in januari. ‘Nu is het aan hen om de noodzakelijke infrastructuur vanaf de Turks-Griekse grens te gaan bouwen.’

Poetins dwaze beleid verkwanselt de resten van wat ooit een machtig monopolie in Europa was. Als Europa echt miljarden moet uitgeven, dan kunnen die toch beter worden gestoken in een programma om de afhankelijkheid van gasleveranciers te spreiden, in plaats van de afhankelijkheid van Rusland te vergroten. De herinnering aan de koude winters en gesloten fabrieken gaat niet snel voorbij.

Of de mensen van Gazprom er zelf in geloven, of dat ze tot zulke plannen worden gedwongen, is de vraag. Maar Rusland koerst aan op alleen maar meer economische pijn, tenzij nuchtere hoofden de boventoon gaan voeren.

Paul R. Gregory, hoogleraar in Houston, is als onderzoeker verbonden aan de Hoover Institution en aan het Duitse Instituut voor Economisch Onderzoek in Berlijn © Project Syndicate.