“‘Waarom de verkiezingen in Moldavië belangrijk zijn voor heel Europa’

Moldavië speelt een cruciale rol in de steun aan Oekraïne. Hoewel het een van de armste landen van Europa is, nam het op een gegeven moment tijdens de oorlog meer dan anderhalf miljoen Oekraïense vluchtelingen op. Het land huisvest nu nog altijd meer dan honderdduizend vluchtelingen.

Het helpt ook bij de verscheping van graan van en naar Oekraïne via de Donau-havens. Zo biedt het een alternatieve route en verlicht het de druk op de Zwarte Zee-routes van Oekraïne, die vaak worden gehinderd door Russische blokkades.

Mocht Moldavië meer richting Moskou pivoteren, dan is dat slecht nieuws voor de steun aan Oekraïne en daarmee ook aan de Europese weerkracht in het oosten. Het zou het risico op militaire aanvallen aan de EU-grenzen vergroten, waarbij met name Roemenië bedreigd lijkt. Maar ook meer aanvallen op Polen en de Baltische Staten zijn niet uitgesloten.

Europese leiders hebben al aangetoond dat ze zich daarvan bewust zijn. Eind augustus zijn de Franse president Emmanuel Macron, de Duitse bondskanselier Friedrich Merz en de Poolse premier Donald Tusk naar Moldavië gereisd om er te praten over eenheid en steun aan het land.

De Russische president Vladimir Poetin heeft eerder al gesuggereerd dat hij van plan is om heel Oekraïne te bezetten, waardoor zijn troepen nog dichter bij de rest van Europa zouden komen. Beelden die het Russische ministerie van Defensie op 30 augustus vrijgaf, suggereren een plan om de oblasten Odessa en Charkov langs de Zwarte Zee in te nemen.

Een meer pro-Russische regering in Moldavië zou een oostelijke basis voor aanvallen kunnen bieden – of zelfs een nieuw front kunnen openen. Een bijkomende factor is dat Rusland al zo'n 1500 soldaten heeft gestationeerd in Transnistrië, een pro-Russische afscheidingsregio van Moldavië aan de grens met Oekraïne. Transnistrië eiste in 2006 onafhankelijkheid na een referendum dat niet werd erkend door Moldavië of de internationale gemeenschap.

Dit alles verhoogt de belangen voor naburige landen, waarbij veel  NAVO-lidstaten. Ze hebben binnen de NAVO collectieve defensieverplichtingen op grond van artikel 5, wat betekent dat ze een NAVO-lid te hulp moeten schieten als het land wordt aangevallen.

De huidige situatie in Moldavië

De pro-Europese president van Moldavië, Maia Sandu, heeft als lid van de Partij van Actie en Solidariteit (PAS) momenteel 63 van de 101 zetels in het parlement. Sinds de partij in 2021 aan de macht kwam, is Moldavië meer naar de EU opgeschoven. Na de grootschalige invasie van Oekraïne heeft het land ook het lidmaatschap aangevraagd. Moldavië kreeg in juni 2022 de status van kandidaat.

In juni 2024 werden de toetredingsonderhandelingen formeel geopend en in juli 2025 vond de eerste top plaats tussen de EU en Moldavië.

De bevolking steunt dat EU-lidmaatschap nog steeds grotendeels, maar de PAS zal, hoewel ze nog steeds aan kop staat in de peilingen, waarschijnlijk de macht moeten delen. De dalende cijfers, van 52,8 procent bij de vorige parlementsverkiezingen in 2021 naar 25,8 procent vorige maand, zijn te wijten aan binnenlandse ontevredenheid over de partij en gebrek aan vooruitgang rond haar beleidsvoorstellen.

Tijdens haar verkiezingscampagne beloofde de partij van Sandu corruptie te bestrijden, de overheid efficiënter te maken en de economie te stimuleren, maar ze heeft op geen van die punten significante vooruitgang geboekt.

De PAS presenteert de verbetering in de betrekkingen met de EU als een belangrijke prestatie. Maar omdat de bevolking daar voorlopig geen concrete voordelen van ondervindt, is ze steeds verder vervreemd van dat proces.

De huidige regering verkeert al een groot deel van haar regeerperiode in crisismodus met diverse dreigingen, vaak door Rusland veroorzaakt, zoals een aanhoudende energiecrisis, stijgende gasprijzen en uiteindelijk het stopzetten van de leveringen. Ook de verminderde export naar Rusland en Oekraïne hebben de economie doen stagneren.

Dus wat zal er waarschijnlijk gebeuren?

De meest waarschijnlijke verkiezingsuitslag is dat PAS gedwongen wordt om een coalitie aan te gaan met één of meer pro-Russische oppositiepartijen - die pleiten voor meer afstand tussen Moldavië en Europa. PAS domineert de pro-Europese politieke ruimte, maar het recent opgerichte pro-Europese Alternatieve Blok (8,1 procent) zal naar verwachting voldoende stemmen behalen om de kiesdrempel te halen en het parlement binnen te raken.

Hoewel PAS mogelijk nog steeds de meeste stemmen krijgt, wordt momenteel verwacht dat het Patriottisch Blok van Communisten - een pro-Russische alliantie onder leiding van voormalig president Igor Dodon - de op één na grootste politieke groepering zal worden.

De groep verenigt een aantal partijen, waaronder de Partij van de Socialisten, de Partij van de Communisten, Hart van Moldavië en Toekomst van Moldavië. Dodon is beschuldigd van corrupte praktijken om de besluitvorming tijdens zijn ambtstermijn als president te beïnvloeden. Ook zou hij grootschalige verduistering van staatsmiddelen hebben toegestaan.

Volgens het Amerikaanse ministerie van Financiën was hij ook betrokken bij systematische corruptie in samenwerking met Rusland. De rechtszaak loopt nog. Dodon ontkent alle aanklachten en voert bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens aan dat zijn proces oneerlijk is.

Groeiende Russische invloed?

Moldavië is uitgegroeid tot een proeftuin voor Russische cyberaanvallen en grootschalige desinformatiecampagnes.

Het land is een doelwit van Russische politieke inmenging. Dat bleek tijdens de presidentsverkiezingen en het EU-referendum in 2024, toen pogingen tot manipulatie en buitenlandse invloed uitgebreid zijn gedocumenteerd.

De Moldavische regering en de EU verwachten tijdens de komende verkiezingen evenveel, zo niet meer Russische inmenging.

De verkiezingen van 2025 komen op een beslissend moment, niet alleen voor de toekomst van Moldavië, maar ook voor de rest van Europa. Andere landen kunnen beter aandachtig zijn voor wat er gebeurt, en voor een eventuele inmenging in de manier waarop de verkiezingen verlopen.