“‘‘Waarom niet Trump, maar Zelensky de winnaar van de mineralendeal lijkt’’

(Hoofdafbeelding: Eerste vice-premier Yulia Svyrydenko, de Amerikaanse minister van Financiën Scott Bessent en andere functionarissen bij de ondertekening van een overeenkomst over kritieke mineralen tussen Oekraïne en de VS in Washington D.C.)

Wat betekent de nieuwe deal voor Oekraïne?

Amerikaanse steun in een buitenlands conflict draait meestal om het veiligstellen van de economische belangen van de VS, en dat is vaak in de vorm van grondstoffenwinning. Van het Midden-Oosten tot Azië: Amerikaanse interventies geven Amerikaanse bedrijven toegang tot olie, gas en mineralen in andere landen.

Maar de eerste versie van de deal, die Zelensky in februari verwierp, was een wel heel schaamteloze poging. Oekraïne moest zijn soevereiniteit en grondstoffen afstaan ​​aan één land (de VS) om zich te verdedigen tegen aanvallen van een ander land (Rusland).

Die voorwaarden kwamen neer op uitbuiting van een land dat al jaren vocht tegen militaire bezetting. Bovendien waren ze in strijd met de Oekraïense grondwet, die het eigendom van natuurlijke rijkdommen in handen van het Oekraïense volk legt. Als Zelensky dit had geaccepteerd, zou hij te maken hebben gekregen met enorme kritiek onder de bevolking.

In vergelijking met die eerste versie leest de nieuwe deal als een strategische en mogelijk ook commerciële overwinning voor Oekraïne.

Ten eerste is de nieuwe overeenkomst rechtvaardiger en sluit ze aan bij de belangen van Oekraïne op de korte en middellange termijn. Zelensky beschrijft het als een “gelijkwaardig partnerschap” dat zijn land zal moderniseren.

Het akkoord houdt in dat Oekraïne het “United States–Ukraine Reconstruction Investment Fund” zal oprichten voor buitenlandse investeringen in de economie van het land, dat gezamenlijk door beide landen zal worden bestuurd.

Oekraïne zal 50 procent bijdragen via royalty's en licenties voor de ontwikkeling van kritieke mineralen, olie- en gasreserves, terwijl de VS hun bijdrage in natura kunnen leveren, bijvoorbeeld via militaire hulp of technologieoverdracht.

Oekraïne behoudt het eigendomsrecht over zijn natuurlijke hulpbronnen en staatsbedrijven. Bovendien zullen de licentieovereenkomsten geen substantiële wijzigingen in de wetgeving van het land vereisen of de toekomstige integratie met Europa verstoren.

Belangrijk is dat er geen melding wordt gemaakt van retroactieve schulden voor de Amerikaanse militaire hulp die Oekraïne tot nu toe al heeft ontvangen. Dat zou een gevaarlijk precedent scheppen, omdat ook andere landen dan soortgelijke schulden van Oekraïne zouden kunnen claimen.

Ten slotte onderstreept de deal ook de toewijding van de regering-Trump aan een “vrij, soeverein en welvarend Oekraïne” – al is dat nog altijd zonder enige veiligheidsgarantie.

Winst nog veraf

Zoals te verwachten presenteren de regering-Trump en conservatieve media in de VS de deal als een overwinning.

Volgens Trump heeft Oekraïne te lang genoten van door de Amerikaanse belastingbetaler gefinancierde militaire steun, en aan die steun hangt nu een prijskaartje. De regering heeft de deal tegenover Amerikanen omschreven als een winstgevende onderneming die de kosten van de verdediging van Oekraïense belangen kan terugverdienen.

Maar in werkelijkheid is zo’n winst nog ver weg. De voorwaarden van de overeenkomst stellen duidelijk dat de investering van het fonds gericht zal zijn op nieuwe grondstoffenprojecten. Bestaande activiteiten en staatsprojecten vallen dus niet onder de overeenkomst.

Dat is belangrijk, want mijnbouwprojecten kennen doorgaans een heel lange tijdsspanne. De overgang van exploratie naar productie is een langzaam, risicovol en enorm duur proces. Het kan vaak meer dan tien jaar duren.

Tel daarbij op dat sommige experts sceptisch zijn over de vraag of Oekraïne überhaupt over omvangrijke reserves beschikt. En als die er zijn, zullen enorme investeringen nodig zijn om ze op de markt te brengen.

Nog belangrijker

Misschien nog belangrijker is dat het mogelijk is dat die winst niet de eerste overweging is voor de VS. China buitensluiten is waarschijnlijk minstens even belangrijk, zo niet belangrijker.

Net als andere westerse landen proberen de VS hun toeleveringsketens voor kritieke mineralen wanhopig te diversifiëren.

China beheert niet alleen een groot deel van 's werelds bekende voorraden aan zeldzame aardmetalen, maar heeft ook een monopolie op de verwerking van de meest kritieke mineralen die worden gebruikt in groene energie en defensietechnologieën.

De VS vrezen dan ook dat China zijn marktdominantie zal inzetten tegen strategische rivalen. Daarom stellen westerse regeringen robuuste toeleveringsketens voor mineralen steeds vaker centraal in hun buitenlands beleid en defensiestrategieën.

Gezien de goede verstandhouding tussen Peking en Moskou en hun steeds nauwere samenwerking op het gebied van natuurlijke hulpbronnen, kan de Amerikaans-Oekraïense deal Rusland – en daarmee ook China – de toegang tot Oekraïense mineralen ontzeggen.

De voorwaarden van de overeenkomst zijn expliciet: ‘Staten en personen die zich ongunstig tegenover Oekraïne hebben gedragen, mogen niet profiteren van de wederopbouw ervan’.

Ten slotte is het concept van “de deal” op zich ook net zo belangrijk voor Trump. Zelensky zo ver krijgen om te tekenen is op zich al een vooruitgang, valt goed in de smaak bij Trumps achterban en zet de Russische president Vladimir Poetin onder druk om aan de onderhandelingstafel te komen zitten.

De deal is dus een overwinning voor Zelensky, omdat de VS hiermee een aandeel krijgen in een onafhankelijk Oekraïne. En zelfs als de kritieke minerale reserves van Oekraïne minder waardevol blijken dan verwacht, kan dat Trump waarschijnlijk weinig schelen.

Deze opinie is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation.