“‘Wat betekent de Israëlische erkenning van Somaliland?’

Vrijdag kondigde Israël aan Somaliland als soevereine staat te erkennen. Het is de eerste VN-lidstaat die dat doet, formeel maakt het land nog deel uit van Somalië. De Israëlische aankondiging werd in de zelfverklaarde onafhankelijke republiek enthousiast ontvangen. Op sociale media gingen beelden rond van rijkgevulde stadions, uitbundige Somalilanders trokken met Israëlische vlaggen de straat op.

President Abdirahman Mohamed Abdullahi, beter bekend als ‘Irro’, noemde het een historisch moment. Bijna dertig jaar wacht de republiek op internationale erkenning, hoewel ze in de praktijk al als staat functioneert met een eigen munteenheid, paspoorten, veiligheidsdiensten en regelmatig georganiseerde verkiezingen die doorgaans vreedzaam en eerlijk verlopen.

Toen ik twee weken geleden nog in Hargeisa was, noemden veel inwoners internationale erkenning hun grootste uitdaging. Ik sprak er met Edna Adan, vrouwenrechtenactiviste en vurig pleitbezorgster van de erkenning van Somaliland. Ze liet me in haar kantoor een reeks postzegels van het Britse protectoraat zien. Die waren volgens haar een bewijs dat Somaliland altijd apart van Somalië heeft bestaan.

‘De grootste uitdaging voor Somaliland is de internationale gemeenschap’, zei ze onomwonden. ‘De VN, de EU en andere spelers ontzeggen ons erkenning, terwijl ze zich beroepen op mensenrechten en het recht op zelfbeschikking. Het is een flagrante tegenspraak met het VN-Handvest. Somaliland was al soeverein voordat het zich bij Somalië aansloot, maar de internationale gemeenschap houdt vast aan een fictieve Somalische aanspraak op ons land.’

Israël neemt de vlucht vooruit

De afgelopen maanden was veel hoop gevestigd op de Verenigde Staten voor erkenning. Een delegatie van Africom bracht onlangs nog een bezoek aan Hargeisa en prominente Amerikaanse politici, onder wie Ted Cruz, lobbyen actief voor erkenning.

‘Ik denk dat de huidige regering van Somaliland iets meer doet dan haar voorgangers. Ze zet sterker in op strategische partnerschappen en gaat daar ook doelgerichter en doordachter mee om’, vertelt politicus Mohamed Ali Mohamoud me in Hargeisa. ‘Somaliland staat opnieuw op de internationale radar.’

Uiteindelijk was het Israël dat de stap onverwacht zette. Al blijft het op zijn minst opmerkelijk dat uitgerekend dit land rept over het recht op zelfbeschikking. Netanyahu en president Irro hopen op versterkte economische en diplomatieke banden. De Israëlische premier benadrukte dat de erkenning gebeurde in de geest van de Abraham-akkoorden van 2020, waarmee Israël zijn betrekkingen normaliseerde met onder andere de VAE, Bahrein, Marokko en Soedan.

Maar niet iedereen is opgezet met de Israëlische demarche. De Arabische Liga, de GCC (de samenwerkingsraad van de Arabische Golfstaten), de Afrikaanse Unie en de OIC (de Organisatie voor islamitische Samenwerking) veroordelen de erkenning. De EU roept op om de territoriale integriteit van Somalië te respecteren, terwijl de Somalische president Hassan Sheikh Mohamud spreekt van een ‘bedreiging voor de regionale en wereldwijde stabiliteit’.

Ook terreurgroep Al-Shabaab, dat grote delen van Somalië controleert, veroordeelde de erkenning en dreigde zich met geweld te verzetten tegen elke Israëlische actie in Somaliland. De Houthi’s in Jemen, aan de overkant van de Golf van Aden, verklaarden dat zij elke Israëlische aanwezigheid in de regio als een ‘militair doelwit’ zullen zien.

Machtsstrijd Rode Zee

Waarom Israël juist nu Somaliland erkent, is niet zo helder. De erkenning wordt in verband gebracht met plannen om Palestijnen uit Gaza gedwongen naar deze regio in Afrika te verplaatsen. Maar ambtenaren in Hargeisa vertelden me dat dit vooral geruchten zijn. Een concrete deal om Palestijnen op te vangen, lijkt er niet te zijn.

Duidelijker is dat Israël vooral zijn invloed over de scheepvaart in de Rode Zee en de straat van Bab-el-Mandeb, een van ’s werelds drukste handelsroutes, wil versterken. De regio is strategisch belangrijk voor veiligheid, handel en militaire aanwezigheid. De afgelopen twee jaar werden herhaaldelijk schepen met vermeende banden met Israël aangevallen door de Houthi’s. Mogelijk hoopt Israël dus op een militaire deal, al zijn daar vooralsnog geen harde afspraken over gemaakt.

Israël beweegt zich met de erkenning in een bredere geopolitieke machtsstrijd om invloed in het Rode Zeegebied. Een miniatuurversie daarvan weerspiegelt zich in de relatie tussen Somaliland en federaal Somalië. Taiwan heeft een diplomatieke post in Hargeisa, terwijl rivaal China tot het kamp van Mogadishu behoort. Turkije heeft zijn grootste overzeese militaire basis en dito ambassade in de Somalische hoofdstad. Somaliland beschikt met Berbera dan weer over een belangrijke haven in handen van de Verenigde Arabische Emiraten.

De rol van de Verenigde Arabische Emiraten in Somaliland kan niet worden onderschat, en sommige analisten zien in de Israëlische erkenning dan ook de hand van de Emiraten. Tegelijk voegt deze ontwikkeling een nieuwe dimensie toe aan de machtsstrijd tussen Saudi-Arabië en de Emiraten om invloed in de regio. Het eerste land veroordeelde de erkenning van Somaliland, terwijl het tweede zich onthield van kritiek.

De twee regionale grootmachten zijn ook verwikkeld in een lokaal conflict in de oorlog in Jemen. Daar staan de door de Emiraten gesteunde zuidelijke separatisten onder druk van de door Saudi-Arabië geleide coalitie. Ze zouden zich moeten terugtrekken uit de olierijke provincies die aan Saudi-Arabië grenzen. Riyadh waarschuwt dat het militair zal ingrijpen als ze dat niet doen.

De spanningen tussen de twee Arabische landen lopen bovendien niet alleen op in Jemen. Ook in Soedan, waar de VAE worden beschuldigd van steun aan een paramilitaire groep in de burgeroorlog, groeit de rivaliteit tussen Abu Dhabi en Riyadh.

Project 2025

En dan zijn er nog de Verenigde Staten. Project 2025, gepubliceerd in 2023 en naar verluidt invloedrijk op veel beleid van de tweede regering-Trump, pleitte voor de erkenning van Somaliland als een ‘tegenwicht tegen de afnemende Amerikaanse invloed in Djibouti’, waar China steeds sterker aanwezig is.

Tegelijkertijd zou de Amerikaanse regering verdeeld zijn over een dergelijke erkenning. Sommigen vrezen dat dit de militaire samenwerking met Somalië zou kunnen ondermijnen. De VS hebben immers troepen gestationeerd in Somalië en ondersteunen daar de Somalische strijdkrachten in hun gevecht tegen Al-Shabaab.

‘Het is niet de eerste keer dat we militaire banden hebben met de Verenigde Staten’, zegt Edna Adan. ‘Ook vroeger onderhield Somaliland relaties met de internationale gemeenschap. In 1969, bij de terugkeer van Apollo 11, was Berbera een van de zes mogelijke landingsplaatsen voor het ruimtevaartuig. En op 10 december 1961, de dag dat mijn vader overleed in Mogadishu, stond ik aan boord van het Amerikaanse oorlogsschip Nimitz dat in Berbera lag aangemeerd. Onze banden met de wereld zijn dus geen nieuw fenomeen. Somaliland speelt al langer een rol op het internationale toneel.’

Sommigen zullen onze erkenning toejuichen, anderen niet, besluit Adan. ‘Dat is iets waar de internationale gemeenschap mee moet omgaan. De wereld is steeds meer onderling afhankelijk. China en de Verenigde Staten hebben een basis in Djibouti, Rusland heeft een basis in Eritrea en mogelijk binnenkort in Soedan. Somaliland maakt deel uit van deze complexe geopolitieke dynamiek.’