“‘Zijn wij werkelijk 'de mooiste van het land'?’

Navo-haviken, verlichte of kosmopolitische schrijvers, conservatieve politici, lobbyisten voor de wapenindustrie en Ward aan de tapkast: er is weinig dat deze eclectische verzameling westerlingen meer verbindt dan de strijd voor het behoud van “onze verworvenheden en ons maatschappijmodel”. Een paar decennia geleden was dat model nog gebouwd op het gezin –met moeder aan de haard– en de christelijke waarden.
Vandaag zijn we seculier en voert zelfs de behoudsgezinde meerderheid de rechten van holebi’s hoog in het vaandel, staat de gelijkheid van vrouwen buiten kijf en vinden we dat iedereen het recht heeft om zijn mening te zeggen. Klinkt het niet, dan botst het maar. Wat daarstraks nog de progressieve utopie van 68’ers was, is vandaag algemeen gedeeld gedachtengoed.
Het lijkt te mooi om waar te zijn, en dat is het ook. De grote eensgezindheid over de nieuwe westerse waarden is vooral een gretig gedeelde illusie die “ons” moet onderscheiden van de hedendaagse barbaren, lees: de moslims. Het is een danig verfraaid spiegelbeeld dat in de praktijk weinig oplevert voor holebi’s, vrouwen of verdraagzaamheid, en het zegt zo goed als niets over de andere die we afwijzen. Maar aangezien we zo graag geloven dat wij de mooiste van het hele land zijn, koesteren we de vervormende spiegels en vervloeken we iedereen die op onze rimpels en vetrollen wijst.
De realiteit van “ons maatschappijmodel” is een samenleving die haar welvaart baseert op roofbouw. De levenskwaliteit van de toekomstige generaties wordt opgesoupeerd door de ongehinderde consumptie van olie, grondstoffen en omgeving, vaak voor overbodige of schadelijke producten. Het is een model waarin de dominantie van de financiële wereld ons in een diepe crisis gestort heeft, met een nog steeds stijgende werkloosheid en honderd miljoen extra hongerige mensen tot gevolg.
Het westerse –of juister: het kapitalistische– ontwikkelingsmodel heeft ook voor een nooit geziene klimaatcrisis gezorgd waardoor volgens Nobelprijswinnaar Rajendra Pachauri over tien jaar al honderden miljoenen mensen zonder drinkbaar water kunnen komen te zitten en die de landbouwopbrengst in sommige Afrikaanse landen tot de helft kan reduceren. De Wereldbank stelt in haar recentste rapport dat we nu –nu, niet subiet, niet weldra, maar nu, maintenant, tout de suite, Heute nog– maatregelen moeten nemen om de klimaatimpact van onze economie drastisch te beperken, want uitstel maakt die straks onbetaalbaar.
Toch gaat Europa en bij uitbreiding het Westen niet naar Kopenhagen om zijn eigen verantwoordelijkheid onder ogen te zien. Dat werd onlangs vanuit Singapore nog eens met zoveel woorden gezegd door de VS. De EU doet zogenaamd ambitieuze beloften, al weet elke ernstige politicus of bedrijfsleider dat die tekortschieten tegenover de minimale inspanningen die nodig zijn om de planeet te redden.
Bovendien ontspoort de uitvoering van die beloften steevast in façadepolitiek en schone groene schijn. In twee dossierartikels in dit nummer moeten we vaststellen het klimaatbeleid van België en Vlaanderen in het beste geval illusoir en in het slechtste geval frauduleus is. De kroniek van een aangekondigde mislukking in Kopenhagen.
Als we de moed opbrengen om collectief in de spiegel te kijken, dan zien we een maatschappij die er niet in slaagt om de veranderingen door te voeren die nodig zijn om de klimaatverandering tegen te gaan. Een maatschappij die niet in staat is de economische machtscentra regels op te leggen die een volgende –en zwaardere– crisis moeten voorkomen.
Een maatschappij ook die groeiende ongelijkheid en blijvende uitsluiting aanvaardt en alleen beantwoordt met meer blauw op straat. Is dat het maatschappijmodel dat we massaal en manu militari in Afghanistan en de rest van de wereld moeten uitdragen? Verwachten we echt dat allochtonen en buitenlanders dit model omarmen als hun langverbeide Grote Sprong Voorwaarts? Kijk nog eens goed.