'Zuidoost-Azië moet zijn reputatie niet te grabbel gooien'

Wie invloed wil uitoefenen, moet zich bekommeren om zijn reputatie. Dat geldt voor personen net zo goed als voor staten. Staten die zich niet integer en beschaafd gedragen, of hun reputatie op dat gebied verkwanselen, kunnen hun eigen belangen ernstig schaden, of dat nu gaat om handel, toerisme, investeringen, politieke steun of de veiligheid van je inwoners in de wereld.

Drie van de belangrijkste staten in Zuidoost-Azië – Maleisië, Thailand en nu Indonesië – hebben in de afgelopen tijd serieuze averij opgelopen in dit opzicht. Er is aanleiding om ernstig te twijfelen aan hun commitment aan de rechtsstaat, de integriteit van hun rechterlijke macht, en de betekenis van mildheid in het toekennen van gerechtigheid.

Sodomie in Maleisië

In Maleisië wees het hoogste hof van het land vorige maand het beroep af van oppositieleider Anwar Ibrahim. Hij is veroordeeld tot vijf jaar cel en mag zich daarna nog eens vijf jaar niet verkiesbaar stellen. Het is een schokkend en onverdedigbaar besluit. De regering van premier Najib Razak beschuldigde hem van sodomie, een misdaad die in Maleisië zelden wordt vervolgd.

Het bewijs was niet sluitend, en het hof gedroeg zich lafhartig. Zijn echte misdaad is voor iedereen duidelijk, namelijk dat zijn coalitie van islamitische, seculiere en Chinese partijen gevaarlijk was voor de heersende PKMB, die al sinds de onafhankelijheid aan de macht is.

Thailand

In Thailand pleegde het leger vorig jaar een coup tegen de democratisch verkozen Thaksin Shinawatra. Hij was een bedreiging voor de belangen van de elite in Bangkok. Er is nu een commissie bezig met een nieuwe grondwet, de twintigste intussen. Sommige mensen daarin willen oprecht werken aan een democratische grondwet, zodat er een einde kan komen aan de eeuwige corruptie en stemmenkoperij.

Maar voor hervorming is wel verzoening nodig. En dat is precies wat is ondermijnd door de grove behandeling van premier Yingluck Shinawatra (Thaksins zus) in januari. Ze werd afgezet op basis van ongeloofwaardige beschuldigingen. Ook hier wordt de wet genadeloos ingezet voor politieke doelen.

Executies in Indonesië

Het geval van Indonesië is anders, en minder extreem, maar wel zorgwekkend. De verwachtingen van de nieuwe president Joko “Jokowi” Widodo waren hoog, maar verschillende besluiten zaaien twijfels over zijn wil en zijn ruimte om werkelijk te strijden tegen corruptie. Een voorbeeld is zijn besluit om, na een lang moratorium, toch weer door te gaan met het executeren van drugssmokkelaars. Terwijl het bewijs groeit dat de uitspraak in dit soort gevallen afhangt van of er wel of niet smeergeld is betaald.

Dat zijn regering de executie van twee Australiërs wil voltrekken, terwijl anderen gratie krijgen, werpt vragen op. Zeker gezien de gepassioneerde lobby die Jokowi uitvoert voor de tweehonderd Indonesiërs die op de dodenlijst staan in andere landen, met name de Golfstaten. Als je mensen op hun beschaafdheid aanspreekt, moet je die zelf ook laten zien.

Macht van betekenis?

De leiders van Asean moeten zich nodig afvragen hoe diep hun merknaam nog door het slijk gehaald mag worden, door hoeveel leden tegelijkertijd.

Deze gebeurtenissen hebben gevolgen voor hun internationale positie. Het is zomaar dat Thailand een vernederend verlies heeft geleden in de strijd om een zetel in de VN Mensenrechtenraad. De Organisatie van Zuidoost-Aziatische Landen (Asean) wil een regionale macht van betekenis worden en willen zich positioneren als scharnier tussen Oost- en Zuid-Azië.

Dat is lasti, in een regio waar je continu moet manoeuvreren tussen autoritaire leiders in Cambodja, een eenpartijstaat in Vietnam of een regime in Singapore dat tegenstanders uitschakelt met een beroep op laster.

De leiders van Asean moeten zich nodig afvragen hoe diep hun merknaam nog door het slijk gehaald mag worden, door hoeveel leden tegelijkertijd. Het is altijd verleidelijk om te denken dat het niet uitmaakt wat er achter je eigen grenzen gebeurt. Maar dat werkt niet meer zo in de netwerkwereld van vandaag. Sommige staten zijn machtig genoeg om weg te komen met slecht gedrag, maar een veel sterkere basis voor politiek en economisch succes is het winnen van respect van de wereld.

Gareth Evans was premier van Australië tussen 1988 en 1996, en voorzitter van de International Crisis Group. Hij is nu onder meer medevoorzitter van het Global Center for the Responsibility to Protect en het Center for Nuclear Non-Proliferation and Disarmament.