Argentijnen stemden niet voor Milei, maar tegen een duurder leven

Faustiaans pact

Een maand later wint president Milei tegen alle verwachtingen in de tussentijdse parlementsverkiezingen. Doordat de Argentijnse peso in vrije val was geraakt tijdens een wisselkoerscrisis, werd voor Mileis populariteit hetzelfde lot verwacht. Welgekomen financiële hulp uit de Verenigde Staten, in de vorm van een valutaswap ter waarde van 20 miljard dollar, hielp Milei alsnog aan de overwinning.

Maar Trump chanteerde hiermee de Argentijnse kiezer. Als Milei niet zou winnen, zou Amerika de reddingsboei intrekken. Het volk stemde niet per se vóór Milei, het stemde vooral tegen een terugkeer naar hyperinflatie.

Ook het wantrouwen tegenover de oppositie was enorm, net zoals de apathie. Sinds de jaren tachtig was de opkomst nog nooit zo laag. Ondertussen nemen de anti-peronistische gevoelens toe. Het peronisme is een vrij protectionistische volksbeweging gestoeld op de ideeën van oud-president Juan Perón.

Door de miljarden van Trump te aanvaarden, sloot Milei een faustiaans pact. Met dat geld stut hij kunstmatig de waarde van de peso en spijst hij de reserves van de Argentijnse nationale bank. Amerika maakte ook de belofte om in de nabije toekomst nog eens 20 miljard dollar toe te voegen vanuit de bancaire sector.

Met hernieuwd vertrouwen van de financiële markten, wrijft Milei zich in de handen. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de VS verwachten nu besparingen, deregulatie, privatiseringen en ambitieuze hervormingen. Vooral op vlak van de pensioenen en de arbeids- en belastingwetgeving wil Milei snel corrigeren.

‘Als Trump vroeg of laat zijn steun intrekt, is Milei gezien.’

Door de verkiezingsoverwinning van Mileis partij La Libertad Avanza (LLA) zal het een pak moeilijker worden voor de oppositie om presidentiële veto’s of decreten te blokkeren zoals dat in september gebeurde. Voor Milei wordt het de komende twee jaar makkelijker om voorstellen van de oppositie te blokkeren. Vanaf 10 december zal LLA over genoeg zetels beschikken in het parlement om een tweederdemeerderheid tegen te houden. Samen met het centrumrechtse PRO, van wie Milei de steun geniet, zal LLA het grootste blok vormen.

‘Maar als Trump vroeg of laat zijn steun intrekt, is Milei gezien’, legt Marcelo García uit, analist bij Horizon Engage. ‘Over de bijkomende 20 miljard dollar blijft het voorlopig erg stil. Alle details zijn onduidelijk, zelfs voor de betrokken banken. Mogelijk vraagt men koper of uranium als onderpand. De Amerikaanse financiële navelstreng kan snel worden doorgeknipt.’

In de tussentijd staan de reserves van de nationale bank in het rood. Dat Argentinië nu de facto een kolonie van de VS is, wil García niet gezegd hebben. Hij wijst er wel op dat Argentinië volgend jaar 18 miljard dollar aan schulden moet aflossen.

‘Rechtse regeringen werken zich in de schulden, linkse regeringen printen peso’s’, zucht hij. ‘Dat is de slinger die Argentinië al 40 jaar stuwt. Milei moet dat corrigeren of het land crasht opnieuw. Dan moet hij wel pragmatischer worden. De vraag is of dat in zijn aard ligt.’

Opvallend is dat de naam van een bepaalde Amerikaanse miljonair steeds opduikt bij de recente bailout door de VS. ‘Het geld komt van de belastingbetaler, maar is vooral gunstig voor één man’, zegt de Amerikaanse advocaat en journalist Judd Legum. ‘Hedgefundmanager Rob Citrone gokte enorm door de afgelopen jaren Argentijnse schuld en aandelen op te kopen. We legden bloot dat Citrone goed bevriend is met de Amerikaanse minister van Financiën en de architect van de bailout, Scott Bessent. Net daarvoor kocht Citrone nog eens een pak Argentijnse obligaties.’

‘Ons land doet allerlei toezeggingen. Welke concessies de VS zou doen, is totaal onduidelijk.’

Als kers op de taart sloten Amerika en Argentinië midden november een handelsakkoord. Sinds Milei president is, ging hij meer dan tien keer op bezoek in de VS. Bij een van die bezoekjes, kreeg hij in Trumps buitenverblijf Mar-A-Lago een krat met vier flessen wijn, afkomstig van Rob Citrone.

Overdracht van soevereiniteit 

In de praktijk houdt het handelsakkoord vooral in dat Argentinië zijn van oudsher protectionistische economie moet laten overspoelen met Amerikaanse producten. ‘Het akkoord is uiterst onevenwichtig’, weet Hernan Letcher, analist bij CEPA (Centro Economica Politica Argentina). ‘Ons land doet allerlei toezeggingen. Welke concessies de VS zou doen, is totaal onduidelijk.’

Argentinië geeft met het akkoord de VS toegang tot de erg belangrijke landbouwmarkt. Niet-tarifaire maatregelen zoals vergunningen voor import verdwijnen. Zo zal Argentinië meer Amerikaanse wagens, chemicaliën, IT, machines en geneesmiddelen toelaten, met alle gevolgen van dien voor de lokale productie.

‘Er zijn geen gelijkwaardige rechten en plichten voor beide partijen’, aldus Letcher. ‘Er zijn rechten voor de VS en verplichtingen voor ons. Het is een overdracht van soevereiniteit. We worden de facto een Amerikaanse vestiging en mogen de overheidsbedrijven opdoeken.’

Voor analisten als Letcher is het ridicuul dat uitgerekend Trump, die wereldwijd met handelstarieven zwaait, voor Argentinië hamert op vrijhandel en de vrije markt. ‘Het is duidelijk dat wij een markt worden voor de afzet van Amerikaanse producten’, besluit Letcher. ‘Zelfs levend vee zullen we importeren, dat is ongezien. Tegelijk wil het akkoord zoveel mogelijk Chinese producten weren. Het parlement staat ook bevoegdheden rond douane en handel af.’

Beetje gestoord

Eenmaal je buiten hoofdstad Buenos Aires komt, wordt Milei zijn populariteit meteen een pak duidelijker. Federico Bauckhage is voor zijn werk naar het noordoosten van het land afgereisd. Hij is een van de jongste medewerkers bij de Argentinian Council for Foreign Relations (CARI). 

‘We krijgen eigenlijk veel meer financiële hulp van de VS en het IMF dan we verdienen’, vertelt Bauckhage, lopend door de straten van het stadje Salta. ‘Trump wil tonen dat, als je een president kiest die pro-VS is, en dus zeker niet pro-China, je onvoorwaardelijke steun krijgt. Zie je die bergen in de verte? Aziatische mijnbedrijven staan te springen om daar naar lithium te graven.’

_{Lees verder onder de leestip}

Milei is ‘duidelijk een beetje gestoord’, zegt Bauckhage. Toch wil hij de president krediet geven omdat hij de overheidsuitgaven én de hyperinflatie onder controle bracht.

‘Als Milei zijn programma afmaakt is er een kans dat we in de toekomst de vruchten plukken.’

‘De vorige regering, de peronisten, drukte net vóór Milei nog heel wat geld bij’, gaat Bauckhage verder. ‘Overheidsuitgaven werden opgetrokken in een poging de economie aan te zwengelen. We wagen nu een grote gok met Milei aan het roer. Het heeft ons voorlopig niet veel opgebracht maar er is een kans dat we in de toekomst de vruchten plukken. Als hij tenminste zijn programma afmaakt.’

Een groot deel van de Argentijnen vindt, net zoals Bauckhage, dat de publieke sector te lang te opgeblazen was. Dat Argentinië boven zijn stand leefde, hoor je vaak. ‘Milei bracht dat eindelijk onder controle’, zegt de koele minnaar van de president. ‘Er was decennialang zelfs een taboe voor politici om de begroting onder controle te brengen.’

In het lokale hoofdkwartier van Mileis partij in Salta, krijgen we een rondleiding van militant José Muñoz. Bij de jonge aanhangers die in het hoofdkwartier vertoeven, hoor je steevast dat Milei de ‘de enige niet-corrupte politicus’ is. Ze vertrouwen de andere, opgebrande partijen niet meer. Ze zien regeringen veranderen, maar niet hun land. ‘Bij Milei vinden we hoop’, klinkt het.   

Muñoz en zijn collega’s noemen de peronisten ‘spilziek’ of ‘lui’. Ze ergeren zich aan mensen uit de buurlanden die ‘misbruik komen maken’ van de gratis Argentijnse zorg. ‘Wij willen eerst en vooral de belastingen zien verdwijnen’, zegt Muñoz. Daarna verwacht hij dat het land opnieuw bloeit.

‘Er is veel gedoe over het recht op een dak boven je hoofd of het recht op onderwijs en zorg, maar iemand moet het wel allemaal betalen.’

‘Decennia zijn we op slot geweest voor de wereld’, zegt de militant. ‘Het heeft ons land kapotgemaakt. Er is veel gedoe over het recht op een dak boven je hoofd of het recht op onderwijs en zorg, maar iemand moet het wel allemaal betalen.’

Milei ontsloeg in de eerste helft van zijn ambtsperiode al tienduizenden ambtenaren, maar voor zijn aanhangers mogen er heus nog wat bij. ‘Ze vonden zelfs ambtenaren die niet eens wisten welke functie ze uitoefenden’, lacht Muñoz. ‘Sommige diensten, zoals een die op de gevangenissen moest toekijken, bestond uit maar liefst 500 mensen. Er is nu een nieuwe regel: vooraleer je iemand kan aanwerven, moeten er eerst drie mensen vertrekken.’

Gharrahan

Terug in de hoofdstad baant verpleegster Romina Rueda zich een weg door Parque Patricios, een vrij louche buurt onder de ring van Buenos Aires. Hier ligt het Gharrahan kinderziekenhuis dat vroeger een kleine 4000 medewerkers telde. Omdat de lonen en de arbeidsvoorwaarden plots fel achteruitgingen onder Milei, stapten zowat 250 personeelsleden op uit eigen beweging.

‘De regering beschuldigt ons ervan lui te zijn’, vertelt de verpleegster terwijl ze door de steriele gangen loopt. ‘De gevolgen van Milei’s bezuinigingen zijn gigantisch. De inflatie is beter, maar nog altijd hoog en onze lonen stijgen niet meer mee. Wanneer er iemand met pensioen gaat, wordt die niet meer vervangen. Al twee jaar worden er geen nieuwe vacatures uitgeschreven.’ 

De sfeer in het ziekenhuis is akelig. Opgestelde voetbaltruitjes en foto’s in stoffige vitrinekasten tonen een glimp van betere tijden. In wachtkamers zitten mensen te wachten met hun kinderen, doelloos voor zich uit starend.

‘De werkdruk is enorm’, gaat Rueda verder. ‘Kijk naar het gebouw. De airco is kapot, het lekt en in sommige gangen zitten ratten en kakkerlakken. Voor nieuw materiaal is geen budget. De subsidies die het ziekenhuis kreeg voor water en energie worden niet meer overgeschreven.'

Fris gezicht

In de steden laten de besparingen en de ontslagrondes zich naderhand voelen. Grote vuilniscontainers dragen stickers met waarschuwingen om er niet in te kruipen, als veiligheidsmaatregel, omdat het aantal daklozen piekt. Cijfers van de lokale overheid in Buenos Aires tonen een stijging van bijna 40% sinds Milei aan de macht kwam. 

Met zijn kettingzaagpolitiek evolueerde president Milei van een ietwat bijzondere televisie-econoom naar wereldster. Maar door enkel te focussen op een begroting in evenwicht, schakelde Milei te snel. Sinds april sputtert de economie. Meer dan 200.000 formele jobs verdwenen en bijna 20.000 zaken gingen op de fles.

Zelfs grote ketens als Carrefour bereiden een exit voor. 30% van de Argentijnen zit onder de armoedegrens. De inflatie mag dan onder controle zijn, de koopkracht is weg. Er gaapt een kloof tussen de statistieken en wat je voelt op straat. Straten die overigens, door de besparingen, amper nog worden hersteld.

Hét zorgenkind in Argentinië blijft de wisselkoers. Om een heropflakkering van de prijzen te voorkomen, houdt Milei de peso overgewaardeerd. Maar een overgewaardeerde peso is nefast voor de industrie en de concurrentie van de export.

Voor Milei is die overwaardering cruciaal omdat het de import van goederen en diensten, aangekocht in dollars, goedkoop houdt. Daardoor zakt het algemeen prijsniveau en de inflatie. Een zwakkere peso en een sterkere dollar daarentegen, wat eerder de realiteit zou weerspiegelen, dreigt inflatie aan te wakkeren.

Met andere woorden, mensen kunnen goedkoop Chinese brol aankopen, terwijl de lokale maakindustrie verdwijnt. De prijzen stijgen misschien niet meer, maar de mensen hun geld is niks meer waard ten opzichte van de onofficiële munt, de dollar.

‘De oppositie heeft geen fris gezicht meer. Ze kunnen er maar beter snel eentje zoeken’, zegt Ignacio Labaqui, analist en professor aan de UCA. ‘Na decennia van mobilisatie zijn de mensen het betogen moe’, aldus de socioloog. ‘Handelaars zijn de blokkades in de stad meer dan beu. De allerarmsten houden voorlopig het hoofd nog boven water. Daarom zie je vandaag geen gigantisch sociaal conflict waarbij alle lagen van de bevolking betrokken zijn.’

Vooral mensen uit de getroffen sectoren zoals het onderwijs en de zorg komen vandaag nog op straat. Maar zelfs de vakbonden protesteren over het algemeen minder dan je zou verwachten. De politieke oppositie leidt de protesten niet. Het peronisme weet eventjes van geen hout pijlen maken.

Oud-parlementslid Ariel Basteiro, een peronist, stelt dat Milei de arme mensen ‘heeft afgedreigd’. ‘Mensen die sociale bijstand genieten, kunnen hun centen snel verliezen’, zegt hij. ‘Vakbondsleiders zijn het doelwit van intimidatie. Milei is niks meer dan een zetbaas van het grote kapitaal. Hij verkoopt onze natuurlijke rijkdommen gewoon aan de hoogste bieder.’