Bevers: Vlaanderen zoekt ze, Vuurland wil ze kwijt

Er wonen zo’n 60.000 mensen in Ushuaia, de meest zuidelijke stad ter wereld in Argentinië.

Verder is er vooral veel water in het Beagle kanaal, zijn er besneeuwde bergtoppen en is er groen, heel veel groen.

Wetenschappers spreken van een plaag.

De biodiversiteit van Ushuaia is een smeltkroes van Europese geïmporteerde planten- en diersoorten. De unieke fauna en flora gedijen goed in de combinatie van bergen en bos, kust en steppe. Kortom: Ushuaia is een droom voor avonturiers en natuurliefhebbers.

Maar bevers vernielen het Zuid-Amerikaanse ecosysteem stukje bij beetje, en dat is intussen al vijfenzeventig jaar aan de gang. Wetenschappers spreken van een plaag die niet meer onder controle is. Politici zetten in op een transnationale aanpak.

50 bevers worden er 150.000

Ik maak kennis met de unieke natuur van Ushuaia tijdens een dagtrip naar Laguna Esmeralda. De tocht start in een bos waar de helft van de bomen met losgerukte wortels op hun zij liggen. Ze zijn geveld door felle rukwinden.

Met hun zestig centimeter houvast in mossige ondergrond zijn ze niet bestand tegen al die natuurkracht. Eens uit het bos ligt een uitgestrekte vlakte voor ons met statige bergen als decor. Wat dichterbij gekomen, wordt duidelijk dat de vlakte gevormd wordt door grote meren met daarin witte, afgestorven boomstammen.

Dat allemaal omdat vijfentwintig beverkoppels zeventig jaar geleden niet genoeg pels produceerden.

‘Bevers’, verklaart Ariane, een Belgische die haar Argentijnse liefde volgde en nu natuurwandelingen begeleidt. De bevers bouwen dammen, overal in Vuurland en zelfs al op het vasteland van het Zuid-Amerikaanse continent. Ze zijn naar schatting met 150.000 en bouwen burchten van takken en planten.

Reusachtige constructies maken ze. Meesterwerken zijn het. En catastrofes tegelijk.

Het landschap wordt door hun dammen onder water gezet en daardoor sterven bomen af. Overal zie je sporen in afgeknaagde boomstronken waar de bevers hun lange tanden aan vijlen.

En dat allemaal omdat vijfentwintig beverkoppels zeventig jaar geleden niet genoeg pels produceerden omdat ze Canadese, en geen sub-antarctische, temperaturen gewoon waren. Bij gebrek aan pelsproductiecapaciteiten werden ze met z’n vijftig in de natuur losgelaten. Nu zijn ze met drieduizend keer zoveel.

Nieuwe paden, nieuwe pijlen

Toevallig liep de Argentijnse minister van Toerisme, Enrique Meyer, hetzelfde traject die ochtend. Later op de dag zal hij zijn nationaal marketingplan voor Ushuaia toelichten in het gloednieuwe Arakur hotel dat als een leeuw boven zijn vallei over de stad uitkijkt. Het plan wil nationale en internationale toeristen naar Argentinië lokken en uitpakken met onder andere fauna en flora als troeven.

‘Het is een dier met een enorme ecologische impact.’

‘Wat op dit ogenblik ontbreekt, is een uitbreiding van de infrastructuur. Daarom investeren we onder andere zestig miljoen pesos (ongeveer drie miljoen euro) in tweehonderdveertig kilometer wegen die we de komende jaren doorheen de provincie willen aanleggen’, vertelt Gianfranco Guardamagna, kersverse voorzitter van Infuetur (Instituut voor Toerisme van Vuurland).

Guardamagna verzekert me dat het uitstippelen van nieuwe wandelroutes en het netjes aanduiden van deze paden ook tot de intentie van de nieuwe bestuurders behoort. Vormen de talrijk aanwezige bevers dan geen probleem voor verdere infrastructurele investeringen? ‘Jazeker,’ bevestigt Guardamagna. ‘De bevers zijn een geïmporteerde diersoort. Hun aanwezigheid en verspreiding is niet meer onder controle. Het is op zich een heel mooi dier maar met een enorme ecologische impact. De bevers veroorzaakten rampen in het ecosysteem van Vuurland.’

Angst voor verspreiding

Het theoretisch in kaart brengen van het probleem hebben wetenschappers al opgegeven. Sinds de jaren negentig wordt de beverpopulatie van Vuurland en omstreken niet meer geteld. ‘Het is niet nodig om precies te weten hoeveel bevers er zijn. We weten dat de beverbevolking verzadigd is. Ze zijn overal. Nu is het belangrijk te onderzoeken hoe we ze het best kunnen uitroeien,’ vertelt bioloog Christopher Anderson die al vijftien jaar onderzoek doet aan het CADIC (Zuidelijk Centrum voor Wetenschappelijk Onderzoek).

‘Ze zijn overal, nu is het belangrijk te onderzoeken hoe we ze kunnen uitroeien.’

‘Wat de bevers hier doen, heeft de grootste impact op de bossen sinds het smelten van de ijskappen. Ze knagen met hun lange tanden bomen af in het riviergebied. En ze bouwen dammen, waardoor beken in meren veranderen. Hierdoor staan de bomen onder water. De bossen evolueerden niet mee met deze impact. In Europa en Noord-Amerika zijn er boomsoorten die in deze omgeving goed aarden. Maar hier zijn twee van de drie aanwezige boomsoorten niet aangepast aan deze vochtigheid. Dus eenmaal een bos onder water staat, is het niet meer in staat zich te herstellen.’

Anderson benadrukt dat de aangerichte schade in Vuurland onherstelbaar is maar dat een preventieve aanpak voor de rest van het Zuid-Amerikaanse continent zich opdringt. ‘De angst leeft dat de bevers zich verder verspreiden naar het noorden, waar er meer economische activiteit is en interactie met de samenleving. We moeten nu investeren om problemen in de toekomst te voorkomen.’

Mission impossible

Maar een kant en klare oplossing is voorlopig nog niet voorhanden. De Argentijnse overheid deed de voorbije decennia verschillende pogingen de plaag in te dijken. Eerst door het gebruik van de beverpels aan te moedigen, dan door het bevervlees te promoten voor de culinaire industrie. Toen dat niet werkte, reikte de overheid bonussen uit per beverstaart. Tevergeefs.

‘De koeien die hier grazen, schaden de bossen meer dan de bevers.’

Sinds 2008 slaan Chili en Argentinië de handen in elkaar om samen een plan uit te werken om de bevers radicaal uit te roeien. Anderson: ‘Het is een ambitieus plan dat een grote kans heeft tot mislukken. Sommige Chileense eilanden zijn heel moeilijk bereikbaar, maar voor een totale uitroeiing moet je elk beverpaar in elke uithoek kunnen vinden. Zelfs al vangen we de meeste bevers en we missen er tien, dan is de operatie mislukt.’

Maar niet iedereen is er van overtuigd dat de bevers een bedreiging vormen. Andrés Osmalski en Juana Esposito van Valle Hermoso organiseren sinds 2002 bevertochten voor toeristen. Ze verhuisden van Buenos Aires naar Ushuaia om een leven in de natuur te leiden. De tochten zorgen jaarlijks voor de helft van hun inkomen.

Andrés Osmalski: ‘Wij houden van bevers en hun ingenieuze bouwcapaciteiten. Drie jaar geleden had het hier 120mm geregend. De brug over de weg was vernield maar de dijken van de bevers bleven overeind. De koeien die hier grazen, schaden de bossen meer dan de bevers.’

Het best mogelijke Vuurland

Osmalski gelooft niet dat de overeenkomst met Chili reële impact zal hebben. ‘Politici gebruiken al vijftien jaar het hoge aantal bevers om meer geld in het laatje te brengen en ondertussen gebeurt er niets. Waar gaat dat geld naartoe?’

‘Politici gebruiken al vijftien jaar het hoge aantal bevers om meer geld in het laatje te brengen en ondertussen gebeurt er niets.’

Christopher Anderson is niet onder de indruk van Osmalski’s visie. ‘Ik weet dat die mening bestaat. Maar er zijn slechts enkele organisaties die leven van bevers, dus kan je je afvragen wat het gewicht is van die mening. Sinds twee jaar onderzoek ik de sociale impact van de grote beverpopulatie. Uit het onderzoek blijkt dat de meerderheid van de bevraagden erkent dat er iets moet gebeuren aan de impact van de bevers. Maar er leeft wantrouwen ten opzichte van initiatieven vanuit de overheid. Wij onderzoeken mogelijke pistes die wel aansluiten bij de realiteit van de eigenaars.’

‘Als Ushuaia en Vuurland kwaliteitstoerisme willen aanbieden, moet de unieke biodiversiteit naar voor geschoven worden. Wij moeten niet een ander soort Alaska willen zijn, we moeten gewoon het beste Tierra del Fuego zijn. En dat betekent: opvallen met wat uniek is aan Vuurland, met de biodiversiteit die hier bestaat.’

Dit artikel verscheen eerder op 5 juni 2015 en werd opnieuw gepubliceerd als onderdeel van de MO* Must Reads zomerreeks.