‘We werden behandeld alsof we geen mensen zijn’

De menselijke tragedie achter onze betaalbare paprika uit Spanje

© Jet Budelman

Mohamed (55) met zijn neef van 19. ‘Als arbeidsmigrant kom je niet verder dan overleven.’

Er is een grote kans dat de paprika die je deze winter in de supermarkt koopt, geplukt en ingepakt is door een arbeidsmigrant in Zuid-Spanje. Met tienduizenden werken ze in bloedhete plastic kassen, vaak ongedocumenteerd en tegen een schamel loon. Fotojournalist Jet Budelman ging langs in de krottenwijken die de meeste Spanjaarden vermijden.

‘Alles is weg. Ik heb niets meer, alleen de kleren die ik aan heb.’ Het is 6 uur ‘s ochtends, midden in de winter begin 2021 en de Ghanese veertiger Samuel[*] rilt van de kou. Twee dagen eerder verwoestte een brand meer dan 40 woningen van arbeidsmigranten in de krottenwijk Don Domingo bij het dorp Atochares, in het zuiden van Spanje.

Samuel staat op de plek waar zijn huisje stond en pakt de aarde op met zijn handen. ‘Hier had ik een kleine moestuin en kruiden voor het koken.’ Een nabijgelegen klooster doneerde wat tenten, het Rode Kruis bracht maaltijden, maar verder kwam er geen hulp.

Samuel is een van de ongeveer 100.000 Afrikaanse arbeidsmigranten in Zuid-Spanje. Jaarlijks oogsten zij 3 tot 5 miljoen ton groenten en fruit voor de export. Nederland is, met 10% van de Spaanse export, een belangrijke afzetmarkt voor het land.

Ze werken in plastic kassen in een enorm gebied van 30.000 hectare in de provincie Almeria in Andalusië, ook wel de ‘Sea of Plastic’ genoemd. Samuel en de andere arbeidsmigranten wonen in zelfgemaakte huisjes van hout en plastic, zonder toegang tot schoon drinkwater, elektriciteit en sanitaire voorzieningen.

© Jet Budelman

Door een brand in de krottenwijk Don Domingo verloor de Ghanese Samuel alles wat hij bezat.

De schatting van 100.000 Afrikanen komt van vakbondsman José García Cuevas van vakbond SOC-SAT. Hij ziet dat de werkomstandigheden van de arbeiders zwaar zijn. In de kassen kan de hitte oplopen tot boven de 45 graden en het is er extreem vochtig. Samuel en zijn collega’s verdienen onder het wettelijke minimumloon.

Een speciale VN-rapporteur voor extreme armoede noemt de situatie van arbeidsmigranten in Zuid-Spanje een ‘menselijke tragedie’. In de Britse krant The Guardian riep hij de Spaanse regering een einde te maken aan de slechte werkomstandigheden voor arbeidsmigranten.

Afhankelijk van de boer

Spanje is een aantrekkelijke bestemming voor arbeidsmigranten. Na drie jaar illegaal werk in de landbouw kun je er, met een jaarcontract van de boer op zak, een verblijfsvergunning krijgen. In andere landen is dat voor zover bekend op deze manier niet mogelijk.

De migrant is afhankelijk van een boer die een jaarcontract geeft. Volgens Mohamed (55), een arbeidsmigrant uit Marokko, vragen boeren soms geld in ruil voor die vergunning: ‘Enkele duizenden euro’s.’ Hoeveel migranten uiteindelijk een werkvergunning krijgen en dus uit de illegaliteit komen is onduidelijk.

© Jet Budelman

Arbeidsmigranten werken aan de bouw van een nieuwe plastic kas.

Tijdens de pandemie barstte de krottenwijk aan de rotonde bij Los Albaricoques uit zijn voegen. De huisjes staan steeds dichter langs de openbare weg. Rond de vorige jaarwisseling gold in Spanje een strenge lockdown: grenzen tussen provincies waren gesloten en de Guardia Civil was zichtbaar aanwezig.

In theorie hebben migranten die in Europa aankomen het recht om een asielaanvraag te doen, maar daarvoor moeten ze eerst de grens over zien te komen.

Voor de migranten had die periode grote gevolgen. Hun werk is seizoensgebonden en voor de oogst van aardbeien of olijven, die tussen september en februari plaatsvindt, kunnen zij tijdens zo’n lockdown niet reizen. Door politiecontroles op illegale arbeid in de kassen kunnen ongedocumenteerde arbeidsmigranten alleen in het weekend werken, wanneer er geen inspecties zijn.

Mohamed kwam al in 1995 in Spanje aan, in een houten boot met 35 anderen. Hij heeft geschiedenis gestudeerd, maar het was voor hem onmogelijk in Marokko een baan te vinden die daarop aansloot. ‘Ik ben niet alleen gekomen om geld te verdienen’, vertelt hij in zijn kleine kamer met stapelbedden voor vier mannen.

‘Ik was nieuwsgierig en wilde ook mijn geest verruimen.’ Hij heeft zich in Spanje ingezet in een vakbond om op te komen voor de rechten van de arbeidsmigranten.

© Jet Budelman

Arbeidsmigranten wonen in zelfgemaakte huisjes van hout en plastic, zonder toegang tot schoon drinkwater, elektriciteit en sanitaire voorzieningen.

Europese grenzen zitten potdicht

Rachid (42) uit Marokko zit verslagen op een grauwe plastic stoel voor zijn huisje. Hij heeft geen papieren. ‘Ik kan al twee maanden geen werk krijgen’, zegt hij met een bedrukt gezicht. Volgens hem rijden er nauwelijks ploegbazen rond om migranten op te halen, door coronarestricties zoals het maximaal toegestane aantal personen in een auto. Ook zijn er meer migranten uit Afrika gekomen door de verslechterde economische situatie in hun eigen land.

Marie-Carmen is verontwaardigd over de manier waarop de Spaanse autoriteiten hen sinds corona behandelen. ‘Er komen bijna geen Spanjaarden in de krottenwijken, maar tijdens de pandemie checkten ze ingepakt als maanmannetjes met mondkapjes, handschoenen en een thermometer of er corona heerste. We werden behandeld alsof we geen mensen zijn.’ Ze weet niet precies wie de mensen waren die langskwamen.

© Jet Budelman

De krottenwijk waar Rachid uit Marokko en Marie-Carmen uit Equatoriaal-Guinea en haar vriendinnen wonen.

Niet meer dan overleven

‘Hier is geen toekomst voor ons’, zegt Mohamed resoluut. ‘Ook niet als je een verblijfsvergunning hebt. Als arbeidsmigrant in de kassen kom je niet verder dan overleven. Als je wel uit de misère komt, dan handel je in drug of andere illegale zaken.’

Zijn neef van 19 is net bij hem komen wonen in de hoop hier geld te verdienen. Mohamed vindt het fijn om de jongen om hem heen te hebben, maar hij maakt zich zorgen om diens toekomst.

Mohamed hoeft bij zijn familie niet meer de schijn op te houden dat hij een geweldig leven heeft, maar de meesten zwijgen tegenover de familie thuis over de omstandigheden waarin ze wonen en werken. De 27-jarige Abdellatif uit Marokko ervaart bijvoorbeeld veel druk: hij is de enige van zijn broers en zussen die naar Europa is gegaan.

Elke maand stuurt hij geld naar zijn moeder. Die woont alleen sinds zijn vader is overleden toen Abdellatif 12 jaar oud was. Hij staat samen met 5 huisgenoten in de zelfgemaakte keuken van plastic. De emoties lopen hoog op als het over hun woonsituatie gaat. In Marokko woonden ze beter, alleen verdienden ze als dagloner in Marokko 10 euro per dag, nog geen derde van wat ze in Spanje verdienen.

© Jet Budelman

Abdellatif uit Marokko is vijf jaar in Spanje en probeert een verblijfsvergunning te krijgen.

Samuels toekomst is grimmig: drie jaar geleden werd hij doodziek. Hij raakte vergiftigd door het drinken van water uit een kraan die bestemd was voor de landbouw. De gemeente had de kraan naast de krottenwijk aangelegd. Nu kan hij niet meer werken vanwege zijn slechte gezondheid. Hij heeft nog geregeld onderzoeken in het ziekenhuis en geen geld om terug te keren naar Ghana.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Maar Abdellatif heeft een meevaller: opgewonden vertelt hij begin november aan de telefoon dat hij niet alleen een verblijfsvergunning krijgt, omdat hij een contract heeft bij een nieuwe boer, maar ook meer loon. Komende zomer loopt zijn jaarcontract af en wil hij zijn moeder in Marokko bezoeken.

‘Ze is heel blij dat ik kom, ze heeft al verschillende dates voor me geregeld’, zegt hij lachend. Maar hij wil wel weer terug naar Spanje en een vrouw meenemen kost veel geld. Dan laat hij een stilte vallen. ‘Zijn er bij jullie in Nederland ook kassen waar ik kan werken?’

[*] De geïnterviewde arbeidsmigranten wilden niet met hun achternaam in dit artikel genoemd worden, uit angst voor uitzetting uit Spanje, waar zij ongedocumenteerd verblijven.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2789   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2789  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.