‘Er is geen masterplan voor de islamisering van België’

Volgens Zaki Chairi, radiomaker en activist, zien we spoken in onze omgang met moslims. ‘Doe niet alsof we er niet zijn. We zijn er en we zijn er altijd geweest. On est là.’ Een portret van een geëngageerde Brusselse ket van de eenentwintigste eeuw.

  • © Zaki Chairi 'Moslims zijn niet devoter dan anderen. Maar we worden constant op die identiteit teruggeduwd.' © Zaki Chairi
  • © Zaki Chairi 'Je leest over geradicaliseerden dat het normale jongens waren tot ze plots veranderden. Wat betekent dat? Dat ik op twee maanden helemaal kan veranderen, een kalasjnikov kan halen en mensen kan afmaken.' © Zaki Chairi

Zaki Chairi (28) is een moslim ondanks zichzelf. Hij zou immers graag willen dat hij niet steeds eerst en vooral moslim is, want hij is veel meer dan dat: humorist, radiomaker, youtuber, activist, scout en overtuigd Brusselaar, et j’en passe.

Toch wordt de positie van de islam in België als vanzelf de rode draad door ons gesprek: het er vandaag niet over hebben zou allicht wereldvreemd zijn. En als er iets opvalt, dan wel dat Chairi met beide voeten geëngageerd in zijn wereld staat.

Op de barricades voor Belgische moslims

‘Mensen zeggen me wel eens dat moslims devoter zijn dan anderen’, zegt hij. ‘Dat is niet zo. Maar we worden gewoon constant op die identiteit teruggeduwd, die dan nog eens problematisch is ook. Net door van alles een probleem te maken – halalvoedsel, bidden op het werk, de hoofddoek, et cetera – worden de houdingen gekristaliseerd, graaft men zich in en maakt men er een een identitaire zaak van. Ik zou graag hebben dat men verder kijkt dan dat. Ben je moslim? On s’en fout, dat heeft geen belang. Als dat lukt is de strijd gestreden.’

De dagelijkse oproep tot het gebed op ArabelFM haalt tot 170.000 luisteraars tijdens de ramadanmaand.

Zolang die strijd niet gestreden is blijft Chairi onverminderd op de barricades staan voor Belgische moslims: in de ether en op het podium, op Twitter, Snapchat, Facebook, Instagram én Youtube – een ket van de eenentwintigste eeuw weet u wel – en op straat. Het lijkt meer dan ooit nodig: doorsnee moslims worden almaar verzocht zich te distantiëren van terroristen waar ze net als iedereen ook slachtoffer van zeggen te zijn. In de nasleep van – nog maar eens – Parijs wordt straatagressie tegen moslims ernstiger en een licht kleurtje heet nu soms een verdacht profiel. De gevallen van racial profiling door politiediensten lijken zich op te stapelen.

Het zijn het soort onderwerpen, naast breed culturele, die de revue passeren in het dagelijkse prime time radioprogramma van Chairi, ‘Ça se passe à BX’: ook discriminatie op de huisvestings- en arbeidsmarkt zijn van groot belang voor de luisteraars van de Brussels-Arabische stadsradio ArabelFM. Die zender, gehuisvest in Schaarbeek niet ver van het Meiserplein, mikte tot voor kort bijna uitsluitend op Marokkaanse Brusselaars maar een recente vernieuwings- en verjongingsoperatie zet in op meer diversiteit, zowel bij publiek als presentatoren. Dagelijks luisteren tot 25.000 mensen naar de zender.

Vooral tijdens de ramadanmaand moet ArabelFM qua publieksengagement niet onderdoen voor benefietacties à la Music for Life van Studio Brussel: de dagelijkse oproep tot het gebed haalt dan tot 170.000 luisteraars. Tijdens de ramadan afgelopen juni en juli zond Chairi dagelijks uit vanop locatie in een Brusselse wijk: tot in Vilvoorde gingen fans – kinderen en ouders – met hem op de foto. Hij is één van de iconen van de zender.

De succesformule? Diepgang en zingeving, zo blijkt, en dat niet alleen voor gelovigen. ‘We gaan voor nuttige en zinvolle content. Ik denk dat onze samenleving in een zingevingscrisis zit: er is veel buzz, dingen waar je niet bij hoeft na te denken, en het gaat over seks, geld, people en polemiek. Het enige wat telt is groei, kopen, afbetalen, kopen. Aan de carrière denken. Daar zijn we allemaal mee bezig. Maar we zijn mensen, en we moeten weten waarom we dat doen. En dat probeer ik te beantwoorden: waarom doen we wat we doen, waarom zijn we hier?’

Selfiepolitiek

Naast radio gaat Chairi even graag voor de camera staan. In korte, snel gemonteerde en vaak satirische video’s houdt hij de maatschappij een spiegel voor op YouTube en geeft hij en passant nog een boodschap mee. In de meest bekeken ‘Les signes de radicalisation’, hekelt hij het deradicaliseringsbeleid van de Franse overheid, die een lijstje opstelde met voortekens van radicaliserende jongeren: stoppen met luisteren naar muziek, baard laten groeien, korte broek dragen (in het salafisme mag de broek niet lager dan de enkels gedragen worden). ‘Les Signes’ is Chairi’s nogal subversieve ontleding van die arbitraire aanpak, die volgens hem meer angst en wantrouwen zaait dan wat anders.

Het filmpje heeft hem onverhoeds gekatapulteerd tot radicaliseringsexpert, ook weer ondanks zichzelf. Hij mag erover gaan praten tijdens debatavonden, mag op de koffie bij politici. Toen hij na de aanval op Charlie Hebdo begin dit jaar samenzat rond radicalisering met tientallen moslimorganisaties werd hun intentieverklaring ‘Convergences Musulmanes’ opgepikt door heel wat media en gingen ze langs bij zowat alle politieke partijen.

Al heeft hij aan den lijve ondervonden dat de meeste beloften van politici dode letter blijven, hij heeft toch kunnen binnengluren in de coulissen van het systeem en als hij er iets aan overhield, dan wel hoe hij precies de rol van mediageile politicus moet neerzetten. Dat, en het voornemen zelf een ander pad te bewandelen.

‘Ik wil geen problemen opwerpen, ik bouw oplossingen.’

‘Ik verwacht helemaal niets meer van politici’, zegt Chairi. ‘Ik heb ervoor gekozen om op een andere manier aan politiek te doen en verandering teweeg te brengen. Ik wil geen problemen opwerpen, ik bouw oplossingen. Met mijn video’s leg ik de vinger op de wonde, maar daarnaast heb ik de scouts (hij is leider bij de moslimscouts van Brussel, n.v.d.r.), waar ik bouw aan een jeugd met burgerzin. Ik bouw, vanaf het begin. Geen doekjes voor het bloeden, maar aan de basis werken. Ik ben er overigens van overtuigd dat verandering van burgers gaat komen.’

‘Politici zijn altijd sympathieke lui. Ze feliciteren en lauweren mij om mijn inzet, achteraf worden er foto’s gemaakt, tot het obligate selfietje toe. Er worden lezingen gehouden over radicalisering, specialisten worden opgevoerd, iedereen zegt mooie zaken en geeft elkaar een schouderklopje en voilà, daar blijft het bij. Er gebeurt niets anders. Men heeft nu veel geld gevonden om radicalisering aan te pakken. Ineens. Waarom hadden we het geld niet om vroeger aan de slag te gaan, waarom wachten we op problemen?’

‘Weet je, men beschouwt moslims niet enkel als partner, maar ook als probleem’, vervolgt hij. ‘We zijn net als iedereen ook slachtoffer van de actualiteit, maar ook toch een beetje verdacht. Er is geen vertrouwen in de moslimgemeenschap.’

‘Je leest wel eens over geradicaliseerden dat het normale en geïntegreerde jongens waren, tot ze plots veranderden. Wat betekent dat voor mensen? Welnu, dat ik, die er heel sympathiek uitzie, op twee maanden helemaal kan veranderen, een kalasjnikov kan gaan halen en mensen kan beginnen afmaken. Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat men wel met ons aan tafel zit, maar men tezelfdertijd oppast. Men houdt je in de gaten.’

‘Iedereen draagt verantwoordelijkheid’

Het is naast de islam nog zo’n rode draad in ons gesprek: falende gezagsdragers en instituten. Dat begon in het middelbaar: een willekeurige leerkracht verwijst hem naar het technisch secundair onderwijs, waar hij eigenlijk niets te zoeken had. Achteraf heeft hij desondanks een diploma leerkracht Frans-Islam-Aardrijkskunde aan de Erasmushogeschool in Brussel behaald. Een tweejarige passage als leerkracht langs een ‘totaal verlaten’ technisch atheneum in het Brusselse waar pedagogische visie het moet afleggen tegen subsidiepolitiek deed hem inzien dat hij in het onderwijs de wereld niet ging veranderen. En dan moest hij nog geconfronteerd worden met het politieke immobilisme in de zogenaamde probleemwijken.

‘Men heeft jarenlang volledig bewust een situatie laten verrotten.’

‘Men heeft jarenlang volledig bewust een situatie laten verrotten. Al jaren worden wij Brusselse jongeren gediscrimineerd op de arbeidsmarkt. Men weet al jaren dat het onderwijs in de problemen zit. Dat is niet nieuw. Het is inderdaad zo dat op het internet haatdragende dingen rondgaan, ja. Maar hoe komt dat zo’n mensen zich niet kunnen vasthechten aan België? Dat ze het gevoel hebben niets te verliezen hebben?’

Zijn moskeeën een bron van radicalisme? De grote moskee in het Brusselse Jubelpark gaat nu doorgelicht worden door de Staatsveiligheid wegens te grote invloed van Saudi-Arabië. Wat denk jij daarvan?

Chairi: Die moskee is inderdaad indirect hoofdzakelijk gefinancierd door Saudi-Arabië, waar de grootste strekking van de islam het salafisme is. Het is zo dat het salafisme een van de meest strikte strekkingen van de islam is, geen hand aan vrouwen geven et cetera, om het even te karikaturiseren. Maar dat leidt niet tot terrorisme. Men preekt in die moskee niet dat niet-gelovigen eraan moeten. Maar veel mensen denken dat wel. Ze zijn heel ascetisch, je gaat er geen glas mee gaan drinken en heel veel lol mee trappen. Maar zijn ze daarom gevaarlijk?

Wat is het profiel van een geradicaliseerde? Dat zijn geen jongens die met religie zijn opgegroeid, tonen studies aan. Dat zijn geen mensen die vaak naar de moskee gingen, maar volledig afgezonderd van de maatschappij leefden. Ze kennen maar heel weinig over religie. De gasten die naar de Bataclan zijn vertrokken, waren nog maar twee maanden aan het bidden. Voordien hingen ze maar wat rond of speelden ze de hele dag door op de spelconsole en dan zagen ze opeens het licht in enkele internetvideo’s.

‘Moskeeën zijn niet de plekken om te radicaliseren.’

Moskeeën zijn niet de plekken om te radicaliseren. Dat gebeurt online, en door rekruteerders in de straten. Vroeger misschien wel, maar vandaag weet iedereen dat de moskeeën nauwlettend in het oog worden gehouden. Maar: de moskeeën spelen hun rol niet, en ze zouden een veel constructievere rol voor België kunnen vervullen.

We zitten nu met imams die geen frans spreken, die niets van België kennen. Er is een probleem met de vorming van imams in België.

Het is hoog tijd dat we instituten hebben die een kwaliteitsvolle opleiding voor Belgische imams verstrekken. Opdat ze goed frans of nederlands praten, de Belgische politieke context goed begrijpen, enzovoorts.

De meerderheid van imams komen uit de bled (arabisch: klein dorp, red.), kennen België niet, en komen hier een discours houden dat de jongeren niet begrijpen omdat ze amper Arabisch kennen. Ze zeggen dingen waaraan je meteen merkt dat ze België niet kennen. En ze zijn zodanig bang in de gaten gehouden te worden dat ze over alles praten behalve over de actualiteit. Als een jonge moslim goed omkaderd wordt door een bekwame imam gaat die nooit naar Syrië vertrekken in de naam van de islam, nooit.

© Zaki Chairi

‘Je leest over geradicaliseerden dat het normale jongens waren tot ze plots veranderden. Wat betekent dat? Dat ik op twee maanden helemaal kan veranderen, een kalasjnikov kan halen en mensen kan afmaken.’

Samen met enkele bekende activisten zoals Rachida Aziz en Dyab Abou JahJah publiceerde je recent een opiniestuk, #OnestLà: wat betekent dat?

Chairi: Na de tweede golf aanvallen wilden we zeggen: verdorie, we zijn hier op het terrein, we zijn beschikbare partners, en als jullie oplossingen willen, zullen jullie met de moslimgemeenschap moeten samenwerken, en de leiders ervan.

#OnEstLà hebben we ondertekend met mensen uit allerlei domeinen: ondernemers, wetenschap, media, et cetera. In elk domein zitten er mensen met wie jullie kunnen samenwerken, doe niet alsof we er niet zijn, want we zijn er en we zijn er altijd geweest. Vaak horen we: we horen de moslims niet, wat doen de moslims, we zouden ze graag zien… Stop daar eens mee! On est là. Men wil gewoon niet met ons samenwerken.

Als politici met moslims samenwerken, is het louter voor de selfie achteraf, die ter zelfpromotie op sociale media gedeeld kan worden?

‘Er zijn sterke leiders in de moslimgemeenschap, maar men wil niet met hen samenwerken.’

Chairi: Voilà. Als er samengewerkt wordt, is het met béni-oui-oui’s (uitdrukking uit koloniaal Algerije: iemand die gedwee alle bevelen van hogeraf uitvoert, n.v.d.r.), mensen die niet erg kritisch zijn, die dociel zijn. Een moslim die geëngageerd en kritisch is, die de vinger op de wonde legt, dat wil men niet. Maar dat is net écht burgerschap: zeggen waar het op staat. Een burger is kritisch, roept de overheid ter orde wanneer het fout loopt. Maar kritische mensen, die politiek geëngageerd zijn, zijn ook gevaarlijk. Die worden aan de kant geschoven.

En het is gevaarlijk om dat te doen, kijk naar wat gebeurd is met de Arabisch-Europese Liga (beweging en politieke partij die in 2003 samen met de PVDA aan de verkiezingen deelnam, n.v.d.r.): Abou JahJah was staatsvijand nummer één maar door op hem te schieten is een vacuum achtergelaten dat is opgevuld door lui als Sharia4Belgium en Fouad Belkacem – die overigens lid was van AEL. En dan vraagt men zich af waar dit alles vandaan komt.

Mensen die nadenken, intelligent, opgeleid en geëngageerd zijn en die hun nek uitsteken, worden hard aangepakt, dat is de les die we eruit hebben getrokken. Er is echt geen gebrek aan leiderschap in de moslimgemeenschap. Er zijn sterke leiders, maar men wil niet met hen samenwerken.

Je bent ook erg kritisch voor media. Waarom? De krant De Morgen schrapte bijvoorbeeld het woord ‘allochtoon’, gaat het dan niet in de goede richting?

Chairi: Ja, dat is een stap in de goede richting, maar aan de andere kant zien we media die aan islamofobie hun brood verdienen. Hoe komt het dat net de mensen die leven waar er geen moslims zijn, het bangste zijn van hen? Hoe kennen ze “de moslim”? Ze staan er niet mee in contact dus wat ze kennen komt uit de media en van politici, die daarop inspelen. De media dragen een deel van de verantwoordelijkheid van islamofobie.

Op redacties zijn heel erg weinig moslims, ze zijn heel blank. Men zegt mij wel eens: maar we hebben die en die moslim. Maakt dat iets uit zeg? Eén moslim? Ik voel dat aan als de excuusmoslim: zie je, we hebben er toch een? Maar in de redactievergaderingen, waar er over de onderwerpen beslist wordt, zitten niet voldoende moslims, mensen die inzicht kunnen bieden in de moslimgemeenschap, die het terrein kennen. Dat is niet alleen in de media zo, maar ook in veel andere domeinen.

Lekker in het vel

Naar het einde van ons gesprek maakt Chairi een balans op. Vergis u niet, ondanks alles voelt hij zich best lekker in zijn vel. ‘Ik vraag je niet mij te accepteren. Dat heb ik nooit gevraagd. Ik voel me goed. Ik neem deel, ik ben aanwezig en ik lever mijn bijdrage. Ik vraag niet of je me aanvaardt of niet. Ik ben humorist, scout, presentator, ik hou van voetbal, ik ben een millennial, en veel meer, maar al die etiketten zijn voor mij niet belangrijk.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.