India kiest zijn eigen energiepad

India zit in een lastige spagaat: enerzijds zet het land grootscheeps in op schone energie, anderzijds blijft het hardnekkig vasthouden aan vervuilende steenkool. Hoe verzoen je de drang tot ontwikkeling met ambities om te verduurzamen?

Kedar Hisar mag op de kaart van Haryana, een deelstaat in het noordwesten van India, dan wel nauwelijks te bespeuren zijn, met de nieuwe snelweg is het dorpje makkelijk te vinden. Vanuit alle windrichtingen zijn de twee enorme schoorstenen van de Rajiv Gandhi Thermal Plant zichtbaar. Het is de grootste energiecentrale van Haryana, volgens de plaatselijke autoriteiten goed voor zowat de helft van de elektriciteitsproductie in de hele deelstaat.

We zitten in een klein kantoortje in het hart van de elektriciteitscentrale. ‘Zo’n vijfhonderd mensen houden de boel hier draaiende’, vertelt een ingenieur die dit weekend toezicht houdt op de werkzaamheden van de centrale. Drie collega’s hebben zich bij ons gevoegd. ‘We zijn trots op de Rajiv Gandhi-centrale, we voorzien in de energiebehoeften van heel wat buurtbewoners’, benadrukt een van hen, een leidinggevend technicus in een roze hemd.

‘Het Indiase energienet is nog jong, we kunnen India niet verwijten dat de omwenteling langzaam gaat.’
Sandeep Pai (Swaniti Initiative)

Op de achtergrond klinkt een aanhouentdend gezoem, stoom uit de turbines beslaat het glas van de toegangsdeur. Er hangt een grauwe waas in de kamer: roet afkomstig van de steenkool die de centrale nodig heeft om energie op te wekken.

De kolen worden met een goederentrein rechtstreeks op het industrieterrein afgeleverd, uit mijnen in het noordoosten van het land. ‘U gaat me nu vast vragen waarom wij fossiele brandstof gebruiken?’, voorspelt een van de medewerkers de reden waarom ik me in het weekend, onaangekondigd, voor een gesprek heb gemeld.

Duurzaamheidsbeloftes

India’s afhankelijkheid van steenkool is een bekend verhaal. Het land heeft wereldwijd de grootste bevolking en een gigantische energiebehoefte. Vandaag is het daarvoor voor 70% afhankelijk van steenkool. Bijna honderd nieuwe koolmijnen staan nog op de planning. Volgens prognoses van het Indiase ministerie van Financiën zal de steenkoolproductie in 2023-2024 met 70 % toenemen, tot 911 miljoen ton. Minister van Financiën Nirmala Sitharaman voorspelt dat de industrie tot 2030 jaarlijks zal groeien, tot maar liefst 1,5 miljard ton.

‘De meest recente uitspraken van betrokken ministers en andere beleidsmakers maken duidelijk dat de regering het niet mogelijk acht om van steenkool af te stappen’, zegt Nandini Das.

Ze is klimaatonderzoekster bij Climate Action Tracker. De internationale non-profitorganisatie analyseert de implementatie van nationaal beleid, om zo te berekenen of verschillende landen hun klimaatdoelen zullen halen. Het voornemen van de Indiase regering om vanaf 2025 meer steenkool uit de eigen mijnen te kunnen halen, noemt ze ‘ronduit alarmerend’.

De scepsis over India’s intentie om te verduurzamen, bereikte bij veel mensen een triest hoogtepunt tijdens de COP26, de VN-klimaattop van 2021 in het Schotse Glasgow. Op het moment dat een steviger slotakkoord bijna rond leek, stelde Indiaas premier Narendra Modi toen dat zijn land fossiele brandstoffen niet volledig wilde uitfaseren maar slechts “verminderen”. Door de eigen snelle ontwikkeling en groeiende bevolking wil India nog profiteren van de binnenlandse steenkoolproductie. Dat zou bovendien de afhankelijkheid van andere landen afbouwen.

‘India wil ontwikkeling’, zegt klimaatonderzoekster Das. ‘We moeten het land zover krijgen dat het die gaat nastreven via duurzame methoden.’ Das schrijft India’s energiebeleid daarom nog niet helemaal af. Op papier voerde de regering-Modi de voorbije jaren ‘een heel uitgebreid’ pakket maatregelen en beleid door. Zo hoopt ze tegen 2030 de capaciteit voor duurzame elektriciteitsopwekking fiks op te krikken, tot 500 gigawatt.

‘Het zou heel goed zijn als we meer opties hebben. Dan zijn we niet afhankelijk van één energiebron.’
Sandeep Pai (denktank Swaniti Initiative)

Maar die groene omslag kost geld, veel geld. ‘De regering heeft miljardensubsidies vrijgemaakt voor bedrijven die grote installaties moeten bouwen, maar ook zodat consumenten hun gedrag kunnen aanpassen’, aldus Das.

Met deze focus op een energietransitie leeft India wel degelijk een deel van zijn duurzame beloftes na. Het land geldt als een van de toplanden voor hernieuwbare energie. India installeerde intussen meer dan 125 gigawatt aan duurzame elektriciteitsbronnen. Dat is bijna een derde van de totale capaciteit op het net.

In mei keurde het ministerie van Energie ook een nieuw nationaal plan goed voor de uitbreiding van zonne-energie. ‘In alle landen is de hervorming van de energiesector een kwestie van tijd’, meent Sandeep Pai, energie-onderzoeker bij de Indiase denktank Swaniti Initiative. ‘Het Indiase energienet is nog jong, we kunnen India niet verwijten dat de omwenteling langzaam gaat.’

Energiemix als oplossing?

In het kantoortje van de Rajiv Gandhi-centrale valt het woord ‘energiemix’. Dát is de enige manier, leggen de vier medewerkers uit, om van India een duurzamer land te maken. Het landelijke energienet, waarvoor grote centrales nu energie leveren en dat in sommige delen van het land nog steeds regelmatig geplaagd wordt door storingen of oververhitting, wordt nu voornamelijk gevoed door steenkool.

‘Het zou heel goed zijn als we meer opties hebben, meer soorten energiebronnen’, zegt een van de medewerkers. ‘Dan zijn we niet afhankelijk van één energiebron. Het is overigens ook bekend dat steenkool niet eindeloos is.’ De ingenieurs zijn benieuwd naar een kerneneregiecentrale die het nutsbedrijf van Haryana aan het bouwen is.

Van de energiemix wordt in Kedar Hisar mondjesmaat werk gemaakt. De landerijen rondom de Rajiv Gandhi-centrale zijn hier en daar bezaaid met zonnepanelen, die rechtop staan op de akkers, twee of drie units bij elkaar. Landeigenaar Parkash Jit heeft al zeker vier jaar zonnepanelen op zijn grond staan, vertelt hij. ‘Natuurlijk is dat handig, India heeft veel zon. Als boer weet je dat maar al te goed.’

In zijn boerderij aan de rand van het dorp kan hij zijn telefoon opladen en hoeft hij de lichten niet te dimmen. Genoeg energie voor het hele gezin heeft hij niet, maar zijn huis is nog aangesloten op het landelijke net, waar de stroom van alle beschikbare bronnen wordt afgenomen.

Zonnepanelen vormen het belangrijkste deel van India’s energiesuccessen, klinkt het bij marktanalisten en klimaat-ngo’s. Tegen 2032 moet zonne-energie een kwart van alle opgewekte elektriciteit van het land vertegenwoordigen, stelde energieminister R.K. Singh dit jaar. Vorig jaar vormde het aandeel nog 5 % (vergelijk: in België levert zon nu 7 % van onze stroom).

‘Er is een hoge capaciteit voor de opwekking van de zonnestroom. Maar die opgewekte elektriciteit is nog niet zo toegankelijk voor iedereen.

In deze fase van ‘versnelde groei’ van zonne-energie zal de overheid vooral moeten investeren in de mogelijkheden om via zonnepanelen opgewekte stroom te kunnen opslaan, zodat ook zonder zon – ’s nachts, of op donkere dagen – groene stroom voorradig is.

‘De beschikbaarheid van zonne-energie zou ook fors toenemen als alle losse zonnepanelen in het land worden aangesloten op het landelijke net’, zegt onderzoekster Nandini Das. De meeste mensen met zonnepanelen op hun dak hebben die generatoren niet gekoppeld aan het landelijke stroomnet.

‘Er is een hoge capaciteit voor de opwekking van de zonnestroom. Maar die opgewekte elektriciteit is nog niet zo toegankelijk voor iedereen, terwijl dat bij steenkoolcentrales wel het geval is. Als de stroom van verschillende kleine panelen naar het net wordt gesluisd, neemt het beschikbare aandeel van groene stroom in één klap enorm toe’, aldus Das.

De opmars van de zonnepanelen is volgens haar een mogelijkheid om ontwikkeling en verduurzaming te combineren. Binnenlandse productie van zonnepanelen is een economische impuls. Het zorgt ervoor dat India meer zelfvoorzienend wordt en, bijvoorbeeld, kan concurreren met China als producent van zonnepanelen. Het levert ook werkgelegenheid op.

Energieonderzoeker Pai deed jarenlang onderzoek naar de mensen die naar alle waarschijnlijkheid het meest verliezen bij het volledig uitfaseren van de steenkool: de mijnwerkers. Die zijn ook in hun huishoudens verbruikers van die fossiele, betaalbare brandstof. ‘Het gesprek in India over een rechtvaardige transitie begint nu pas’, zegt hij. ‘Dat is misschien nét op tijd om de grootschalige implementatie van al die aangekondigde groene projecten te laten verlopen met meer bedachtzaamheid.’ 

Deze reportage is verschenen in het winternummer van MO*magazine. Vind je dit artikel waardevol? Word dan proMO* voor slechts 4,60 euro per maand en help ons dit journalistieke project mogelijk maken, zonder betaalmuur, voor iedereen. Als proMO* ontvang je het magazine in je brievenbus én geniet je tal van andere voordelen.