‘Ouders met kinderen wachten geen honderd jaar op vrede. Ze willen nu weg uit Irak.’

Tienduizenden vluchtelingen –christenen en yezidi’s– worden een jaar na de opmars van Islamitische Staat (IS) vrij netjes opgevangen in de vele vluchtelingenkampen in het noorden van Irak. Maar de uitzichtloosheid van hun situatie weegt loodzwaar. Is er nog toekomst voor hen in het Midden-Oosten?

  • © Tim Dirven © Tim Dirven
  • © Tim Dirven De bisschoppen Jozef De Kesel en Guy Harpigny staan sprakeloos bji de wanhoop van de vluchtelingen in het Dawodye-kamp in de buurt van Dohuk. © Tim Dirven
  • © Tim Dirven In een van de honderden wooncontainers van het Dawodye-kamp ontmoeten de bisschoppen Guy Harpigny en Jozef De Kesel een gezin dat op televisie naar de vluchtelingenstroom naar Europa kijkt. © Tim Dirven
  • © Tim Dirven Na hun verhuis naar Karakosh zijn de dominicanessen van Mosoel verder moeten vluchten naar Erbil, waar ze nu grotendeels in containers in een kleine kloostertuin huizen. © Tim Dirven
  • © Tim Dirven De bisschoppen Jozef De Kesel, Guy Harpigny en Leon Lemmens bidden samen met aartsbisschop-abt Mosa Alshamany en vice-rector Rabban Youssif van het orthodoxe klooster van Mar Mattai. © Tim Dirven

De solidariteitsmissie van de Belgische bisschoppenconferentie – vertegenwoordigd door bisschop Guy Harpigny van Doornik, bisschop Jozef De Kesel van Brugge en hulpbisschop Leon Lemmens van Vlaams-Brabant en Mechelen – in samenwerking met de pauselijke hulporganisatie Kerk in Nood zit erop. Vijf dagen lang was de Belgische delegatie in het noorden van Irak om er de vluchtelingencrisis aan de bron te zien en de christenen en yezidi’s aldaar een hart onder de riem te steken. Benoit Lannoo was erbij en doet verslag voor MO*.

De winter brengt sneeuw en ijzige temperaturen

‘In deze parochie vangen we driehonderdvijftig yezidi-families op, vijfentachtig christelijke families en een dozijn moslimgezinnen’, zegt Samir Youssef (41) over Enishke, een van zijn vijf parochies in de buurt van Dohuk. Net als alle andere gesprekspartners in het noorden van Irak heeft de Chaldeeuwse priester het nooit over individuele personen, altijd over families.

De stapels dekens in elke hoek herinneren de mensen er voortdurend aan dat er straks een tweede winter op hun vlucht aankomt

Een christelijk gezin telt makkelijk vijf à zes kinderen, yezidi-gezinnen zijn doorgaans nog net wat kroostrijker. Je moet dus wat rekenen alvorens je duidelijk wordt wat hier aan de gang is: de christelijke gemeenschappen in het noorden van Irak vangen sinds een jaar bijna evenveel vluchtelingen op als hun eigen getalssterkte.

Een zeldzame keer is de opvangstructuur nauwelijks decent te noemen. Het uitzicht over de bergen in een verlaten restaurant in Mangesh is adembenemend, maar dat neemt niet weg dat een dozijn yezidi-gezinnen er in een tochtig bouwval huizen.

Ondanks de zomerhitte herinneren de stapels dekens in elke hoek de mensen er voortdurend aan dat er straks een tweede winter op hun vlucht aankomt, met sneeuw en ijzige temperaturen. Maar deze yezidi’s zijn bijzonder blij telkens zij Samir Youssef zien. ‘Hij is mijn broer; zijn zuster en schoonbroer hebben mijn broer in hun eigen huis opgenomen’, vertelt een van hen.

© Tim Dirven
In een van de honderden wooncontainers van het Dawodye-kamp ontmoeten de bisschoppen Guy Harpigny en Jozef De Kesel een gezin dat op televisie naar de vluchtelingenstroom naar Europa kijkt.
© Tim Dirven

Deze yezidi’s – aanhangers van een Koerdisch volksgeloof – zijn in augustus vorig jaar meer dan zeventig kilometer te voet hierheen gestapt, nadat de berg Sinjar waar ze zich schuilhielden voor Islamitische Staat (IS) door Koerdische Peshmerga was ontzet.

De moslimextremisten eisen steevast dat de yezidi’s zich tot de islam bekeren, anders worden ze vermoord en hun meisjes als slaaf verkocht. In Mangesh hebben de ‘twintig families’ het bouwvallige restaurant overgenomen binnen de vierentwintig uur nadat de christelijke gezinnen die er huisden, elders beter waren opgevangen. Nog liever in deze kale betonnen constructies dan ergens in tenten te moeten slapen, is hun redenering.

No future

Her en der in het noorden van Irak staan intussen ook containerkampen. Vaak zijn ze er neergezet door multilaterale donoren als de Internationale Organisatie voor Migratie of Caritas Internationalis, met hulp van allerlei buitenlandse mogendheden. ‘From the people of Japan’ lees je op de ene container en op een andere prijkt een Britse vlag. Elke container bevat een kleine kitchenette, een mini-badkamertje en een slaap- en leefruimte van twee bij drie. Daarin woont telkens een gezin –zes, acht mensen of nog meer– dicht opeengepakt. Voor alleenstaanden is er geen plaats; jonge verloofden kunnen niet huwen omdat er geen container voor hen beschikbaar is.

© Tim Dirven
De bisschoppen Jozef De Kesel en Guy Harpigny staan sprakeloos bji de wanhoop van de vluchtelingen in het Dawodye-kamp in de buurt van Dohuk.
© Tim Dirven

Erger evenwel dan deze moeilijke leefomstandigheden is de uitzichtloosheid voor deze mensen. Internationale organisaties zorgen voor voldoende voedsel en dus overleven de vluchtelingen. Maar wat is hun toekomst? De manier waarop ze in augustus vorig jaar uit de traditioneel kosmopolitische stad Mosoel werden verdreven, heeft bij vele christenen een gigantisch trauma achtergelaten.

‘De moslimburen waarmee we al jaren samenwoonden, hebben mee geplunderd’, klinkt het steevast. En vele vluchtelingen uit de Ninive-vlakte waren tevoren al migranten, op de loop van het chaotische oorlogsgeweld en het toenemende extremisme dat Irak de voorbije dertig jaar teistert.

In het Westen denken we vaak dat IS zich beperkt tot een bende extremistische freaks. Die zijn er natuurlijk, maar talloze soennitische elites in Irak, gefrustreerd sinds de Amerikanen Saddam Hoessein hebben verjaagd en aldus een einde maakten aan hun privileges, hebben de kant van IS gekozen. In Mosoel hoor je naar verluidt soms dat IS –ondanks de terreur van de sharia-wetgeving– te verkiezen is boven de corrupte, door sjiieten gedomineerde regering en het machteloze leger van Bagdad.

Zelfs indien IS verslagen zou worden, denkt geen enkele christelijke gesprekspartner in het noorden van Irak dat het samenleven in diversiteit in Mosoel op middellange termijn hersteld kan worden.

Onze toekomst ligt in het Midden-Oosten

De dominicanessen waren sinds de twaalfde eeuw in Mosoel werkzaam, onder meer in het onderwijs en de ziekenzorg. Ze zijn na een bomaanslag op hun klooster noordwaarts naar Karakosh gevlucht, maar toen IS ook de vlakte van Ninive innam, namen ze de wijk naar de hoofdstad van Iraaks Koerdistan, de miljoenenstad Erbil. Daar wonen nu vierenveertig zusters samen in een krap kloostertje.

© Tim Dirven
Na hun verhuis naar Karakosh zijn de dominicanessen van Mosoel verder moeten vluchten naar Erbil, waar ze nu grotendeels in containers in een kleine kloostertuin huizen.
© Tim Dirven

Omdat er geen kamers genoeg zijn, staan in de tuin tientallen containers, waarin telkens voor twee zusters twee kloostercellen en een gemeenschappelijk badkamertje. Heel soms horen ze over de telefoon van vroegere buren nieuws over de religieus-psychologische terreur in Mosoel.

En hoewel de christelijke wijk Ankawa voor christenen relatief veilig is, zijn er ook in de moslimwijken in Erbil extremistische reacties.

De Chaldeeuwse aartsbisschop van Erbil dat het nog ‘honderd of tweehonderd jaar’ kan duren eer vredevol samenleven weer mogelijk wordt.

‘We worden op straat soms beledigd of bespuwd’, vertelt de overste, zuster Christiane. ‘We spreken in onze school dan ook nooit over godsdienst, we proberen alleen evangelisch te leven en zo stilzwijgend over Jezus te getuigen.’ De vastberadenheid van zuster Christiane doet haar vermoeide ogen even oplichten. Is er nog een toekomst voor deze christenen in Irak?

Drie jaar geleden durfde de Chaldeeuwse aartsbisschop van Erbil, Bashar Matti Warda, in Tertio nog op een vreedzamer Irak ‘binnen een generatie’ te hopen. Intussen vreest dezelfde Warda dat het nog ‘honderd of tweehonderd jaar’ kan duren.

Maar daar wacht een gezin met opgroeiende kinderen in een container niet op. En dus denken vele christenen in Irak maar aan een ding meer: hoe raken ze hier weg. De Chaldeeuws-katholieke patriach Louis Raphaël I Sako begrijpt dat, maar hij rekent op priesters als Samir Youssef in Dohuk om de mensen te overtuigen om te blijven.

‘De toekomst van de Oosterse kerken ligt in het Midden-Oosten’, zegt hij resoluut. ‘Nu is Irak de facto opgesplitst in het Koerdische noorden, een soennitisch gebied en het sjiitische zuiden. De internationale gemeenschap – Amerikanen op kop – moet ons helpen om in een confederaal Irak ook in een veilige plek voor de christenen te voorzien.’

Zalig wie vervolgd worden omwille van hun geloof

In Irak en Syrië leven niet alleen Chaldeeuws-katholieken en Syrisch-katholieken, maar ook vele Syrisch-orthodoxe christenen. In het wereldberoemde vierde-eeuwse bergklooster van Mar Mattai, op twintig kilometer ten noorden van Mosoel, wonen nog altijd zeven monniken. Sinds de val van de Ninive-vallei die je vanop de Maqloeb-berg duidelijk ziet liggen, verbijven er ook enkele vluchtelingenfamilies in het klooster.

© Tim Dirven
De bisschoppen Jozef De Kesel, Guy Harpigny en Leon Lemmens bidden samen met aartsbisschop-abt Mosa Alshamany en vice-rector Rabban Youssif van het orthodoxe klooster van Mar Mattai.
© Tim Dirven

Mar Mattai wordt beschermd door een kamp van de Koerdische Peshmerga-strijders op vijf kilometer afstand; het kamp ligt anderhalve kilometer van de frontlijn, Mar Mattai op nauwelijks zes kilometer.

‘Onze voorgangers hebben allemaal vervolging gekend’

Toch denken de monniken er geen moment aan om het klooster te verlaten. ‘We werden gesticht door een Syrische monnik Matheus die op de vlucht was voor vervolging, onze voorgangers hebben allemaal vervolging gekend, en als we hier weggaan zullen we elders vervolgd worden’, zegt vice-rector Rabban Youssif.

‘Bovendien heeft Christus wie in Zijn naam vervolgd wordt zaliggesproken’, voegt de orthodoxe aartsbisschop-abt Mosa Alshamany er zachtjes aan toe. ‘Maar jullie zijn de eerste delegatie op dit niveau die ons hier een hart onder de riem komen steken; wij zijn jullie daar bijzonder dankbaar voor’, zegt hij alvorens met de Belgische bisschoppen naar de kerk te stappen om er samen te bidden.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.