Overzetboot naar toekomststad zinkt

Het lijkt wel alsof de Mozambikanen aan boord van onze ferry getroffen zijn door een mysterieuze slaapziekte of net de tijding vernomen hebben dat een verre verwant is overleden.

Een stalen dak en wanden, met ronde patrijspoorten waaruit de skyline van Maputo wegebt, beschermt tegen de blakke zon.

Een reddingsboei hangt tegen één van de wanden. Op zijn best kan het verweerde ding dienen als decoratie in een visrestaurant, naast een opgezette zeemeeuw en modelbouwzeilschip. Ik bid dat we het niet écht nodig zullen hebben.

Grootse plannen voor Catembe

Het oversteken van de baai die de Mozambikaanse hoofdstad scheidt van Catembe, vandaag een ruraal stuk land met vooral huizen in riet en snelbouwsteen en enkele grote villa’s aan de waterkant, duurt amper 15 minuten.

Wie niet met de auto gaat, betaalt slechts 10 meticais, een schamele 15 eurocent.

Catembe is volgens stadsplanners de ideale plek om de uit zijn voegen barstende hoofdstad Maputo uit te breiden. Een Portugees consultancybedrijf heeft zelfs al een urbanisatieplan uitgetekend, met hoogbouw, lanen en villa’s.

Het Chinese staatsbedrijf China Road and Bridge Corporation (CRBC) bouwt met geld van de Chinese EximBank, een brug die beide oevers tegen eind 2017 moet verbinden.

Vooralsnog is het nieuwe stadsdeel van Maputo een schim. De pijlers torenen reeds hoog uit boven de baai, maar vandaag moet iedereen die van en naar Catembe wil de ferry nemen.

Het gaat om duizenden passagiers per dag. Want in Catembe zelf is geen klop te doen. Ooit werd er lustig vis gevangen door immigranten uit Goa, een zuidelijke staat in India, maar nu liggen visvangst en landbouw op apegapen.

Studenten moeten naar de hoofdstad, ambtenaren evengoed en wie goederen wil kopen of verkopen aan redelijke prijzen, verkiest de hoofdstad waar de keuze groter is en de prijzen lager.

Vlakbij de hoofdstad, ver van noodhulp

Op Catembe zijn er scholen en zelfs een hulppost, maar de enige dokter daar zit liever in zijn hospitaal in de hoofdstad, waarvan hij directeur is. Onze mensen sterven in onze armen, zegt Pieter, een oud-strijder van de Mozambikaanse onafhankelijkheidsstrijd, die als één van de eersten op Catembe kwam wonen

‘Iemand die ’s nachts zwaar ziek wordt, sterft in onze armen’.

Hij runt nu een stalletje met voedingswaren en andere dagelijkse benodigdheden. Omdat de ferryboten bij slecht weer niet uitvaren en sowieso ’s avonds om 23 uur stoppen, zitten de inwoners van Catembe in noodgevallen muurvast.

‘Iemand die ’s nachts zwaar ziek wordt, sterft in onze armen’. Hij betreurt weliswaar dat rijke stedelingen massaal grond opkopen en met hun speculatiedrang sommige oorspronkelijke inwoners de duvel aandoen, maar is al bij al voorzichtig optimistisch. ‘De brug is als een boom die schaduw verschaft aan velen’.

Het noodlot slaat toe

Ons gesprek wordt plots onderbroken wanneer voorbijgangers met luide stem roepen dat het kleine ferrybootje van Mapapai, waarmee wij een uur geleden aan wal kwamen, aan het zinken is in de baai.

Dat is nooit eerder voorgevallen, niet één keer sinds de scheepjes in gebruik zijn genomen, ergens midden jaren zeventig.

Excuses prevelend dat we afscheid moeten nemen, haast ik mij samen met onze lokale gids en een bevriende fotograaf uit Maputo naar de kust. De pick-up raast met horten en stoten over de slecht onderhouden zandwegen.

Nog voor de pier in zicht komt, horen we sirenes van een tot ziekenwagen omgebouwde jeep. We laten hem voorbijgaan met zijn trieste vracht en zien verderop honderden Mozambikanen verzameld langs de waterlijn.

Al wie niet in de hoofdstad is voor werk, lering of vertier lijkt naar het strand afgezakt.

Getuigen van de geschiedenis

Met de kiezen op mekaar, fotografeer ik twee vrouwen in de massa. Achterin de foto probeer ik de gezonken boot te kadreren. Die is intussen naar de kant gesleept door een ander ferrybootje van Mapapai.

De ogen van de ene vrouw zijn opengesperd en haar schreeuw vol pijn. Zat haar kind of man op de ferryboot? Weet iemand überhaupt wie aan boord was? Want behalve de op de pier gekochte toegangstickets die eenmaal aan boord afgegeven worden aan de schipper, zijn er geen passagierslijsten.

Emidio, de bevriende fotograaf, gaat met mijn voice-recorder de groepjes op het strand langs om te polsen naar hun reacties. Bij sommigen vangt hij bot. Anderen luchten hun hart en vooral hun onvrede over de slordigheid waarmee de schippers hun ferrybootjes dagelijks heen en weer loodsen.

Het ongeluk zou te wijten zijn aan een verkeerd manoeuvre van de jonge schipper die tegen een grote ferryboot voer. Hij zou het gevaarte te laat opgemerkt hebben omdat hij zijn oortjes in had en naar muziek stond te luisteren.

‘Hoe is het mogelijk dat we veertig jaar na onze onafhankelijkheid nog altijd met roestige aftandse schepen de oversteek moeten maken?’ klaagt een andere interviewee. Mario Botao, een lokale ambtenaar in Catembe, zegt dat het slechts een kwestie van tijd is vooraleer zich een nieuw ongeluk voordoet.

Burgers aan wal geven aanwijzingen zodra ze in de baai een hand, hoofd of arm denken te ontwaren

‘De brug zal de verkeersdruk op de ferrydienst verminderen, maar is een tolweg voor auto’s en voor de vele passagiers te voet geen oplossing.

Die zullen de boten blijven nodig hebben’.

Op sociale media, circuleren algauw de beelden van de gekapseisde boot waarop de passagiers zich staande proberen houden, tot ze gered worden door andere boten.

Een uur na het ongeluk zwemmen enkele Mozambikanen nog steeds de baai rond, op zoek naar overlevenden. De burgers aan wal geven aanwijzingen zodra ze in de baai een hand, hoofd of arm denken te ontwaren.

Groen logo met gele achtergrond

De balans achteraf is triest. Van de twintigtal passagiers heeft één vrouw, bij toeval de buurvrouw van onze gids, het leven gelaten. Ze wordt ’s anderendaags begraven.

Een Mozambikaan die met het rubberbootje van de Chinese bruggenbouwer CRBC ter hulp snelde, is zijn benen kwijtgeraakt bij de reddingsactie. Hij raakte verstrikt in de buitenboordmotor toen hij in het water sprong om de opvarenden te helpen.

Wanneer ik de volgende dag opnieuw naar Catembe vaar, liggen de kleine Mapapai-bootjes aan de ketting. Enkel de grote ferryboten opereren nog. Op de terugweg duurt het een uur vooraleer mijn boot naar Maputo volgeladen is.

Er staat een lange file auto’s aan te schuiven bij de ferry, die wellicht nog enkele uren hun beurt moeten afwachten.

Het zeewater heeft alle verf van ons schip weggevreten, behalve dan van de stuurcabine. Deze is uitstekend onderhouden.

Niet om de passagiers te plezieren, neen. De nationale GSM-operator, MCEL, gebruikt de stalen wanden van de cabine als advertentieruimte voor zijn groene logo met gele achtergrond.

Binnen in de cabine zingen vrouwen kerkliederen om de tijd te doden. Het ongeval daags tevoren lijkt alweer weggespoeld in het zilte sop.