De oorlog is voorbij in Sri Lanka, de genocide gaat verder

Ver weg van beach resorts en cocktailbars, in het uiterste noorden van Sri Lanka, brengt een verlaten kustweg me langs eindeloze velden met palmbomen. Aan de linkerkant blinkt de Indische Oceaan, waar af en toe een visser met verse vangst uit de branding opduikt. Rechts ligt een ruime 2500 hectare militair gebied waarin kampen voor interne vluchtelingen verspreid liggen. Een kleine vlag met het opschrift ‘Pas op voor landmijnen’ wappert verloren aan een palmblad.

 ‘De oorlog gaat door met andere middelen. Hier woedt een structurele genocide’

Aan de dertigjarige oorlog tussen de Singalese meerderheid en de Tamils, Sri Lanka’ grootste minderheidsgroep, kwam in 2009 een einde. Al ziet de Tamilbevolking dat anders: ‘De oorlog gaat door met andere middelen. Hier woedt een structurele genocide’, zegt de eerste minister van de noordelijke provincie C.V. Wigneswaran.

Enkele wetten maken van Tamils sinds 1956 tweederangsburgers. Dit discriminerend overheidsbeleid voedde de gewapende strijd om een onafhankelijk thuisland in het noordelijk en oostelijk deel van Sri Lanka. De regering in Colombo kwam nauwelijks tegemoet aan hun politieke eisen, maar voerde wel een draconische wet tegen terrorisme in.

De gedroomde zondebok

De LTTE, beter bekend als de Tamiltijgers, groeide uit tot misschien wel de best geoliede en technisch geavanceerde terroristische organisatie die de wereld ooit gekend heeft. Ze introduceerden bijvoorbeeld het ‘zelfmoordjacket’, waarmee ze talloze andere terreurgroepen inspireerden.

Toch kreeg de LTTE het land net niet op de knieën, ondanks de talloze zelfmoordaanslagen, luchtbombardementen en politieke moorden, op onder meer een Indiase premier en een Sri Lankaanse president. De VS plaatste de Tijgers in 1996 op hun terreurlijst. De EU, Canada, India en Australië volgden.

16 Tamilgroepen werden enkele maanden geleden op de nationale terreurlijst gezet.

Het brutale eindoffensief in 2009, waarbij het leger minstens 40.000 Tamils afslachtte, zette een definitief punt achter de Tamilstrijd en -terreur. De Verenigde Naties geven toe dat ze er tijdens de laatste oorlogsmaanden ‘op elke mogelijke manier in zijn gefaald de burgerbevolking te beschermen’.

Sindsdien probeert de Sri Lankaanse regering de wereld te overtuigen dat de Tijgers met behulp van de Tamildiaspora hun terreur verderzetten. 16 Tamilgroepen werden enkele maanden geleden op de nationale terreurlijst gezet. ‘Gebaseerd op leugens’, zegt Professor Saravanamuttu, directeur van het gerenommeerde Center for Policy Alternatives. ‘De Tijgers blijven  de ideale zondebok voor het regime dat zijn eigen misdaden wil verdoezelen’.

In naam van de strijd tegen Tamilterreur blijven moorden, verkrachtingen, verdwijningen en landonteigening plaatsvinden.

Afgehakte stierenkop

‘24 jaar geleden werden meer dan 34.000 Tamils uit hun huizen verjaagd. Vandaag zitten ze nog steeds vast in 34 kampen’, legt Sanmugalingam Shageevan, voorzitter van het Noord Valikamamkamp, uit wanneer we door de modder ploeteren om tot bij de bewoners te komen. 1100 families delen er 250 schamele hutjes. ‘Het leger bestempelde hun land als ‘Hoge Veiligheidszones’, vernietigde hun huizen, en bouwde er luxehotels of eigen woningen. Deze mensen leefden van  landbouw en visvangst en hebben nu niets meer’.

24 jaar geleden werden meer dan 34.000 Tamils uit hun huizen verjaagd. Vandaag zitten ze nog steeds vast in 34 kampen

Shageevan probeert hier en daar fondsen bij elkaar te sprokkelen. Enkele weken geleden vond hij een afgehakte stierenkop op zijn oprit. Een duidelijke waarschuwing van het leger, zegt hij, dat met 150.000 soldaten de  regio onder de duim houdt.

Voormalig president Mahinda Rajapaksa verklaarde in 2012 alle kampen gesloten en deed berichten die dat tegenspraken af als ‘sinistere samenzweringen om het Sri Lankaanse vredesproces te ondermijnen’. De gecontesteerde president, die tijdens zijn tien jaar durende bewind alle macht naar zich toe trok, wordt door voorstanders op handen gedragen als overwinnaar van de terroristen. Voor tegenstanders is hij het brein achter de systematische uitroeiing van de Tamils.

Sinds kersvers president Maithripala Sirisena – een voormalig Rajapaksa getrouwe - in januari de verkiezingen won, waait er een vlaag van voorzichtige hoop over het eiland. Hij stak een eerste hand uit naar de Tamilbevolking met de belofte land terug te geven dat niet om veiligheidsredenen wordt bezet.

‘Eerst zien en dan geloven’, is de lauwe reactie van Tamil dokter en activist T.  Balamurukan, ‘Rajapaksha beloofde dit ook al. Bovendien verklaarde de nieuwe eerste minister dat hij het aantal soldaten in de noordelijke provincie niet zal verminderen’.

Of de Tamils hun verhoopte vrede krijgen en welke koers de regering echt zal varen, weten we volgens Professor Saravanamuttu pas na de parlementsverkiezingen deze lente.

‘De wereld heeft ons verraden’

In Jaffna is Ananthi Sasitharan, vrouw van een voormalige LTTE leider, één van de weinigen die ondanks doodsbedreigingen het vreedzame protest volhoudt. Tijdens het militaire eindoffensief ging ze akkoord met de overgave van honderden strijders, waaronder haar man, aan de overheid. Ze wist natuurlijk dat het Sri Lankaanse leger een slechte reputatie had als het op LTTE-gevangenen aankwam, maar ze vertrouwde de internationale garanties.

Officieel werden 20.000 verdwijningen gemeld. Tamils spreken van 88.000 personen waar sinds die dag niets meer van is vernomen.

De internationale gemeenschap beloofde achteraf wel humanitaire hulp om het leed van de Tamils te verzachten. Ananthi’s ogen staan strijdlustig. Aan haar woordenwaterval komt geen einde. ‘De wereld heeft ons verraden! Tijdens de oorlog ben ik uit mijn huis gezet. Maar waarom kan ik samen met 7500 andere families niet terug naar de gronden  waar we de eigendomsaktes van bezitten?’

‘Tijdens de oorlog moesten we die gronden wel in bezit nemen om veiligheidsredenen, maar we betaalden er zelf huur voor.’

Legerbrigadier Ruwan Wanigasooriya verzekert dat het merendeel van het bezette private land werd teruggegeven aan de eigenaars. ‘Tijdens de oorlog moesten we die gronden wel in bezit nemen om veiligheidsredenen, maar we betaalden er zelf huur voor.’

Eerste minister C.V. Wigneswaran is het daar niet mee eens.  ‘Door Singalezen en moslims vanuit het zuiden naar het noorden te brengen, wil de overheid de demografie veranderen’, raast hij vanachter zijn grote eikenhouten bureau. ‘Deze kolonisatie is een uitgekiende langetermijnstrategie om Tamils uit hun traditionele thuisland te verdrijven en te doen oplossen in een totalitaire staat’. 

Afgelopen jaar bouwde de overheid in het noorden 453 boeddhistische tempels. ‘Als we hiertegen protesteren, worden we binnen de kortste keren als religieuze extremisten weggezet.’

De Tamilpriester M.V.E. Raichaudvan benadrukt dat Singalezen en moslims meer dan welkom zijn als ze uit vrije wil komen. ‘Dit overheidsplan zet religies en gemeenschappen tegen elkaar op. Onze strijd ging nooit om religie. Christenen en hindoes leven hier vreedzaam samen. Ook Boeddha – de god van de Singalese meerderheid – willen we naar hartenlust aanbidden, maar niet als hij zijn intrede doet met wapens en prikkeldraad’.

Afgelopen jaar bouwde de overheid in het noorden 453 boeddhistische tempels. ‘Als we hiertegen protesteren, worden we binnen de kortste keren als religieuze extremisten weggezet.’

De vrees van Tamils om over tien jaar overal een minderheid te vormen in hun eigen regio, wordt stilaan werkelijkheid. In ziekenhuizen en in de ambtenarij worden op grote schaal Singalezen tewerkgesteld. Ook aan de universiteit van Jaffna, de grootste stad in het noorden, studeren sinds het invoeren van quota almaar minder Tamils.

Watertank zelfmoorden

Een meer verdoken vorm van onderdrukking is het aanhoudende geweld door het Singalese leger tegen vrijgelaten Tamilmannen en hun vrouwen.  ‘Een koppel dat ik persoonlijk ken, werd onlangs vermoord in de Vanni streek’, fluistert Ananthi en zet zich op het puntje van haar stoel.  ‘Officieel sneed een ex-Tamiltijger zijn vrouw’s keel over en verhing zichzelf nadien.  Maar toen ik de plaats van de misdaad bezocht waren er geen bloedvlekken te bespeuren op de grond, noch op de kledij van de man’.

 De moorden zijn niet zo talrijk als tijdens de oorlog, maar ze gebeuren nog steeds

Dokter Balamurukan beaamt: ‘Sinds 2009 gebeuren er opvallend veel zelfmoorden. Verschillende  autopsierapporten die ik kon inkijken kwamen niet overeen met de officiële doodsoorzaak. Recent werd een meisje dood aangetroffen in een watertank. Officieel ging het om zelfmoord, maar het autopsierapport meldde dat ze al dood was voor ze in de tank belandde. De moorden zijn niet zo talrijk als tijdens de oorlog, maar ze gebeuren nog steeds.’

‘En dat is niet alles’, vervolgt Balamurukan, ‘Het leger rekruteert de laatste jaren massaal jonge ongetrouwde Tamilvrouwen. Een gezond meisje stierf aan kanker tijdens een drie maanden durende legertraining. Het medische rapport ging met haken en ogen aan elkaar. Wat mij betreft duidelijk een geval van seksueel misbruik. Mijn collega ontdekte een andere zaak van seksueel misbruik door het leger bij veertig vrouwen. Hij werd gearresteerd en vluchtte later het land uit’.

Verschillende uit het leger gedeserteerde misbruikte vrouwen belden Ananthi op om hun verhaal te vertellen. ‘Ook krijg ik telefoon van vrouwen tewerkgesteld in een boerderij onder het mom van economische overheidsprogramma’s. In de praktijk worden ze misbruikt en vragen ze me om hen uit die hel te bevrijden. Maar wat kan ik doen? De drempel voor vrouwen om een zaak aan te spannen is veel te hoog. De politie en het gerecht zullen er alles aan doen om hun trauma’s te vergroten’.

Legerbrigadier Wnigasooriya veegt deze recente beschuldigingen van tafel en beschouwt ze als futiele pogingen van de LTTE diaspora om zijn troepen in diskrediet te brengen. Hij verdedigt zich met cijfers: In 2013 werden slechts 31 soldaten gearresteerd vanwege beschuldigingen van moord, op een totaal van 916 arrestaties. En maar bij 3 procent van de 2528 aanhoudingen in verband met seksueel misbruik ging het om legerpersoneel.

Maar volgens verschillende onderzoekers die ik spreek, hangt het klimaat van straffeloosheid als een tropische regenbui boven Sri Lanka. ‘Naar de moorden en verdwijningen tijdens de laatste oorlogsmaanden voert de politie tot op heden geen onderzoek. Niemand wordt in vervolging gesteld omdat nationale veiligheidsdiensten medeplichtig zijn’, aldus Professor Saravanamuttu.

Het laatste beetje hoop op waarheid ligt voor de Tamils bij het VN-onderzoek naar oorlogsmisdaden, dat in maart wordt gepubliceerd. Onder Rajapaksa weigerde de Sri Lankaanse overheid haar medewerking. Of de nieuwe regering wel zal meewerken, valt nog af te wachten.

Minister van Buitenlandse Zaken Mangala Samaraweera, deze week op lobbyvisite in Londen en Washington, suggereerde het internationale onderzoek af te gelasten en te vervangen door een nationaal onderzoek. Tot op vandaag laat het land geen VN-onderzoeksteam toe. ‘In een nationale commissie hebben we absoluut geen vertrouwen’, zegt Balamurukan. ‘Zo hebben we er al honderden de revue zien passeren, zonder resultaat’.

Oorlog is geen langetermijnbeleid

 ‘Politici pronken met nieuwe wegen, maar mensen hebben geen inkomen en worstelen met oorlogstrauma’s’, zucht Ananthi, ‘Psychiatrische hulp is verboden uit vrees dat getuigenissen tegen de overheid worden gebruikt. Het lijkt erop dat ze alle Tamils willen straffen voor wat de Tijgers hebben aangericht. Maar oorlog is toch geen langetermijnbeleid? Wij willen een oplossing!’

India vreest dat het Sri Lanka nog meer in China’s armen zal duwen als het kritiek levert.

‘Als de regering niet van aanpak verandert, moet de internationale gemeenschap wel interveniëren!’, eist Wigneswaran. Maar een delicate diplomatieke driehoeksverhouding zorgt ervoor dat India en China de wantoestanden in Sri Lanka niet aankaarten. De economische invloed van China op het eiland is groeiende. En India vreest dat het Sri Lanka nog meer in China’s armen zal duwen als het kritiek levert.

‘Geopolitiek interesseert ons niet!’ Wignaswaran slaat nu met vlakke hand op tafel. ‘De internationale gemeenschap met India voorop is het ons verschuldigd deze overheid tot rede te brengen. Zonder hun beloften zou de oorlog nog gaande zijn’.

Ananthi verbijt haar tranen. ‘Ooit had ik dromen, ik trouwde de verzetsheld waarvan ik hield. Nu hij er niet meer is, eet ik enkel om te overleven. Ze kunnen me neerschieten, ik heb geen angst te sterven. Als we de vreedzame strijd blijven voeren, zullen we ooit winnen’.

Deze reportage kwam tot stand met de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek.