Het verhaal van een Syrische vluchtelinge die Brussel bereikte

Manal is al heel haar leven een vluchtelinge. Ze is een Homsi (geboren in de Syrische stad Homs) en heeft Palestijnse ouders. Ze zette zich in voor humanitaire hulpdiensten voor de Palestijnen in Syrië. Haar man Gaith kwam het land in 2006 binnen als vluchteling, op de loop voor het geweld in zijn thuisland Irak. Toen de Syrische burgeroorlog Homs bereikte, besloten ze dat het welletjes was. Maar Manal en Gaith konden niet samen naar Europa, omdat twee tickets voor smokkelaarsvrachtwagen gewoon te duur waren. Dus Manal ging eerst. Ze had nooit verwacht dat ze meer dan een jaar zou moeten wachten voor ze Gaith in Brussel weer zou zien.

In de kleine flat in Schaarbeek hangt de geur van sterke koffie en Manal maakt zich op voor de spiegel. Ze controleert of ze haar buskaartjes op zak heeft. De modieuze zwarte leren jas ligt op het bed, gereed om aangetrokken te worden. Het is ongeveer tien uur ’s ochtends op een vrijdag in november en ze ziet er uit of ze klaar is om naar een bruiloft of een andere belangrijke gebeurtenis te gaan.

‘Hoe voel je je’, vraag ik. ‘Ik ben wakker sinds vijf uur deze ochtend, maar ik ben er wel in geslaagd hem te spreken op Viber.’ Manal is uitgeput. Ze bracht meer dan tien dagen door aan de telefoon met Gaith in Teheran en loopt voortdurend naar ambassades en asielcentra in België om Gaith’s papieren in orde te krijgen.

Papierwerk

Een kopie van hun huwelijksakte bemoeilijkte de procedure. Het was onmogelijk voor Gaith om in Bagdad een officiële kopie van het certificaat te krijgen en zonder een Belgische ambassade of consulaat in de stad werd het uiterst moeilijk om een dergelijk document in handen te krijgen.

Daar bovenop moest Gaith uit Irak vertrekken om naar een land te gaan dat wél nog een actieve Belgische ambassade of consulaat had om een ​​uitreisvisum te vragen dat hem in staat zou stellen om een ​​vliegtuig naar België te nemen. Ondanks het gevaar van extremistische groepen rond Bagdad, ging hij op weg naar de ambassade in Teheran.

Na tien zenuwslopende dagen in Teheran, met amper geld om te eten of een overnachting in een hotel te betalen, kreeg hij in de  Belgische ambassade eindelijk een visum en was hij klaar om te vertrekken.

In de flat in Schaarbeek toont Manal me de vliegtickets. ‘Ik hoop dat hij vandaag eindelijk hier geraakt’, verzucht ze. ‘Toen ik in België aankwam, verbleef ik in het opvangcentrum van het Rode Kruis in Bierset. Ze waren daar erg aardig voor me, maar het kostte me ongeveer drie maanden om alle informatie bij elkaar te krijgen die ik nodig had om de procedure voor de hereniging met mijn man te kunnen opstarten. In totaal duurde alles meer dan een jaar en twee maanden.’

Het is pas tien uur ‘s ochtends. Gaith zal niet voor de namiddag aankomen, maar Manal is helemaal klaar. We zetten ons neer en wachten. Ze neemt een zware doos uit een kast en toont ons tientallen documenten. Sommige in het Arabisch, een paar in het Engels, en enkele in het Frans. Sommigen hebben het logo van het CGVS (Het Belgische Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen), sommige hebben het logo van de UNHCR, en er zijn een heleboel officiële documenten met een identiteitsfoto’s uit Syrië en Irak.

Zonder visum geraak je nergens

‘Het probleem is dat je voor veel stappen in het proces officieel vertaalde documenten nodig hebt’, legt ze uit als ze door de papieren bladert. ‘In sommige gevallen moesten we drie of vier van zulke vertalingen hebben. Je kan je voorstellen hoe het moet zijn als je een paar van je familieleden naar België wilt laten overkomen.’

Enkele van de meest voorkomende problemen bij gezinshereniging komen doordat het zo goed als onmogelijk is om officiële documenten te krijgen in oorlogsgebieden. Mensen die vervolgd worden, lopen het risico om gearresteerd te worden als ze bij de autoriteiten aankloppen voor hun papierwerk. Of erger.

‘De meeste ambassades in Syrië zijn nu gesloten’, zegt Manal. ‘Veel ministeries en andere openbare diensten zijn gestopt met werken door de oorlog, dus je kunt niet gewoon naar de gemeente gaan zoals je dat hier doet in Brussel als je een ​​certificaat of een document nodig hebt. En zonder visum geraak je nergens.’

Landen in oorlog stoppen vaak met het verlenen van toestemming aan hun burgers om het land te verlaten. Andere landen sluiten doorgaans hun ambassades en consulaten in oorlogsgebieden, en een aantal landen verlenen niet langer visa aan burgers van landen in oorlog, zelfs als ze nog een diplomatieke aanwezigheid handhaven in de provincie.

Dit is het belangrijkste probleem waarmee vele vluchtelingen te maken hebben. Er is geen wettelijke manier om je land te verlaten en naar een veiligere plaats in het buitenland te vertrekken. Het is ook de belangrijkste oorzaak van de bloeiende en lucratieve mensensmokkel in conflictgebieden als Syrië, Afghanistan en Eritrea.

Manal werd met exact dezelfde problemen geconfronteerd, toen ze vluchtte. ‘We hadden niet voldoende middelen om samen te vertrekken uit Syrië dus besloten we dat ik eerst moet gaan’, vertelt ze, terwijl ze nog een koffie serveert. Manal wilde de levensgevaarlijke route over zee vermijden en koos ervoor om de reis verborgen in een vrachtwagen te maken. ‘Ik besloot om meer te betalen, omdat ik dacht dat het beter is om veilig te zijn.’

Samen met een Syrisch echtpaar werd ze voor ongeveer tien dagen opgesloten in een verborgen compartiment van een grote vrachtwagen. Het voertuig doorkruiste zowat alle grenzen in Europa en belandde uiteindelijk in België. ‘Het was niet mijn eerste keuze om naar Brussel te gaan, dat werd eigenlijk beslist door de smokkelaars”, zegt Manal. ‘We werden in het midden van de nacht ergens in de stad afgezet, niet ver van het CGVS. Ik liep een paar uur rond en ging om asiel aan te vragen toen het kantoor ‘s ochtends geopend werd.’

Manal kreeg al snel de status van vluchteling in België en zette vervolgens stappen om een gezinshereniging aan te vragen. En nu zijn we hier‘, zegt ze terwijl ze haar leren jas aantrekt en naar buiten gaat om de bus naar de luchthaven te nemen.

Een paar uur later komt er voor Manala en Gaith eindelijk een einde aan het lange wachten. Even is er een moment van verwarring als het vliegtuig landt en Gaith niet onmiddellijk bij de uitgang verschijnt. We zetten ons en drinken een kop koffie, maar al snel krijgt Manal een sms. Gaith werd tegen gehouden voor een extra controle. Zijn paspoort was nat geworden en de autoriteiten op de luchthaven van Brussel werden achterdochtig.

Maar gelukkig verloopt de controle zonder problemen. Gaith stapt eindelijk door de gate van de aankomsthal en valt voor het eerst in meer dan een jaar in de armen van zijn vrouw.

‘Khalas Sourya, Khalas Irak’, zegt Manal als ze elkaar vasthouden. ‘Syrië en Irak, het is genoeg.’

Een jaar later heeft het koppel er een serie intensieve taalcursussen op zitten en is Manal al begonnen met vrijwilligerswerk. Integratie van vluchtelingen in Brussel. In zekere zin dus terug naar de job die ze deed voor de oorlog alles verwoestte in Syrië. En ondertussen zijn ze beiden hard op zoek naar betaald werk. Wanneer ook die moeilijke horde genomen is, hopen ze naar een comfortabeler woning te verhuizen.