Verre en vervagende herinneringen

Reportage

Verre en vervagende herinneringen

Verre en vervagende herinneringen
Verre en vervagende herinneringen

Stéphanie Borcard & Nicolas Métraux

21 april 2015

Een paar kilometer voorbij Chian Mai, in het noorden van Thailand, ligt het dorpje Faham. Hier richtte Martin Woodtli, een maatschappelijk werker uit Münsingen in Zwitserland, het Baan Kamlangchay op, een centrum voor mensen met Alzheimer en seniele dementie.

Het verhaal begint bij een persoonlijke ervaring. Martins vader pleegde zelfmoord omdat hij de ziekte van zijn vrouw, alzheimer, niet aankon. Het gevolg was dat Martin er alleen voorstond om voor zijn moeder Margrit te zorgen.

Geen enkele Zwitserse instelling kon hem structureel of financieel overtuigen zijn moeder aan hen toe te vertrouwen.

‘Het leven wordt doorzichtig.’ Nachtjapon bij het eerste ochtendlicht.

Uiteindelijk besloot hij haar mee te nemen naar Thailand en daar een gespecialiseerde en aangepaste structuur uit de grond te stampen. Martin kende het land goed uit de periode dat hij daar werkte voor Artsen zonder grenzen.

Elisabeth is 92 en houdt er nog steeds van zichzelf mooi te maken met een verzorgd kapsel en een blouse met bloemenprint. Ze lijdt aan seniele dementie, maar spreekt nog steeds vloeiend Duits, Engels en Frans.

Vandaag verwelkomt het centrum een dozijn Europese bewoners. De kostprijs voor het verblijf bedraagt ongeveer 2900 euro per maand – volgens Woodtli een derde van wat vergelijkbare opvang in Zwitserland zou kosten.

Maar wie louter uit prijsoverwegingen aanklopt bij Baan Kamlangchay is volgens de oprichter aan het verkeerde adres. Van familie wordt verwacht dat ze jaarlijks een paar weken op bezoek komen. Voor hen werd in Faham ook een huis gebouwd.

Tweemaal per week komt Nut de patiënten in Baam Kamlamchay een massage geven. Bernard, een tachtiger uit Genève, is de enige Franssprekende in het centrum.

Overdag brengen ze hun tijd door met hun dementerende familielid. ‘Als je dat over een jaar uitrekent, betekent dat al snel meer gedeelde tijd dan wat de gewoonte is in Zwitserland’, zegt Woodtli.

Sommige bewoners verblijven hier al jaren, anderen zijn pas aangekomen – althans, dat is wat zij zelf denken. Geri maakt een verwarde en angstige indruk. Hij praat onophoudelijk in een onbegrijpelijke taal.

Beda lijkt dan weer opgesloten in zijn eigen stilte. Hij zit in zijn luie stoel en staart naar een punt in de onpeilbare verte. Zo nu en dan komt een zwak gekreun uit zijn mond. Beda is slechts 58 jaar oud.

Loulou arriveerde in Baam Kamlamchay negen jaar geleden, op tachtigjarige leeftijd. Ze moet bijna constant in bed blijven en krijgt daarbij het gezelschap van een verzorgster die toeziet op haar speciale noden.

Meer dan vijftig jaar gedeeld leven lost langzaam op tot het helemaal verdwijnt.

‘Wie ben ik?’ … ‘Altijd diezelfde vragen…’ Siegfried verwacht geen antwoorden meer. Al jaren nu zijn deze 78-jarige Duitser en zijn vrouw Irene enkel nog in staat tot een hypothetische dialoog. De ziekte blijft slecht gekend, mysterieus en moeilijk, vooral voor de familie. Meer dan vijftig jaar gedeeld leven lost langzaam op tot het helemaal verdwijnt. Irene is nog relatief kort in Thailand, maar Siegfried vindt het geen optie haar daar achter te laten. Het stel keerde een paar dagen nadat we hen ontmoetten terug naar Potsdam, waar Siegfried in zijn eentje de zorg voor zijn vrouw weer opnam.

En dan zijn er nog Ruth, Margrit, Suzie, Bernard… De ziekte ontwikkelt zich bij elk van hen op een andere manier.

Zijn ze zich bewust van hun toestand? Voelen ze zich opgesloten in hun eigen lichaam? Weten ze waar ze zich bevinden, wie ze zijn?

Margrit is 69 nu. Ze poseert op haar bed in haar studio. Het centrum bestaat uit verschillende afzonderlijke huizen, met een drietal bewoners per huis.

De ziekte verslindt alles.

De ziekte beangstigt ons, omdat ze onze fundamenten ondergraaft: onze geest, ons onderscheidingsvermogen, onze identiteit. De ziekte verslindt alles, tot en met herinneringen aan een heel leven, alle jaren en dagen ervan. Het leven wordt doorschijnend. De mens vergeet zichzelf, het bestaan wordt ontbonden.

Deze fotoreportage, die eerder verscheen in het meest recente herfstnummer van MO*magazine, werd onlangs bekroond met de eerste prijs op het Swiss Press Photo festival 2015 in de categorie Dagelijks Leven. Hier vindt u meer informatie over het werk van Stéphanie Borcard en Nicolas Métraux.